‘Bij vrouwen is het net als bij dieren. Zet je een onafscheidelijk koppel bij elkaar in een kooi dan gebeurt er niets; voeg je er een tweede koppel aan toe dan begint de herrie ; zijn het er zes dan maken ze elkaar af.’ Een seksistisch cliché ? Niet als men Paule Constant, de jongste Goncourtprijswinnares, mag geloven. In haar roman In vertrouwen laat ze vier vrouwen in een gesloten ruimte op elkaars lip zitten. Ze hebben net een feministisch colloquium achter de rug, waarop gewoontegetrouw het mannelijke geslacht ten grave werd gedragen. Elk van de vrouwen droeg bij tot die hoogmis. Gloria organiseerde ze, Babette hield een toespraak en Lola, de actrice, las fragmenten voor uit Aurores roman. Zodra de gemeenschappelijke vijand uit het vizier is, verdwijnt ook het solidariteitsgevoel van de vrouwen. Nijd en afgunst steken weer de kop op, vooral tussen Babette en Gloria. Beiden hebben een schitterende academische carrière opgebouwd, maar zijn als deskundigen op het vlak van de vrouwenstudies rivalen en kunnen elkaar bovendien niet pruimen. Een mooie gelegenheid voor Constant om de draak te steken met intellectuele feministische grootspraak.
De schrijfster gaat gelukkig verder dan de satire, die weliswaar knap is opgebouwd, maar nu en dan enkele afgezaagde situaties oplevert. Een goed boek wordt In vertrouwen pas als de aanvankelijk wat karikaturaal aangezette personages diepgang krijgen en Constant de huis clos van de keuken in Middleway doorbreekt. Tussen de woelige gesprekken door onthult ze het schrijnende verleden van de protagonisten en hun strijd om de ellende te overwinnen. Zo geniet Aurore, het wereldvreemde weeskind, nu bekendheid als schrijfster; Babette, een uit Algerije gevluchte jodin, en Gloria, de zwarte onechte kleindochter van een bedelares uit Port-Banane, hebben zich door te studeren bevrijd van de ondergeschikte positie waartoe hun armoedige milieu hen voorbestemde. Enkel Lola, een ster op retour, heeft zich zodanig geïdentificeerd met de esthetische fantasieën van haar regisseurs dat ze als ouder wordende actrice niet meer aan de slag kan en zich aan de drank heeft overgeleverd.
Maar ook de maatschappelijk geslaagde vrouwen zitten in de penarie. De man van Babette heeft haar in de steek gelaten voor een jongere vrouw, terwijl Gloria’s gezinsleven één grote puinhoop is. Op het einde van de roman gaat ieder weer zijn eigen weg. Het oponthoud in de keuken mag dan wel op een heksensabbat hebben geleken, toch bood het de vrouwen de mogelijkheid om ‘hun hart in vertrouwen uit te storten’ en zo zijn we op de valreep weer bij een seksistisch cliché aanbeland.
Paule Constant, ‘In vertrouwen’, De Geus, Breda, 222 blz., 798 fr.
Agnès Van Emelen
