Op de top in Helsinki liet Guy Verhofstadt (VLD) zich nauwelijks horen over de fiscale harmonisatie. Over het Europese leger kon hij dan weer niet zwijgen.
Net als zijn voorganger Jean-Luc Dehaene (CVP) kiest premier Guy Verhofstadt (VLD) op een Europese raad de thema’s waarover hij interpelleert, goed uit. Hij pikt er die onderwerpen uit waar het land, of toch de regering, garen kan bij spinnen. De tijd dat België als een witte ridder voor de grote Europese principes vocht, is voorgoed voorbij.
In Helsinki liet Verhofstadt zich niet horen over de fiscale harmonisatie. Er zat toch geen globaal akkoord in. Bovendien wou België de voordelen van de coördinatiecentra niet kwijt en wilde de premier zijn vriendschap met collega Tony Blair niet in het gedrang brengen. Over de institutionele verdieping was Verhofstadt daarentegen zeer assertief, net als over de Europese defensie-identiteit. Bij de discussie over de conclusies van Helsinki ging Verhofstadt als enige in de clinch met het voorzitterschap. Hij vroeg en kreeg, mede dankzij de steun van president Jacques Chirac, een tekstwijziging die de oprichting van een Europees leger niet uitsluit. De Finnen, gesteund door de neutrale en de meest trouwe NAVO-landen, zijn voor een snelle interventiemacht maar niet voor een geïntegreerd Europees leger. Verhofstadt daarentegen stuurt daar juist op aan. Voor de premier gaat het niet zozeer om een Europees dogma, dan wel om het goedbegrepen nationaal belang.
In januari moet minister van Defensie André Flahaut (PS) zijn beleidsnota voorstellen en uitsluitsel geven over de noodzakelijke militaire investeringen tijdens deze regeerperiode. Indien de minister de traditionele shopping list van de NAVO overneemt, dreigt voor België een budgettaire en politieke catastrofe. Met zijn pleidooien voor een heuse Europese defensie probeert Verhofstadt zowel Flahaut als het militaire establishment op nieuwe en vooral zuiniger gedachten te brengen. De premier volgt hier VLD-defensiespecialist Stef Goris. Volgens Goris is de geo-politieke situatie dermate veranderd dat diverse, traditionele NAVO-taken niet langer hoeven. Daarnaast dient er zich een ingrijpende herstructurering van het leger aan, want 67,3 procent van het budget gaat naar personeelskosten. Dat is extravagant veel en verstikt elk investeringsbeleid.
Tijdens hun recente bezoek aan de Franse president Jacques Chirac en premier Lionel Jospin hadden Verhofstadt en vice-premier Louis Michel (PRL) een lang gesprek over het FLA-dossier. Dat staat voor Future Large Aircraft en slaat op de vervanging van de ruim dertig jaar oude C-130’s. Hoewel de formele beslissing nog niet is genomen, is het haast zeker dat de regeringstop de huidige elf transportvliegtuigen door de A400M van Airbus wil vervangen. Kostprijs 2,8 miljard frank. In vergelijking met de vervanging van de F-16’s is het een peulenschil. De 72 operationele jachtvliegtuigen kunnen nog wel een paar jaar mee, maar volgende maand moet de regering beslissen of ze in het Multilateral Memorandum of Agreement (MMA) van de Joint Strike Fighter (JSF) stapt. Hoewel zo’n ticket geen aankoop impliceert, geeft het wel uitzicht op een tijdige levering, een interessante prijs en contracten voor de lokale industrie. Nederland, Denemarken en Noorwegen, die in de jaren ’70 met België de F-16 aanschaften, hebben het ticket (kostprijs 400 miljoen frank) al op zak. Als de regering evenveel jachtvliegtuigen wil behouden, zit ze met een factuur van ruim 100 miljard frank. In de Wetstraat 16 lijkt dat onbespreekbaar, want te duur en niet passend in de Europese defensiestrategie. Om dezelfde redenen wil Verhofstadt ook af van de pantsers (Leopards), de anti-tankwapens en de zware artillerie. Voor de militaire experts van de VLD zijn dat relicten uit de Koude Oorlog die niet passen bij het Belgisch takenpakket in een Europees leger.
Het feit dat er over dat takenpakket en Europese leger vooralsnog niet de minste duidelijkheid bestaat, is voor de regeringstop geen reden om er niet op te anticiperen. Dat zoveel Belgische dadendrang de NAVO-top danig irriteert, kan de gemoedsrust op de 16 nauwelijks verstoren. Voor Verhofstadt moeten de militaire aankopen binnen het huidige defensiebudget van circa 100 miljard frank blijven. Daarvoor lijkt hij zelfs bereid om het vroegere handelsmerk van Louis Tobback (SP), “koele NAVO-minnaar” tot het zijne te maken. En sinds de Rwanda-commissie is Verhofstadt er bovendien van overtuigd dat het leger zeer grondig door de ‘Belgische ziekte’ is aangetast.
Paul Goossens
