“Reigen”, in een regie van Dirk Tanghe, is de schrijnende weergave van de hedendaagse gevoelsarmoede.
Naar eigen zeggen heeft Dirk Tanghe (44) nog nooit een stuk geregisseerd dat hem was opgelegd. Als jongetje voelde hij al hoe sprookjes en andere verhalen hem zodanig raakten dat ze bezit van hem namen en een wederdienst eisten. Hij moest er iets mee doen en de eerste en beslissende stappen zette hij in zijn geboortestad Torhout, met de liefhebbers van de Sint-Rembertkring en stukken van Shakespeare. Na zijn acteursopleiding bij Dora Van der Groen in Antwerpen brak hij in 1986 door als regisseur bij Theater Malpertuis in Tielt met De getemde feeks, ook weer een stuk dat al een tijdje lag te pruttelen. Weer een Shakespeare, niet omdat een regisseur die zich wil bewijzen nu eenmaal Shakespeare moet doen. Tanghe wil niet de illustrator zijn van een theatergeschiedenis. Hij plukt schijnbaar lukraak uit het wereldrepertoire, omdat bepaalde stukken vanuit hun thematiek bijzonder sterk inwerken op het gemoed van het jongentje dat hij, in artistieke zin, gebleven is.
De keuze van het meer dan honderd jaar oude stuk Reigen van de Weense auteur Arthur Schnitzler (1862-1931) sluit daar dan ook helemaal bij aan. Voor Tanghe is Reigen geen opeenvolging van erotische scènes of vrijpartijen. In zijn interpretatie voor het Utrechtse gezelschap De Paardenkathedraal, waar hij onder meer vorig seizoen Bertolt Brechts Burgermansbruiloft als een extreem spektakel ensceneerde, is Reigen de schrijnende weergave van de hedendaagse gevoelsarmoede. Geen greintje vriendschap, zelfs geen teken van genegenheid, blijft er over na de ontmoetingen van de zogezegde geliefden. Alles is berekening en deze levenshouding, die blijkbaar al ouder is dan vandaag, krijgt van Tanghe wel een zeer suggestieve uitdrukkingsvorm.
Reigen bestaat uit tien reeksen dialogen tussen minnaars en minnaressen, jonge hoertjes en oudere klanten, zowel jong- als oudgehuwde mannen en vrouwen. Een rondedans van het hitsige liefdesspel als surrogaat voor een versleten relatie of gewoon als een vluggertje.
EEN UITVERGROTE RACEWAGEN
Kende Reigen als leestekst rond 1900 een zeker succes, als toneelstuk wekte het schandaal. Het werd in 1912 in Boedapest in het Hongaars gecreëerd en pas in 1920 kwam de creatie in het Duits. Dat gebeurde in Berlijn, waarop prompt een proces volgde wegens erotomanie, wat we nu als pornografie zouden kunnen vertalen. Maar Schnitzler was daar helemaal niet op uit, want in heel het stuk komt niet één obsceen woord voor. Hij wist waarover en voor wie hij schreef. Hij verzweeg niet dat hij verschillende maîtresses had. Met Reigen viel Schnitzler, evenzeer verguisd als zijn stads- en tijdgenoot Sigmund Freud, bewust de hyprocrisie aan van de burgers die in het openbaar normen verdedigden die ze binnenskamers verwierpen.
Gewoonlijk wordt dit stuk gespeeld door vijf acteurs en vijf actrices, maar Tanghe laat alle rollen vertolken door zijn lievelingsspelers Marie-Louise Stheins en Peter De Graef. Behalve in het gebruik van de muziek tussen de taferelen – walsen, polka’s, marsen, aria’s, die de Weense nieuwjaarsconcerten in herinnering brengen – gaat Tanghe resoluut weg van historiciteit en realisme. De regie-aanwijzingen van de auteur worden als een decorelement geprojecteerd. De spelers glijden naar en naast elkaar op een band.
Dominerend op het speelvlak is een uitvergrote racewagen, een machine die perfect werkt en aangeeft wat de liefde bedrijven nog maar betekent: gas geven, snelheid en scoren.
De enorme eenzaamheid van de personages wordt nog versterkt door ze vaak ver uit elkaar te zetten en ze te laten communiceren met vervormde stemmen. Een verhevigde werking van de geslachtshormonen resulteert in een lagere stem, ook bij de vrouw. Terzelfder tijd hebben de personages iets van figuren uit stripverhalen of animatiefilms die via tekstballonnetjes communiceren.
Het overhevelen van een hele gamma gevoelens naar een technisch plan, maakt van het acteren van De Graef en Stheins een heel bijzondere prestatie.
Vanaf 25/1 op tournee in Vlaanderen. Info: 03/235.04.90 (Thasos).
Roger Arteel
