Koen Meulenaere
Koen Meulenaere Van 1991 tot 2012 de satiricus van Knack

Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.

Meneer Rogge, naast het huwelijk van prins Filip is de binnenlandse actualiteit overheerst door de herschikking van het onderwijsgeld. Premier Verhofstadt heeft de communautaire brand geblust op dezelfde wijze als zijn voorgangers dat deden.

Jacques Rogge: Het is moeilijk om binnen het institutioneel systeem van ons land te ontsnappen aan een vorm van federale herverdeling, wat critici wafelijzerpolitiek noemen. Onze grondwet dwingt daar bijna toe, omdat er geen hiërarchie van normen heerst en een decreet dezelfde waarde heeft als een wet. Iedereen heeft gesproken van politieke vernieuwing, maar die kan er moeilijk komen in dit bestel, waarin jarenlang geen federale loyauteit heeft bestaan. Deze paars-groene coalitie werkt in een kader waarin de gemeenschappen niet meer zo vijandig tegenover elkaar en tegen het federale niveau hoeven te staan. Maar het is een illusie te denken dat wij plotseling naar een totaal ander politiek beleid kunnen overschakelen.

Verhofstadt heeft het zichzelf moeilijk gemaakt door zijn belofte aan de Franstaligen te ontkennen.

Rogge: Daarover kunnen alleen degenen die bij het formatieberaad aanwezig waren uitsluitsel brengen, en hun interpretatie over wat daar al dan niet gezegd is, is niet eensluidend. Het is ook niet zo belangrijk. Een hybride alliantie als deze kan niet totstandkomen zonder onderlinge beloften, die hoeven niet allemaal openbaar te worden gemaakt. De Franstalige groenen beschouwen meer geld voor het Franstalig onderwijs als een breekpunt, dat hebben ze duidelijk genoeg laten horen. En investeren in onderwijs moet ook een prioriteit zijn in een land zonder grondstoffen. Wij hebben onze welvaart altijd te danken gehad aan een transformatief industrieel proces. We kopen grondstoffen of halfafgewerkte producten, geven daar een meerwaarde aan, en exporteren ze. Dat kan alleen als je beschikt over geschoolde mensen, en over een goed ontwikkeld netwerk van onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.

Tegenstanders van dit onderwijsakkoord beweren dat Vlaanderen zijn troeven voor de Costa heeft verspeeld.

Rogge: Ik loop niet warm voor die Costa. Ons land kent andere problemen dan wat daar aan de orde is. De herverdeling van dat onderwijsgeld had minder politiek tumult veroorzaakt, mocht er in de Volksunie geen tweestrijd om het voorzitterschap zijn losgebroken. De twee kandidaten, Geert Bourgeois en Patrik Vankrunkelsven, zijn verplicht om met de spieren te rollen. Dat kan de Vlaamse regering in moeilijkheden brengen, want als de Volksunie eruit stapt, moet die op zoek naar een nieuwe meerderheid, of moet ze als minderheidskabinet regeren. Voor de federale regering zie ik niet meteen gevaar. De symmetrie met de gewestregeringen is door de grondwet niet vereist, en is in de praktijk trouwens al opgegeven.

De nieuwste cijfers over het verkeer brengen eens te meer een grote toename van het autogebruik aan het licht. De mobiliteit is in acuut gevaar.

Rogge: Dat is een exponent van onze weelde. We zijn het op zes na rijkste land ter wereld. We hebben vier en een half miljoen auto’s voor tien miljoen inwoners, dat doet niemand ons na. Er is maar één oplossing: via de fiscaliteit het autogebruik fors duurder maken. Ik geloof niet in nieuwe wegen, want we zijn al volgepropt met beton. Rekeningrijden is op ons wegennet, met zijn talloze op- en afritten en parallelwegen, niet te realiseren. Het vrachtvervoer naar de nacht verbannen zou soelaas brengen, maar is wellicht syndicaal niet haalbaar. En het openbaar vervoer is niet bij machte om het woon-werkverkeer te verzorgen op een manier die tegemoetkomt aan de noden of verlangens van een groot deel van de bevolking. Waardoor velen de files verkiezen boven de ongemakken van het openbaar vervoer. Maar het verzadigingspunt lijkt bereikt, dat moet bijna automatisch een kentering inluiden. Het mobiliteitsprobleem is geen Belgisch fenomeen. Men zoekt overal vruchteloos naar oplossingen. In Athene mogen de ene dag de pare nummerplaten rijden, de andere dag de onpare. Het gevolg is dat elk gezin twee auto’s heeft, één met pare en één met onpare nummerplaat. De meeste grootsteden in Europa zijn niet gebouwd voor het autoverkeer. Maar België, met zijn kleine grondgebied en grote bevolkingsdichtheid, is extra kwetsbaar.

Op de financiële markt was de euro voor het eerst minder waard dan de dollar. De Europese Centrale Bank laat begaan.

Rogge: De Amerikaanse rente is hoger dan de Europese, en dus trekt de dollar meer beleggers aan. De ECB wil de rente niet verhogen om de economische groei, die in Europa nog echt moet doorbreken, niet af te remmen. Terwijl Amerika al probeert om zijn oververhitte economie wat af te koelen. Er zijn nog andere redenen om vertrouwen in de dollar te hebben: er is de bloeiende Amerikaanse economie, maar ook het sterke leger dat een grote veiligheid garandeert, en de bestuurlijke stabiliteit die een fors politiek of financieel beleid mogelijk maakt. Dat is iets heel anders dan het Europese lappendeken van vijftien staten – of elf als je alleen de eurolanden telt – met verschillende politieke entiteiten, culturen, sociale middelen en fiscale stelsels. Zolang er geen geharmoniseerde fiscaliteit is, met gelijklopende economische en sociale regels, zal je binnen Europa grote verschillen blijven hebben. Zolang blijft de euro een grootste gemene deler, en kan hij niet even homogeen zijn als de dollar.

In Seattle heeft de wereldhandelsconferentie niets opgeleverd, tenzij gewelddadige protesten van allerlei actiegroepen.

Rogge: Seattle was maar een voorbereidende conferentie over een agenda. De echte besprekingen moesten er pas komen op de Millenniumronde, al is die nu een tijdje uitgesteld. Het hevige protest van ngo’s en vakbonden is een uiting van algemene onvrede. De ontwikkelingslanden vinden dat de liberalisering aan hen voorbijgegaan is. Dat heeft onder meer te maken met de grondstoffenprijzen, die een viertal jaren erg laag zijn geweest. Sinds kort beginnen ze weer te stijgen. Daarnaast kibbelen voor- en tegenstanders van een koppeling tussen vrijhandel en sociale rechten. En er zijn krachten die willen vasthouden aan een voorbijgestreefd protectionisme.

Aan de vrijhandel zijn nadelen: delokalisatie van bedrijven, met in bepaalde streken werkloosheid tot gevolg, al wordt die dan weer gecompenseerd door meer werkgelegenheid elders. Maar vrijhandel valt niet tegen te houden. Alleen moet hij gepaard gaan met een sociaal luik, en met een vorm van herverdeling tussen noord en zuid. Het is bijna paradoxaal dat de ontwikkelingslanden zelf zich verzetten tegen de sociale rechten voor hun arbeiders, omdat ze anders hun concurrentievermogen kwijt zijn. Westerlingen zeggen: akkoord met vrijhandel, maar het kan niet dat een arbeider voor tien frank per uur werkt. Terwijl de mensen daar zeggen: als we het uurloon optrekken, komt men hier niet meer produceren en hebben we nog minder. Die reflex bleek ook in de discussie over de sportschoenenfabrieken in lagelonenlanden.

Herverdeling tussen Noord en Zuid kan er alleen komen door politiek ingrijpen.

Rogge: De politiek heeft dat begrepen, wat blijkt uit de beslissing van zowel Europa als de Verenigde Staten om aan de armste landen een totale toegang voor hun producten toe te laten. Dat is wel bij wijze van uitzondering, maar het is toch een herverdelingsmaatregel. Ze geven de arme landen rechten die ze aan mekaar niet geven. Europa zal altijd barrières opwerpen tegen de VS en vice versa. Zo houdt Europa, onder druk van de sterke boerenlobby’s, hardnekkig vast aan zijn landbouwpolitiek, die draait rond het subsidiëren van een overproductie.

De voorbije week was het wereldaidsdag. In het Westen lijkt men de kwaal te kunnen afremmen, maar de cijfers over de besmetting in Afrika zijn huiveringwekkend.

Rogge: Men is in het Westen ten onrechte gerustgesteld over de beheersing van aids. Ik deel dat optimisme niet. Het gebruik van het condoom neemt weer af, wat onrustwekkend is. Men gelooft in de illusie van de tritherapie. Maar die biedt geen genezing, hoogstens een verlenging van de levensduur. Bovendien is het een fysiek en psychisch zwaar belastende therapie, met talrijke neveneffecten. Ondertussen blijft de prevalentie van het virus even groot, en zouden we wel eens een opflakkering van de besmetting kunnen krijgen. In Afrika en Azië is het probleem nog zoveel groter, omdat de therapieën er niet betaalbaar zijn en het Westen niet genoeg financiële steun geeft. Zoals Afrika ook op tal van andere gebieden in de steek gelaten wordt. Daar komt bij dat vele Afrikaanse regeringen niet geholpen willen worden. Zij weigeren het probleem te onderkennen en aan te pakken.

Wetenschappers hebben het 22ste chromosoom in kaart gebracht.

Rogge: Ze hebben het nog niet volledig ontrafeld, maar de resultaten zijn nu al bekendgemaakt om te verhinderen dat commerciële bedrijven een patent op de ontdekking zouden nemen. Want er heerst op dat gebied een wedloop tussen de farmaceutische industrie, en de door de gemeenschap betaalde wetenschappelijke sector. Wat men ontdekt heeft, is een enorme doorbraak, omdat er nu een scriptbook is van de volgorde van de aminozuren in de genen, en die is bepalend voor de vorming van proteïnes die ons lichaam maakt. We weten dat op dat 22ste chromosoom een twintigtal erfelijke ziektes aanwezig zijn, en we kunnen op basis van een normaal chromosoom zien wat de afwijkingen zijn. En op zoek gaan naar aangepaste medicatie of gentherapie. Dat vergt nog heel veel werk, maar is van kapitaal belang voor de toekomstige ontwikkelingen in de geneeskunde. De strijd tussen de zuivere wetenschap en de industrie, die ook veel geld in onderzoek investeert en daar rendement voor terug wil hebben, zal alleen maar verhevigen. Een soortgelijk fenomeen doet zich voor rond de biotechnologie.

Noord-Ierland heeft eindelijk weer een eigen regering. Maar voor hoe lang?

Rogge: Alles hangt af van de cohesie van de IRA. Het is hetzelfde probleem als met Hamas in het Midden-Oosten. Als de IRA iedereen in het gareel kan houden en tegen mei volgend jaar ontwapent, zouden we inderdaad op weg kunnen zijn naar een vreedzaam Noord-Ierland. Maar als bepaalde splintergroepen terroristische aanslagen blijven plegen, gaan we terug naar af. Want dan komen er onvermijdelijk tegenreacties van de protestanten. Dit project kan lukken als het lot van de Noord-Ierse katholieken, zowel economisch als sociaal, verbetert. Als men ze blijft behandelen als tweederangsburgers, lukt het niet. Ik denk niet dat de onafhankelijkheid, of een eventuele hereniging met het Zuiden, daar een grote rol in speelt. Belangrijk is dat Noord-Ierland welvarend wordt, en dat zowel protestanten als katholieken daarvan profiteren. Betrokken landen als Engeland, de Ierse Republiek en de Verenigde Staten, moeten daarbij helpen.

Rusland houdt, buiten het oog van de camera’s, lelijk huis in Tsjetsjenië. Zonder veel protest van het Westen.

Rogge: Het is cynisch, maar internationale politiek is nu eenmaal cynisch: het Westen heeft geen belangen in Tsjetsjenië, en ziet geen enkele reden om de Russen voor het hoofd te stoten. Hoe gruwelijk het conflict ook is, hoezeer de mensenrechten er ook geschonden worden. Meer dan wat gemompeld protest van het IMF en de OVSE klinkt er niet. Premier Poetin wil via een militaire overwinning in de Tsjetsjeense kwestie zijn positie verstevigen. Hij is in enkele maanden tijd erg populair geworden. Hij heeft het leger en de grote conglomeraten aan zijn kant, het publiek is op zijn hand, en hij krijgt steun van politici van allerlei strekkingen zoals Anatoly Tsjoebais en Boris Nemtsov. Plus de communisten. Als hij de oorlog in Tsjetsjenië wint, wordt hij een grote kanshebber voor de opvolging van Boris Jeltsin.

JACQUES ROGGE

Koen Meulenaere

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content