Gratis Internet betekent niet gratis internetten. Ondanks wervende advertenties en schelle spots. Of waarom een dienst niks hoeft te kosten.

Wie ook maar een greintje belangstelling heeft voor Internet en niet weet wat er loos is, heeft de afgelopen weken in Friesland of op een andere planeet gezeten. De gimmick om gratis toegang tot Internet aan te bieden, is namelijk naar ons land overgewaaid. Sinds eind vorig jaar werven Britse providers – dat zijn de bedrijven die ervoor zorgen dat je thuis via je pc of op het werk op Internet kan – nieuwe klanten met deze aardige lokker. Duitsland, Frankrijk en Nederland volgden in de lente.

Waarover gaat het nu? Wordt surfen op Internet nu echt gratis? Helemaal niet. Eerst is er de hardware. Een pc blijft onontbeerlijk, plus een modem of de schakelaar tussen de pc en de telefoonlijnen. Dan moet er op de computer een browser zitten, Netscape of Explorer bijvoorbeeld en dat is de software die de gebruiker op en over het Net gidst. Pas dan komt de provider in beeld.

Dat zijn er een klein dozijn in ons land. De ene rekent voor zijn diensten eenmalige aansluitingskosten aan, de andere houdt het bij abonnementsgeld alleen. De prijs voor de toegang hangt af van het profiel dat de gebruiker zich aanmeet. Wil hij alleen ’s avonds of in het weekend surfen? Gaat hij heel de dag op Internet? Is het een zware of professionele klant? Hij kiest dus op voorhand het soort abonnement dat hem het best ligt en dat kost dan van 999 tot boven de 15.000 frank per jaar. Volgens Toon Lowette van het adviesbureau Grid is de privé-surfer gemiddeld zo’n 5 tot 6000 frank per jaar kwijt aan de toegang.

DE SURFER IS EEN PROFIEL

Laatste element in het kostenplaatje: de lijnen. Internetverkeer loopt bij privé-klanten meestal via gewone Belgacom-telefoonlijnen, eventueel de snellere ISDN-lijnen van deze operator. Prijs: 35 frank per uur ’s avonds en in het weekend, 120 frank overdag. Zo komt een gezin dat anderhalf uur per dag surft, waarvan de helft tegen goedkoop tarief, per maand aan een bijkomende telefoonrekening van goed 2500 frank. Van dit kostenschema wijken slechts twee soorten Internetgebruikers af: bedrijven die eventueel via een andere telecomoperator (niet Belgacom, dus) werken en abonnees van Telenet. Die laatsten betalen eenmalige kosten – 9999 frank voor de installatie en 2000 voor hun modem – plus een maandelijks abonnement van 1999 frank, maar géén telefoonkosten. Telenet draait namelijk op een eigen breedbandnet.

De eigenlijke toegang tot Internet bedraagt dus slechts een fractie van de totale kosten voor de gebruiker. Omgekeerd geldt net hetzelfde: de abonnementen van privé-gebruikers vormen slechts een kleine inkomstenbron van de providers. Zij leven van een mix aan opbrengsten. “Dat zijn interconnectie, e-handel, on line advertenties en diensten die wij leveren”, meldt Gunter Boutsen van provider Planet Internet kort en bondig. De vertaling? Interconnectie staat hier voor een vergoeding die de lijnleverancier (Belgacom) betaalt aan de providers. Meestal gaat het om een percentage op het bedrag dat de telecomoperator de internetter aanrekent. E-handel zijn de cd’s, boeken, reizen… die via Internet worden verkocht. De advertenties staan op de websites van de provider, heten in het jargon banners en tot de bewuste diensten behoren onder andere de abonnementen, maar ook de tussenkomsten van een helpdesk, de telefonische interventiedienst.

Toch is er nog een vijfde inkomstenbron waar de Belgische providers met geen woord over reppen: de verkoop van adressen van klanten. In de Verenigde Staten halen hun collega’s tot 20 procent van hun centen uit deze handel. Zij beschikken over een grondstof waar andere adressenboeren slechts van kunnen dromen: zeer duidelijke profielen van klanten, met hun koop- en surfgedrag, hun inkomen en kredietwaardigheid.

Aan die inlichtingen raken is simpel. Bij aansluiting moet de kandidaat-internetter zijn basisgegevens op een formulier invullen. De rest van het profiel valt te distilleren uit informatie van zogenaamde cookies. Dat zijn kleine programma’s die zich op de vaste schijf van de gebruiker enten. Zij zorgen ervoor dat de centrale computer van de provider – of van een webbeheerder – de pc van klant X bij het inloggen herkent als zijnde de pc van X. Maar dezelfde cookies zorgen ook voor een permanente informatie-uitwisseling waar de surfer niks van merkt. Zo kan een cookie onthouden waar een internetter vandaan komt (van welke site), waar hij later naartoe gaat, hoelang hij overal blijft hangen, hoe vaak hij mailt… Koppel deze gegevens aan informatie die vrij beschikbaar is in allerhande databanken en je krijgt een profiel dat de nauwkeurigheid van een hersenscan benadert. Gesneden koek voor marketeers en mailingspecialisten.

BETALEN VOOR GEBRUIK

Over de grootte of het belang van de abonnementen als inkomstenbron – zij vallen dus weg bij het gratis aanbieden van toegang – bewaart de sector in België een oorverdovend stilzwijgen. “Ik doe daar geen uitspraak over, ik zeg niks”, meldt Boutsen. Philippe Lemmens, managing director van Skynet – de provider van Belgacom zelf – wil “geen details over deze inkomsten, ook gezien onze recente overeenkomst. Wij moeten iemand anders zijn rekening niet maken.” Daarmee zinspeelt Lemmens op de deal tussen computerproducent Compaq en Skynet. Vorige week vrijdag raakten zij het erover eens om samen ook gratis toegang tot Internet aan te bieden.

Volgens Toon Lowette verdient “geen enkele provider zijn boterham met privé-gebruikers. De abonnementen zijn misschien niet marginaal, maar de activiteit op zich is niet rendabel. Meer nog: het kan voor een provider veel interessanter zijn in blok een deal te maken voorx-aantal aansluitingen in plaats van iedere klant individueel te moeten werven.” Philippe Lemmens geeft dat grif toe: “Zo’n 60 procent van onze klanten zijn individuele, kleine gebruikers, maar het echte geld komt van de rest: bedrijven of particulieren die ook beroepshalve op Internet zitten.”

Gratis toegang, mooi, maar volgens de Grid-baas gaat “de zon nooit voor niks op. Als die inkomsten wegvallen, zal men die compenseren. Daar bestaan verschillende formules voor. Het Gemeentekrediet rekent op meer omzet omdat aan de gratis toegang een rekening vastzit. Een computerproducent zal er de aankoop van een pc aan koppelen. De provider probeert méér geld te slaan uit de interconnectie… Je krijgt ook vreemde situaties: gratis toegang, maar geen gratis gebruik. Dat betekent bijvoorbeeld dat je geen aansluiting betaalt, maar als je surft, moet je inbellen op een 0900-nummer en dat is dan niet gratis.”

Met de gratis toegang probeert de sector het aantal Internetaansluitingen in ons land snel op te krikken. Daarover doen de meest uiteenlopende cijfers de ronde, maar wellicht zitten wij nog altijd net iets onder het Europese gemiddelde. Volgens Grid hangt er aan driekwart van de pc’s thuis géén modem en Toon Lowette vermoedt dat de recente stunts vooral op die bezitters mikken. Philippe Lemmens: “Ik ben er zeker van dat er vraag naar free access is. Veel pc-bezitters aarzelen nu nog: gaan we al dan niet internetten? Gratis toegang helpt hen over die drempel. Ze betalen geen abonnement, ze binden zich dus in feite niet.”

MIST OP HET SCHERM

Misschien praat binnen afzienbare tijd niemand nog over gratis toegang: de gimmick wordt een standaard. De toegang kost dan niks, maar voor alles wat daarrond hangt, betaalt de gebruiker:e-mailfaciliteiten, support, eventueel eigen website… Die trend lijkt nu ingezet. Sommige helpdesks rekenen al tarieven aan van 35 tot 78 frank per minuut. Eventjes vragen waarom je niet op Internet raakt, is dan een dure zaak. “Het zou ook kunnen”, denkt Lowette, “dat gratis toegang promotioneel niet lang aantrekkelijk blijft. De sector zelf twijfelt en daarom beperken sommige het gratis aanbod tot één jaar. Krijgen wij dan andere formules, zoals een clubkaart?”

Op korte termijn zou het aantal Belgische Internetgebruikers door deze acties in elk geval spectaculair moeten toenemen. Maar bij Skynet-directeur Lemmens staat de champagne nog niet koud. “Méér gebruikers? Dat is de bedoeling, maar een aantal mensen zal van de ene gratis aanbieding op de andere overstappen. Met als gevolg dat één en dezelfde surfer twee, drie keer als nieuwe Internetgebruiker de statistieken induikt. Wij gaan dus de komende maanden een complete mist in.”

Jos Grobben