Er zit niet altijd veel logica in het Vlaamse natuurbehoud.
Dertien gerechtelijke procedures heeft de Werkgroep Natuurreservaten Linkeroever-Waasland momenteel lopen. Daarmee wil hij trachten de effecten van de havenuitbreiding op de nog schaarse natuur in de regio te beperken. ‘Acht bij de Raad van State, twee bij de burgerlijke rechtbank van Dendermonde en drie bij de Europese Commissie’, somt Hildegarde Van den Camp op. ‘Maar dat volstaat niet om de werken stil te laten leggen. Als we later ergens gelijk krijgen, dreigt het voor de natuur in de buurt te laat te zijn.’
Er gebeuren vreemde dingen in het Wase landschap. Het prachtige natuurgebied De Putten in Kieldrecht, met zijn uitzonderlijke fauna en flora, is zes keer beschermd op nationaal en internationaal vlak. Desondanks staat het op het gewestplan ingekleurd als industriegebied. Het dreigt bedolven te worden onder de massa grond die moet worden uitgegraven bij de aanleg van het Deurganckdok. ‘Goed voor de ontwikkeling van de havenindustrie’, zeggen de promotors van de uitbreidingswerken, waarbij ze gemakshalve vergeten dat er op andere industrieterreinen in de buurt nog veel plaats is.
Het Deurganckdok – met het nodige sarcasme vernoemd naar een prachtige kreek die twintig jaar geleden vernield werd – wordt als essentieel voor de toekomst van de Antwerpse haven voorgesteld. Zijn voorganger, het nooit gebruikte Verrebroekdok, is ondertussen wel tot scheepskerkhof gedegenereerd. De natuur die bij de aanleg van dit dok verloren is gegaan, zal zo goed als zeker nooit in haar oorspronkelijke staat hersteld worden. In de huidige plannen zijn wel compensaties voorzien voor de natuur die wordt opgeofferd. Zo wordt het Buitenpoldertje langs de Schelde, dat eerst werd opgespoten bij de aanleg van de Liefkenshoektunnel, nu als compensatie voor het Deurganckdok weer afgegraven.
‘Er wordt wat afgesjacherd met compensaties voor verlies van natuur’, stelt Peter Symens van de VZW Natuurreservaten. ‘In Limburg duiken al zogenaamde milieubureaus op die gronden kopen om particulieren tegen betaling van ongeveer honderd frank per vierkante meter in orde te brengen met de herbebossingsplicht bij het kappen van bomen. Nederland kreeg 800 miljoen frank van België als compensatie voor het verlies van slikken en schorren bij de uitdieping van de Westerschelde. Dat geld wordt echter niet gebruikt voor de aankoop van schorren en slikken, wel voor klassieke beheerswerken en de aanleg van een sterneneilandje. Een groot probleem is dat in het natuurbehoud zelden de intrinsieke natuurwaarde van een gebied erkend wordt, maar meestal alleen zijn waarde voor recreatie.’
Milieuverenigingen maken zich al langer zorgen over de laksheid waarmee bij infrastructuurwerken met de nog schaarse natuur wordt omgesprongen. ‘De afwegingsprocedures opgelegd door de Europese Commissie worden in de besluitvorming rond de havenontwikkeling in het Schelde-estuarium niet gevolgd’, zegt Bart Martens van de Bond Beter Leefmilieu. ‘De Commissie startte al tal van inbreukprocedures, maar meestal pas nadat de schade was aangericht, zodat haar interventies zonder resultaat blijven. In de besluitvorming rond de aanleg van het containerdok en de industriezones nabij Doel werd de Europese wetgeving eveneens danig met voeten getreden: geen ernstig onderzoek naar milieuvriendelijke alternatieven, geen inspraakmogelijkheden bij de inschatting van milieu-effecten, geen aantoning van het groot maatschappelijk belang om de schending van beschermde zones te verantwoorden. Niemand lijkt daarover te vallen.’
Een beetje geduld van de overheid zou hier geen kwaad kunnen. Tegen 2003 zou het verlies aan natuur door de huidige – tweede – Schelde-uitdieping goed ingeschat kunnen worden. Maar toch is de regering vast van plan om volgend jaar al over een derde uitdieping te beslissen. Bang om lessen te trekken uit het verleden?
Dirk Draulans
