De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Eyskens, Johan Vande Lanotte heeft de VLD uitgedaagd om de haalbaarheid van haar programma, en bij uitbreiding van alle partijprogramma’s, te laten narekenen door experten.
Mark Eyskens: Een uitstekend idee. Tijdens de discussie hierover in de parlementaire werkgroep De Crem zijn we wel onmiddellijk gebotst op de krijtlijnen voor een dergelijke commissie in België. Bestaat bij ons wel iemand die in termen van kosten-batenanalyse, op objectieve wijze kan oordelen over partijprogramma’s? Neem de Nationale Bank, een ernstige instelling die prachtige verslagen maakt, maar de leiding bestaat uit ex-kabinetschefs en -medewerkers. Hetzelfde voor het Planbureau. De politisering van de benoemingen in België heeft geleid tot impasses die veel onmogelijk maken. Ik pleit ervoor om tijdens deze kiescampagne, bij wijze van experiment, bepaalde concrete programmapunten te laten evalueren door experten. We zullen zien wat dat oplevert, en aan de hand daarvan beslissen of we dit procédé kunnen institutionaliseren. Zoals de Raad van State het parlement adviseert in juridische kwesties, moet ook een adviescollege voor economische, sociale of financiële thema’s mogelijk zijn.
Waar vindt u ondertussen de onafhankelijke professoren? Twee van ons en twee van jullie, zei Vande Lanotte. Wat niet erg vleiend is voor degenen die uiteindelijk zouden worden uitgekozen.
Eyskens: Het gaat om een macro-economische en macrosociale kosten-batenanalyse. Daarvoor kan je in België terecht bij ten hoogste een dozijn econometristen, die mekaar ook allemaal kennen. Zodra je iets aan de ene vraagt, neemt hij de telefoon en toetst zijn stelling aan het model van de andere. Het Rekenhof, misschien de minst gepolitiseerde instelling, kan hen superviseren. Men moet er wel over waken dat dit niet ontaardt in een opportuniteitsoordeel. Het zijn niet de niet-verkozen technocraten die moeten beslissen wat mag en wat niet mag. Wat ze mogen doen is zeggen: als u deze maatregel neemt, zijn dit de gevolgen. In economische en sociale materies zijn er overigens geen 36 verschillende oplossingen, maar hooguit een paar en die hebben allemaal hun voor- en nadelen. Als je het debat kan reduceren tot fundamentele keuzes op basis van objectieve berekeningen, heb je de politiek voor een deel onttrokken aan de demagogie en de lichtzinnigheid van de partijslogans. Op dat gebied staat Nederland, met zijn Centraal Planbureau, verder dan wij.
Loopt de VLD geen groot risico? Als de conclusie van de experten is dat hun stelling – 200 miljard frank lastenverlaging, 150.000 jobs – niet klopt, is meteen de geloofwaardigheid van hun hele programma weg.
Eyskens: Ik wil niet vooruitlopen op de expertises, maar het plan van de VLD hangt met haken en ogen aan elkaar. Met name het terugverdieneffect is schromelijk overschat. Volgens mij slaat het VLD-plan een gat van zestig tot honderd miljard frank in de sociale zekerheid. Ik ben het eens met de verlaging van de werkgeversbijdrage, maar dan moet je er wel bij zeggen op welke wijze je dat gat in de sociale zekerheid opvult. De VLD spreekt over privatiseringen, onder meer van Belgacom. Wij zijn voor de verdere privatisering van Belgacom, maar dat is een one-shot-maatregel die je bovendien van de Europese Unie niet mag gebruiken om een begrotingsdeficit mee te stoppen. Wel om de staatsschuld te verminderen.
Er is een ander fundamenteel bezwaar tegen wat de VLD voorstelt. Stel dat de verlaging van de lasten inderdaad leidt tot de aanwerving van meer personeel, dan blijven we geconfronteerd met het tekort aan geschoolde krachten. En de ongeschoolden zijn niet gemotiveerd om te gaan werken. De senatrices Bea Cantillon en Greta D’Hondt hebben het in dat verband over de “werkloosheidsval” waarin die mensen gevangen zitten: het verschil tussen het netto-inkomen van een werkloze en het netto-inkomen van een ongeschoolde arbeider die 35 uren per week moet werken, is veel te klein. Zolang je daaraan niet sleutelt, krijg je het werkloosheidsprobleem niet opgelost. Diezelfde opmerking staat trouwens in het recente Oeso-rapport.
Een ander alternatief komt van Roland Duchâtelet van Vivant. Hij pleit voor de vervanging van sociale lasten door BTW, en voor een minimuminkomen voor iedereen.
Eyskens: Ook dat voorstel kunnen we voorleggen aan deskundigen, maar ik vrees dat ze er snel mee zullen klaar zijn. De sociale zekerheid kost 1500 miljard frank. De bijdrage van de overheid is de jongste jaren gezakt tot zo’n 200 miljard. Werkgevers en werknemers dragen dus 1300 miljard bij. Als je dat vervangt door BTW, moet je naar BTW-voeten van veertig tot zestig procent. Dat is waanzin, dan kan België geen enkel product meer slijten. En ook dat botst weer op Europese bezwaren, want de ministerraad werkt aan een richtlijn over een maximum BTW-tarief. Het plan van Vivant is misschienrealiseerbaar op een klein eiland, tussen Robinson Crusoe en Vrijdag, maar niet in een land van de Europese Unie.
Louis Tobback wil camerabewaking invoeren in enkele Leuvense winkelstraten. Tegenstanders stellen dat het recht op privacy steeds meer geschonden wordt.
Eyskens: Als men wil dat de criminaliteit wordt aangepakt, moet men aanvaarden dat daarvoor de nodige middelen worden ingezet. De camerabewaking is al een feit. Bankgebouwen, parkeergarages, grootwarenhuizen… ze doen het allemaal. We leven nu eenmaal in een maatschappij waar niet iedereen zich volgens het boekje gedraagt. Men wil meer politie in het straatbeeld, maar de ogen van de politieagent doen hetzelfde als de camera’s: ze observeren en registreren het gedrag van de mensen. Dat wordt pas schending van de privacy als van die waarneming misbruik wordt gemaakt. Daartegen moet dan worden opgetreden. Vergeet niet dat de sociale controle vroeger veel groter was dan nu. In de kleinere leefgemeenschappen kende iedereen iedereen, en hield iedereen iedereen in de gaten. Toen werd de privacy heel wat meer geschonden, dan nu door de camerabewaking. Ik voeg er wel aan toe dat privé-personen slechts in welomschreven gevallen en onder strikte beperkingen camera’s zouden mogen gebruiken. In bedrijven moet men daarover met de sociale organisaties overleggen. Bij sommige productieprocédés is de stiptheid van zo groot belang, dat er toezicht moet zijn. Of dat door een opziener of door een camera gebeurt, is enkel een verschil van efficiëntie.
De commissie-Vermeersch heeft haar aanbevelingen voor de uitwijzingsmodaliteiten van afgewezen asielzoekers overhandigd aan de minister van Binnenlandse Zaken. Die moet zijn beleid nauwelijks aanpassen.
Eyskens: De commissie heeft een goed verslag afgeleverd. Men moet een onderscheid maken tussen het asiel-, het opvang- en het uitwijzingsbeleid. Het asielbeleid is per definitie streng en selectief. Wij kunnen noch in België noch in de Europese Unie alle sukkelaars van de planeet opvangen en een statuut geven. Daartoe ontbreken de middelen en de ruimte. Maar naast dat selectief asielbeleid moeten we zorgen voor een genereus opvangbeleid. Velen van die sukkelaars spoelen hier aan als wrakken. Het kan niet dat deze mensen in concentratiekampen worden opgesloten, of dat men ze langs de wegen laat slenteren zonder middelen van bestaan. Het derde luik is de uitwijzing van de afgewezen asielzoekers. Die moet zo humanitair mogelijk verlopen, en daarin reikt de commissie Vermeersch bruikbare adviezen aan.
Er wordt uitdrukkelijk gesteld dat een asielbeleid maar geloofwaardig is indien men grotere inspanningen doet voor ontwikkelingshulp.
Eyskens: Dat is een theoretische vanzelfsprekendheid. Ze impliceert bijvoorbeeld het openstellen van onze markten voor producten uit de derde wereld. Want ofwel stromen de producten uit deze landen toe, ofwel de mensen. Als je ze niet de kans geeft om via de handel hun economie te ontwikkelen, blijft de armoede er hoog en zoeken de mensen hun geluk elders. Maar dit essentiële standpunt hoort tot de internationale ethiek en politiek, dat overstijgt het Belgisch parlement. Al is het wel belangrijk dat we tenminste het principe blijven onderstrepen.
Yves Keppens, de enige Nederlandstalige substituut in Brussel die zich specifiek met fiscale fraude moet bezighouden, heeft zijn nood geklaagd over een schrijnend gebrek aan mensen en middelen.
Eyskens: Er is een groot tekort aan specialisten in de magistratuur. De regering wil daar wat aan doen, maar er zijn te weinig geschikte kandidaten, ondanks de vele afgestudeerde universitairen. De beste juristen en fiscalisten gaan naar de privé-sector, die veel hogere salarissen betaalt. De ministers zouden veel meer speelruimte moeten hebben voor de verloning in de openbare administratie. Margaret Thatcher – horesco referens misschien – heeft de weddes van bepaalde topambtenaren meer dan verdubbeld. Dat was nodig omdat het niveau van de ambtenaren onder Labour tot een schabouwelijk peil was gezakt. Ook wij zullen de weddes van sommige magistraten en fiscale topambtenaren drastisch moeten verhogen, zoals gebeurd is voor de burgemeesters. Maar het grote obstakel zijn de vakbonden. Als de administrateur-generaal twintig procent meer krijgt, willen ze dat alle zevenhonderdduizend ambtenaren twintig procent meer krijgen. Dat is onmogelijk.
In Kosovo zijn de gevechten en de wreedheden weer opgelaaid. De Navo dreigt met actie.
Eyskens: Het is onbegonnen werk om militair op te treden in de kwestie-Kosovo. Om te beginnen zijn er duizend ongewapende OVSE-waarnemers, die het grootste gevaar lopen mocht de Navo aanvallen. En de vraag is: waar en wie moet men aanvallen ? In Kosovo zelf zitten zowel de Serviërs als de Albanezen overal verspreid, en zijn permanent in beweging. Moet men Servië bombarderen om Milosevic mores te leren? Ook dat kan alleen als de waarnemers uit Kosovo weg zijn, of ze worden meteen gegijzeld. En wat moet je bombarderen in Servië? De burgerbevolking? Militaire installaties, maar welke? Daar komt bij dat de Navo weinig belang heeft bij het steunen van Albanië, en dat elke militaire actie tegen Servië zal leiden tot een conflict met Rusland. De Navo zit in een patsituatie.
In de Europese Unie willen de Duitsers tijdens hun voorzitterschap Agenda 2000 realiseren. Het delicaatste punt blijft de financiering.
Eyskens: De nieuwe Duitse regering lijkt op een slang die haar eigen staart opeet. Duitsland was onder Helmut Kohl de grote voorstander van de uitbreiding van de EU tot aan de Russische grens. Der Drang nach Osten is een constante in de Duitse politiek. De andere landen hebben dat laten gebeuren, op voorwaarde dat de Duitsers zouden meewerken aan de euro en de mark zouden laten verdwijnen. Maar nu puntje bij paaltje komt, blijkt dat de nieuwe regering- Schröder niet wil opdraaien voor de factuur van die uitbreiding. En die is enorm hoog, want de economische toestand van zelfs de welvarendste van de kandidaat-leden blijft beneden alles. Mijnheer Schröder moet dat zelf maar aan die kandidaat-leden gaan uitleggen.
De Europese Commissie blijft bedreigd door de corruptieaffaire. Wordt dat de eerste klap voor de euro?
Eyskens: Het rapport terzake wordt half maart verwacht. Als dat negatief is voor de betrokken commissarissen, gaan we een grote crisis beleven. En dat kort voor de Europese verkiezingen. Toch denk ik dat de euro daar niet zal onder lijden. Een streng optreden tegen commissarissen die over de schreef zijn gegaan, of zelfs het opstappen van de hele Commissie, zal het vertrouwen in de Europese instellingen veeleer vergroten dan verkleinen. Daarvan kan de euro profiteren.
MARK EYSKENS
Koen Meulenaere
