Twee weken geleden werd Jean-Claude Trichet vrijgesproken voor zijn aandeel in het schandaal rond de bank Crédit Lyonnais. En afgelopen zondag is hij gekozen tot voorzitter van de Groep van Tien, een club van centrale banken. Daarmee kan de gouverneur van de Banque de France zonder schroom Wim Duisenberg opvolgen aan het hoofd van de Europese Centrale Bank in Frankfurt. Portret van een strenge bankier.
Van enige afstand bekeken, heeft hij iets van de Amerikaanse acteur Michael Douglas. Maar toen hij onlangs in Parijs voor de rechter verscheen, had de gouverneur van de Banque de France toch duidelijk een tik gekregen. Jean-Claude Trichet is zestig – en hij zag er plotseling nog flink wat jaartjes ouder uit. Het had altijd geleken dat de zware beschuldigingen aan zijn adres hem koud lieten, maar dat was dus niet het geval.
De inzet was dan ook hoog voor de man, die niet zolang geleden door de krant Le Monde nog de beste Franse ambtenaar van zijn generatie werd genoemd. Een veroordeling zou niet alleen een smet werpen op zijn briljante carrière. Ze zou ook betekenen dat hij een kruis kon maken over zijn kansen om de Nederlander Wim Duisenberg op te volgen aan het hoofd van de Europese Centrale Bank (ECB) in Frankfurt.
Die aflossing van de wacht had eigenlijk vorig jaar al moeten plaatsvinden. Er was bij de oprichting van de ECB in 1998 zwaar slag geleverd over de vraag wie de bank zou mogen leiden bij de introductie van de euro en in de belangrijke eerste jaren daarna. In een merkwaardige oefening van eensgezindheid schoven de rechtse Franse president Jacques Chirac en zijn linkse eerste minister Lionel Jospin de gouverneur van hun nationale bank naar voor: Jean-Claude Trichet. De Duitse regering durfde de Franse kandidatuur niet te steunen, omdat ze in eigen land nog met veel verzet tegen de eenheidsmunt werd geconfronteerd. De Duitsers gaven hun Deutsche Mark niet graag uit handen.
Ze hadden daarom een voorkeur voor de nuchtere Nederlander Wim Duisenberg. Maar om de Fransen niet te veel voor het hoofd te stoten, werd overeengekomen dat Trichet de Nederlander halfweg het mandaat van acht jaar zou aflossen. In 2002 dus. Op dat moment was echter al duidelijk dat Trichet voor de rechter moest verschijnen en onmogelijk voor de job in Frankfurt kon worden voorgedragen. Duisenberg werd bereid gevonden om zijn afscheid te rekken – hij had eigenlijk toch nooit met zoveel woorden gezegd dat hij de koehandel over zijn baan bij de ECB accepteerde. Begin dit jaar liet Duisenberg weten dat hij deze zomer ontslag zou nemen. In principe kan Trichet de fakkel nu overnemen, want hij is ondertussen in Parijs vrijgesproken.
DE PUT VAN CRéDIT LYONNAIS
Jean-Claude Trichet is in 1942 in Lyon geboren, in een familie van academici. Hij wordt mijnbouwingenieur, econoom en politoloog en haalt vanzelfsprekend een diploma aan de Ecole Nationale d’Administration – waar alle Franse bestuurders met enige naam of faam een opleiding krijgen. Trichet wordt in 1971 inspecteur van Financiën en doorloopt de rangen van het ministerie, tot hij door de politiek wordt opgemerkt. Hij dient president Valéry Giscard d’Estaing van advies, net als zijn partijgenoot Edouard Balladur. Wanneer die de baan moet ruimen voor de socialist Pierre Bérégovoy blijft Trichet in het kabinet op post.
Tussendoor klimt hij in het ministerie op tot chef van de Schatkist. Hij is in die hoedanigheid lid van het college van de Banque de France en vice-gouverneur van het Internationaal Monetair Fonds en van de Wereldbank. Trichet soigneert zijn internationale relaties – zijn reputatie in bancaire kringen is onberispelijk. Hij geldt als een van de architecten van het Verdrag van Maastricht dat aan de basis ligt van de eenheidsmunt, en dus als een vader van de euro. Hij slaat een speculatiegolf tegen de Franse frank af en wordt door de privésector als het ware bedolven onder de meest riante voorstellen. Hij accepteert in 1993 wel om gouverneur van de Franse nationale bank te worden.
Zijn succes en de reputatie die hij als bankier geniet, kunnen niet verhinderen dat hij betrokken wordt bij een van de grootste bankschandalen in de geschiedenis van Frankrijk. Onder de leiding van de flamboyante Jean-Yves Haberer stort Crédit Lyonnais zich in de jaren ’80 in een avontuur van risicovolle vastgoedbeleggingen en een onverstandig leningsbeleid. Crédit Lyonnais is op dat moment een van de grootste Franse banken, die bovendien in handen is van de overheid. Crédit Lyonnais graaft een put waar het niet uit geraakt. Om de verliezen te verdoezelen, worden balansen aangepast. De financiële markten krijgen onjuiste informatie. De Franse belastingbetaler betaalt tientallen miljarden Franse frank om de zaak recht te trekken en te voorkomen dat andere banken mee kapseizen.
Toch duurt het tot 1996 vooraleer de bevoegde minister klacht indient. Die klacht richt zich vanzelfsprekend in de eerste plaats tegen de leiding van de bank, maar ze kan voor Jean-Claude Trichet niet zonder gevolgen blijven. Als chef van de Schatkist was hij destijds namelijk verantwoordelijk voor het toezicht op de banken. Er zijn er die hem ervan verdenken mee de hand te hebben gehad in de poging om de affaire achteraf onder de mat te vegen. In 2000 wordt hij in beschuldiging gesteld, het openbaar ministerie vordert tien maanden voorwaardelijk. Twee weken geleden werd Jean-Claude Trichet vrijgesproken: de rechter oordeelde dat hem persoonlijk geen schuld treft.
Het mag verbazen, maar Jean-Claude Trichet heeft zich onder politici weinig vrienden gemaakt. In dat opzicht kunnen de Duitsers gerust zijn: de gouverneur van de Franse nationale bank is voorstander van een puriteins monetair beleid. Zijn politiek om de Franse frank sterk te houden, leidde in de jaren ’90 tot conflicten met zowel Jacques Chirac als Lionel Jospin. De eerste vervloekte Trichet toen die in 1995, in volle campagne voor de presidentsverkiezingen, opkwam voor een strak budgettair beleid en een politiek van loonmatiging. Dat kwam de kandidaat Chirac slecht uit. Jospin reageerde dan weer als door een adder gebeten toen Trichet in 1997 de rente verhoogde op een moment dat de socialist daar niet op rekende. Het leverde de gouverneur van de nationale bank het verwijt op ‘dat hij de Fransen naar de werkloosheid stuurde’ en ‘optrad als een ayatollah van de sterke Franse frank’.
LOF VAN ALAN GREENSPAN
Die strakke houding had een bedoeling: Trichet wou de Franse frank in ideale omstandigheden in de euro laten opgaan – wat hem uiteindelijk ook is gelukt. Het is zijn credo dat stabiliteit van de prijzen de noodzakelijke voorwaarde is voor een duurzame en robuuste economische groei. Wie groei wil, moet volgens Trichet ook de overheidsfinanciën op orde houden. Hij deelt in die zin de mening van de voormalige Amerikaanse minister van Financiën Robert Rubin, die onder Bill Clinton zeven jaar lang dezelfde boodschap herhaalde: dat een sterke dollar in het belang van de Verenigde Staten is.
Jean-Claude Trichet is geen man van grote monetaire avonturen. Internationale bankkringen zijn het erover eens dat hij misschien een van de weinigen is die de Europese Centrale Bank een nieuw elan kan geven. De Fransen maken in dat verband overigens geen geheim van hun plannen. De regering bestelde vorig jaar niet minder dan twee studies om de werking van de ECB te onderzoeken. De conclusie was dat het model van de Bank of England moet worden nagevolgd. Dat wil zeggen: een kleinere administratie, transparantie en een meer realistische inschatting van de inflatie. Zeker dat laatste is Trichet toevertrouwd.
Tijdens zijn proces vroeg Trichet de voorzitter van de rechtbank altijd beleefd om permissie als hij naar Frankfurt moest om er een vergadering van de raad van gouverneurs van de ECB bij te wonen. Hij hield zich op de achtergrond, maar betuigde in Le Monde toch zijn steun aan de pensioenplannen van premier Jean-Pierre Raffarin toen die op straat onder vuur kwamen.
De gouverneur van de Banque de France heeft het vertrouwen van de Franse politiek nog niet verloren. Over de opvolging van Duisenberg wordt door de staats- en regeringsleiders van de eurozone beslist, maar ook de Europese Centrale Bank zelf en het Europees parlement hebben een stem in het kapittel. Er zijn er die van mening zijn dat het proces hem hoe dan ook buitenspel heeft gezet. Maar genoeg voortekenen wijzen erop dat over de hele episode de spons zal worden geveegd. Aan zijn Amerikaanse collega van de Federal Reserve, Alan Greenspan, zal het niet liggen. Die sprak in een reactie onverbloemd zijn bewondering voor Jean-Claude Trichet uit en noemde hem zonder meer een groot staatsman.
Hubert van Humbeeck
Jean-Claude Trichet heeft het vertrouwen van de Franse politiek nog niet verloren.
