Ruim twintig jaar was hij volksvertegenwoordiger. Vijf jaar geleden ging hij met pensioen. Zogezegd. De immer bevlogen Jef Sleeckx (69) over de Europese grondwet, het Generatiepact, en het drama van de Vlaamse socialisten. ‘Ik vrees dat het te laat is. Ze halen geen enkele stem meer terug bij het Vlaams Blok.’
W eet ge wat de mensen zeggen? De mensen zeggen, allez Jef, voor wie moeten wij nu nog stemmen? Voor wíé nu nog? Toen gij nog op de lijst stond, moesten we daar niet over nadenken, toen wisten we voor wie we stemden. Want gij zijt nen integere vent, gij zijt altijd iemand van het werkvolk geweest, gij zijt niet rijk geworden van de politiek, gij woont in een gewoon huis gelijk de gewone mensen. Gij moet iets doen, Jef, nú, er moet iets gebeuren, want dat kan zo niet blijven duren.
Voor u verder leest, een paar regieaanwijzingen. U mag, mocht u daar prijs op stellen, overal ‘Vlaams Blok’ vervangen door ‘Vlaams Belang’ – zelf doet Jef Sleeckx dat niet. U mag achter twee op de drie zinnen naar keuze een uitroepteken zetten – dat doet Sleeckx zelf ook. En u mag zich voorts de toeschouwer van een speech wanen, veeleer dan de lezer van een interview – Sleeckx zit geen seconde stil, wandelt rond, steekt armen en vingers in de lucht, roept, lacht, dreigt, zucht – ’t is retorisch vuurwerk, dit gesprek. Behalve interviewer en geïnterviewde is er niemand te bespeuren, en toch lijkt Sleeckx een tot de nok gevulde zaal toe te spreken.
‘De partijtop beschuldigt mij soms van demagogie’, grijnst hij. ‘Maar het is mijn plicht om te spreken, om te vertolken wat er bij de mensen leeft. Ik spreek vanuit de buik, verstaat ge?’
Hij was ook aan het oefenen, natuurlijk. Voor zijn parlementaire optreden. Dit gesprek vond plaats op vrijdag 4 november, en Sleeckx was zich volop aan het voorbereiden op zijn speech in de Commissie voor Europese Aangelegenheden van het Vlaams parlement, waar hij afgelopen dinsdag 8 november een bijzonder verzoekschrift kwam toelichten.
Samen met oud-vakbondsleider Georges Debunne en oud-europarlementslid Lode Van Outryve, socialis- tische compagnons de route, heeft Sleeckx de voorbije maanden namelijk 15.000 handtekeningen verzameld. Daarmee koopt een burger spreektijd in het Vlaams parlement. Sleeckx lichtte dinsdag het verzoekschrift toe en vroeg een ernstig debat over de Europese grondwet, waarover dat Vlaams parlement straks zal moeten stemmen.
Het is druk ten huize Sleeckx. Er moet dezer dagen niet alleen geprotesteerd worden tegen die grondwet, ook bij het verzet tegen het Generatiepact staat Sleeckx op de eerste rij. Die ABVV-militanten die ‘hun’ ministers waarschuwden met de ondertussen beroemde sticker U laat ons in de steek, wij keren u de rug toe? Sleeckx was een van hen. De petitie van ongeruste SP.A-leden, die als SP.A Rood pleiten voor een linkser socialisme, en in alle partijafdelingen een debat over het Generatiepact willen? Sleeckx heeft die petitie ondertekend.
‘De partijtop is weer rázend op mij’, lacht hij. ‘Omdat ik een aantal zaken zal blijven zeggen. Dat politici de politiek belachelijk maken, bijvoorbeeld, omdat ze verschillende postjes cumuleren. Er moeten meer mensen aan het werk, zeggen de politici. En ze hebben zelf soms twee of drie jobs tegelijk. Kijk naar Patrick Janssens: burgemeester van Antwerpen én parlementariër. (declameert) Het woord is zo ontkracht dat niemand het woord nog gelooft! Iemand moet dat blijven aanklagen.’
Maar eerst Europa, want daar begint het allemaal mee. ‘Ik ben vóór Europa’, steekt Sleeckx van wal. ‘Dat spreekt vanzelf.’
Zo vanzelfsprekend is dat niet meer voor socialisten.
JEF SLEECKX: Voor mij wel. Luister, Europa telt 25 lidstaten, met een bevolking van ongeveer 450 miljoen inwoners. Zonder grondwet is een politieke entiteit van die omvang niet meer te besturen, toch niet op een democratische manier. Europa moet een duidelijke stem hebben in de wereld, onder meer als tegenwicht voor Amerika. Daarom ben ik vóór Europa. En daarom was ik blij dat er een grondwet zou komen. Aanvankelijk was er voor mij dan ook geen vuiltje aan de lucht. Ik voelde mij als burger enorm op mijn gemak. Ik dacht: dat komt in orde. Eén kleine bemerking had ik wel: dat de tekst geschreven werd door een conventie die was samengesteld door de Europese leiders, en niet door een constituante, een grondwetgevende vergadering die moet worden samengesteld door volksvertegenwoordigers. (grijnst) Maar goed, dat nam ik erbij. Maar ondertussen weet ik dat de tekst niet deugt.
Wat scheelt er precies aan?
SLEECKX: Om te beginnen wordt de scheiding der machten niet gerespecteerd, want het Europees parlement heeft geen initiatiefrecht. Het kan alleen amendementen indienen op voorstellen van de Commissie, en die moeten dan nog worden goedgekeurd door de Raad van ministers. Dat is onaanvaardbaar! Voorts is de tekst niet leesbaar, kan hij bijna onmogelijk herzien worden, en legt hij een neoliberale politiek vast. En dat kan niet. Een grondwet moet de spelregels vastleggen, niet het spel. Neem nu deze passage: (leest voor)‘De unie zet zich in voor… een sociale markteconomie met een groot concurrentievermogen die gericht is op volledige werkgelegenheid en sociale vooruitgang…’. Dat moet toch niet in een grondwet staan. Een grondwet mag niet partijdig zijn.
Dus deze grondwet moet worden afgekeurd?
SLEECKX: De mensen moeten op z’n minst wéten wat erin staat, voor er kan worden gestemd. Ook de leden van het Vlaamse parlement. Hebben die trouwens deze grondwet wel gelezen? Wij vragen hoorzittingen, een debat en een volksraadpleging. (laat stemvolume aanzwellen) Deze grondwet gaat namelijk bepalen hoe wij in de toekomst zullen werken en leven! Mag daar misschien eens serieus over gediscussieerd worden? Toen er gestemd moest worden in de Senaat, hebben ze een aantal senatoren moeten bellen, omdat er te weinig volk was. Dat kan toch niet! Europa is te belangrijk om zo achteloos mee om te springen. Vergeet niet dat het hele Generatiepact ook een uitvloeisel is van Europa. Meer bepaald van de top van Lissabon, waar in 2000 werd beslist dat de participatiegraad naar de 70 procent moet, dat de pensioenleeftijd op termijn tot 65 moet worden opgetrokken, en dat de sociale zekerheid moet worden gemoderniseerd, zoals ze dat noemen. Gemoderniseerd? Ik heb de indruk dat een aantal verworvenheden moet worden afgepakt.
In het conflict tussen partij en vakbond, kiest u de kant van de vakbond.
SLEECKX: Dat is nogal duidelijk. Het is al jaren bezig. De mensen moeten harder en harder werken, en ze krijgen geen enkele compensatie op het vlak van werkzekerheid. En nu moeten ze ook nog eens lánger gaan werken. Terwijl de werkloosheid bij jongeren zo hoog ligt. Dat kan er bij de mensen niet meer in! (fel) De patroons, dat zijn eigenlijk schijnheiligaards, hè. Die mannen zeggen dat iedereen langer zal moeten werken, en ze zijn vóór het Generatiepact. Maar het zijn potverdekke toch de patroons zélf die de mensen afdanken, zeker! En de parlementariërs kunnen op hun 52e al met pensioen, na acht jaar parlement. En die mannen durven dan tegen de mensen te zeggen dat iedereen langer moet werken.
Gaat u niet akkoord dat er moet worden ingegrepen?
SLEECKX: Wel, ik denk dat er andere mogelijkheden zijn om het probleem op te lossen. Laten we eerst eens kijken wat het probleem eigenlijk is. Tegen 2030 zal de sociale zekerheid een tekort hebben van 9 miljard euro. Dat is veel, maar niet onoverkomelijk. Ten eerste zal het bruto binnenlands product, bij een jaarlijkse economische groei van anderhalve procent, tegen 2030 groeien met 45 procent, dat is met meer dan honderd miljard euro. Verder heeft deze regering al voor vijf miljard euro loonlastenverlagingen toegekend aan de bedrijven, en zit er nog een klein miljard in de pijplijn. Dat wil zeggen dat er ruimte is! Ik vind dat er ook moet worden gepraat over een algemene sociale bijdrage. En waarom denken we niet na over een belasting op vermogen. Als we vermogens boven de 500.000 euro met 1 procent belasten, zouden we zomaar eventjes 2,5 miljard euro meer ophalen! Dat bedrag kan dienen om werk te behouden, werk te verdelen en nieuw werk te scheppen. En dat ze niet afkomen met het argument van kapitaalsvlucht. Bijna tachtig procent van de vermogens zit in onroerend goed, en ge kunt moeilijk met een appartement op uw rug naar het buitenland vertrekken, hè. Om nog te zwijgen over de correcte inning van de belastingen. Ik geef maar een paar mogelijkheden aan. Om duidelijk te maken dat we niet moeten panikeren. Met politieke wil raken we er- uit. We zijn morgen niet dood, de sociale zekerheid gaat niet kapot.
Dat zei Steve Stevaert ook altijd: geen paniek!
SLEECKX: Daar ga ik mee akkoord. (lacht) Dus eigenlijk ben ik een optimist, ziet u. Ik wil gerust toegeven dat ik ongelijk heb, als dat zo is. Maar dat men het mij dan bewijst, dat men dan aantoont dat ik mij vergis. En dat heeft nog niemand gedaan.
Op zowat alle andere punten kon u het niet vinden met Stevaert. Voor u is de partij, onder zijn bewind, veel te ver opgeschoven naar de middenklasse.
SLEECKX: Absoluut! Ik dacht dat een socialist in de eerste plaats aan de kant moet staan van de werknemer, van de kleine man en van de sukkelaar – en dat woord is voor mij niet pejoratief.
Wie zijn dat precies voor u?
SLEECKX: In België leeft vijftien procent van de bevolking onder de armoedegrens. Vijftien procent, dat zijn anderhalf miljoen mensen. En dan zegt men dat wij hier in een welvaartsstaat leven. Voor mij is dat onaanvaardbaar. Ik ben daar zelfs een beetje door bezeten, eigenlijk. Ik hou mij bijvoorbeeld intensief bezig met het verzamelen van kleren voor de vierde wereld. En met een fonds dat kankerpatiënten die in armoede leven, helpt om hun rekening te betalen. Dat is mijn eerste bekommernis geweest, altijd: de sukkelaars omhoogtrekken. Mensen die moeten leven met 26.000 oude Belgische franken in de maand, en daarvan al 10.000 frank huishuur moeten betalen voor een krot. Dat zijn sukkelaars. De kleine man, dat is voor mij iemand die moet rondkomen met 40.000 frank in de maand. Zo zijn er ook nog genoeg.
U hebt de internationale dimensie van het socialisme altijd belangrijk gevonden…
SLEECKX: Verdraagzaamheid en solidariteit zijn essentieel voor een socialist. Daarom zal ik mij blijven verzetten tegen de splitsing van de arbeidersbeweging in ons land. Als men de arbeidersbeweging gaat splitsen, maakt men ze vleugellam. Een sterke arbeidersbeweging is de beste waarborg voor onze sociale zekerheid.
De Belgische arbeider wil zijn job behouden, maar de Poolse arbeider wil ook een job. Aan wiens kant staat u als bedrijven delokaliseren omdat de arbeid elders goedkoper is?
SLEECKX: Wel, voor dat probleem bestaat een oplossing. Wij moeten ervoor zorgen dat de vakbonden in die landen sterker worden. Want dan kunnen ze meer eisen voor hun eigen bevolking. Daar heeft Europa nu net een belangrijke taak. Maar daar spreekt Europa niet over, hoor. En als de Belgische arbeider zich voortdurend moet aanpassen onder druk van de lagelonenlanden, tja, dan moet hij binnenkort potverdekke voor een halve euro per uur gaan werken! Anders zullen we nooit tegen India en China kunnen blijven concurreren. Dat mag dus het uitgangspunt niet zijn. Wij zullen vooral moeten blijven concurreren door ons kwalitatief hoogstaande werk.
Maar veel ongeschoolde arbeid zal verdwijnen.
SLEECKX: Dat wordt een groot probleem in de toekomst. We moeten dringend investeren in opleiding. Denk maar aan de massale werkloosheid bij allochtone jongeren. Daar moet, zeker als je ziet wat er in Frankrijk gebeurt, écht iets aan gebeuren. Zij zullen moeten kunnen werken, net zoals iedereen. Maar onze mentaliteit zal ook moeten veranderen. We zullen die jongeren ook echt in dienst moeten nemen, en hen niet aan de deur laten staan. We zullen op termijn ook nieuwe werkkrachten moeten importeren, omdat we in de toekomst anders te weinig jonge actieven zullen hebben. Onze samenleving zal meer dan ooit multicultureel zijn, willen wij onze welstand bewaren.
U neemt het ook consequent op voor mensen die illegaal in ons land verblijven.
SLEECKX: Ja, natuurlijk! Als socialist vind ik dat iederéén, wie hij ook is, moet worden gesteund. Als hier iemand aanbelt die hulp nodig heeft, zal ik helpen. En dat zal ik blijven doen. Ieder mens heeft daar recht op.
Toen Johan Vande Lanotte nog minister van Binnenlandse Zaken was, hebt u met hem eens een zwaar conflict gehad in verband met Koerdische hongerstakers. Wat was daar precies aan de hand?
SLEECKX:(trots) Daar is de regering bijna op gevallen. Wat was er gebeurd? Een aantal illegale Koerden was bezig met een hongerstaking. Ik ga met een collega mee kijken en praat met die mensen. Die zeggen mij: ‘Als wij terug moeten, is dat het einde.’ En ik geloof die mensen, want ik ben zelf in Koerdistan geweest, ik heb daar mensen gezien die gemarteld waren. Bon, in het partijbureau zeg ik dus tegen Vande Lanotte: ‘Die mensen kunnen niet teruggestuurd worden. Als dat wél gebeurt, dan stap ik uit de partij, want dan ben ik geen socialist meer.’ Een hele discussie! En ik méénde dat. Als Vande Lanotte die mensen had teruggestuurd, dan was ik uit de partij gestapt. En we hadden in het parlement maar één stem op overschot, dus dan was de regering gevallen, want dan hadden we geen meerderheid meer gehad. Ik heb toen mijn slag thuisgehaald. (pretoogjes) Ik ben altijd een lastigaard, verstaat ge?
U neemt het op voor de werkmens én voor de vreemdeling. Leven die twee niet op gespannen voet met elkaar?
SLEECKX: Ik weet dat dat een probleem is. Mensen zeggen dat ook vaak tegen mij: Jef, ge moet niet zo overdrijven, met uw vreemdelingen altijd! Maar ik antwoord altijd dat álle mensen geholpen moeten worden. En dat zal ik blijven zeggen! Vroeger dachten ze soms dat die houding mij stemmen zou kosten. Maar daar heb ik nooit iets van gemerkt. Integendeel, zelfs. En weet u hoe dat komt? Wel, ik zal u eens zeggen hoe dat komt. De mensen moeten een paar dingen heel duidelijk weten. Wie is die man? Wat doet die man? Waarvoor staat die man? Is die man echt? Verdedigt die man ons door dik en dun? En is die man consequent? Dát moeten de mensen weten. En dan stemmen ze voor u.
Nooit boze reacties gehad?
SLEECKX: Er zijn zeker mensen kwaad geweest op mij, daar twijfel ik niet aan. Niet iedereen hoeft met mij akkoord te gaan. Maar als ze mij horen praten, zullen alle mensen zeggen: wat die man vertelt, dat gelooft hij tenminste zelf. Authenticiteit, dáár gaat het om. Onlangs nog kom ik in Borgerhout een café binnen, en een man aan de toog begint meteen te roepen: Jef, ga maar terug naar uw vreemdelingen, ik stem toch voor het Vlaams Blok! Ik stap op die man af (steekt wijsvinger uit) en zeg tegen hem: ‘ Gij moet op het Vlaams Blok stemmen, gij! Maar kom binnen een paar jaar niet klagen als ze uwen dop hebben afgeschaft!’ Wel, die mens luisterde naar mij, we zijn aan een tafel gaan zitten en hebben nog een hele tijd gediscussieerd.
Is dat hele Generatiepact extra koren op de molen van het Vlaams Belang?
SLEECKX:(plotseling heel stil) Nu moet ik iets zeggen wat ik eigenlijk niet graag zeg: ik vermoed van wel. Allez, ik ben daar zéker van. Ik hóór dat bij de mensen. Vandaar dat men mij komt bidden en smeken: ‘Jef, de partij gaat geen stemmen meer afpakken van het Vlaams Blok, er moet iets nieuws komen, dat is de enige, enige, enige manier.’ Ik vind het erg dat ik dit moet zeggen, dat is voor mij echt een probleem. Want nu zullen de mensen denken: de Jef zegt het ook al. Maar ik kan er niets aan doen, het is niet anders. De mensen vragen aan mij voor wie ze nog moeten stemmen. Voor wie nu nog, Jef? En als ze dat vragen, wordt het gevaarlijk, hè. Er zijn mensen die mij dat zeggen: ‘Wij hebben ons hele leven voor u gestemd, maar nu stemmen wij voor het Vlaams Blok.’
Zou Johan Vande Lanotte geen kiezers kunnen terughalen?
SLEECKX: Nee, ik geloof dat niet. Laat ik eerst een paar goede dingen zeggen over onze nieuwe voorzitter. Hij is een fantastisch harde werker, hij zal zich enorm inzetten. Maar stemmen terugwinnen? (zucht) Nee. Ik denk dat het te laat is. De partij zit te veel in het centrum. Er moet iets nieuws ontstaan, iets dat wél stemmen bij het Blok kan weghalen. Zelfs al haalt die nieuwe partij maar enkele procenten van de stemmen weg, dan nóg is het de moeite.
Zou u ooit de SP.A verlaten om met ‘iets nieuws’ te beginnen?
SLEECKX: Ik ben al meer dan vijftig jaar lid van die partij. Ik heb een aantal goede vrienden in die partij. Maar dit is voor mij echt een probleem. (denkt na) Luister, als ik denk dat ik écht een paar procenten kan afpakken van het Vlaams Blok door de SP.A te verlaten en met iets nieuws te beginnen, dan denk ik dat het mijn plicht is om de knoop door te hakken. Als ik ooit nog actief word in de partijpolitiek, dan is het daarom.
Zijn er bij de SP.A-top nog mensen die goed naar u luisteren?
SLEECKX: Freddy Willockx is een goede vriend van mij, en heeft mij altijd enorm verdedigd in het partijbureau. Als Louis Tobback niet naar mij luisterde, zei hij toch dikwijls: ‘Jamaar Louis, ik vind dat ge toch goed moet nadenken over wat Jef hier zegt, want de Jef staat dicht bij de mensen.’ (stil) Maar ik neem aan dat Freddy nu ook wel kwaad zal zijn op mij.
Maar dat neemt u erbij.
SLEECKX: Ik heb geen keuze. Het is mijn plicht om dit te zeggen. Ik ben meer dan twintig jaar volksvertegenwoordiger geweest. Ik deed altijd wat de mensen mij zegden, ik vertolkte wat er leefde bij mijn kiezers. Ook nu word ik nog altijd gestuurd door de mensen. Ik heb daar nooit flauw over gedaan: ik was de volksvertegenwoordiger die de gewone mensen verdedigt. Punt. Dat stond vast. Vandaag is dat nog altijd zo. (stilte) Ik gelóóf nog in iets, verstaat ge?
Waarin precies?
SLEECKX: In de goedheid van de mens. En dat zal ik u uitleggen. Neem honderd mensen en zet die aan een tafel met duizend boterhammen en honderden liters koffie. Wat doen die mensen? Die zullen rustig discussiëren met elkaar. Bon, neem nu diezelfde honderd mensen, steek ze een week in den bak, zet ze weer aan diezelfde tafel met nog maar vijf boterhammen en drie liter koffie. Wat doen die mensen? Die zullen vechten voor de koffie en het brood. Wat wil ik daarmee zeggen? De omstandigheid waarin de mens zich bevindt, is bepalend voor zijn gedrag! Vanuit dát gegeven zal ik altijd vertrekken.
Uw partijvoorzitter Johan Vande Lanotte heeft de academicus Koen Pelleriaux pas binnengehaald als adviseur. Zou hij niet beter ook Jef Sleeckx in dienst nemen?
SLEECKX: Als hij mij dat vraagt, doe ik het meteen! Maar niet om de snul uit te hangen, hè. Want ze willen van mij een nar maken, daar zijn ze nu wéér mee bezig, ze willen mij marginaliseren: Och, het is de Jef maar, daar moet ge niet te veel aandacht aan besteden… (grijnst) Maar! Ze vergeten één ding: als ik ergens ga spreken, zit de zaal altijd bomvol. Zijn al die mensen die naar mij komen luisteren dan onnozelaars, of wat? Ik dacht van niet, hè.
Door Joël De Ceulaer
