Over geheime CIA-gevangenissen in Europa, de verkiezingsoverwinning van Hamas, de 100 miljoen van Freya Van den Bossche en het kerkbezoek van de Vlaming.

1 De 100 miljoen van de oliesector waarmee de federale regering haar begroting rechttrok, blijkt een lening en geen schenking te zijn. Freya Van den Bossche (SP.A), slechts vier maanden minister van Begroting, maakt in dit dossier een bijzonder slechte beurt.

Willy Claes: Hoe is het toch mogelijk dat men een minister zo laat flateren? Mij deed deze affaire twijfelen over de steun die Freya Van den Bossche krijgt vanuit haar kabinet. Een fout van deze omvang lijkt me overigens een collectieve verantwoordelijkheid van heel de regering; het is te gemakkelijk om alleen Van den Bossche als zondebok aan te wijzen. Niet alleen in dit dossier heb ik de indruk dat de beleidsmakers tegenwoordig slordig zijn in hun besluitvorming en hun initiatieven technisch onvoldoende voorbereiden. De drang om te scoren bij het publiek is kennelijk belangrijker.

Inhoudelijk kan ik me nochtans best vinden in deze beslissing. Het lijkt me perfect verdedigbaar dat de regering de buitengewone inkomsten dankzij de hoge olieprijzen herverdeelt onder de bevolking. Net zoals het billijk is dat ook de petroleumsector zijn steentje bijdraagt. Het is nu aan de regering om tegen de oliemultinationals – internationale bedrijven die al te vaak niet thuis geven wanneer het over sociale verantwoordelijkheden gaat – haar tanden te laten zien. Het wordt dan wel afwachten of de liberale regeringspartner op dit punt voldoende strijdvaardig blijkt.

2 Amper 3,7 procent van de Vlamingen gaat nog wekelijks naar de mis. Maar bijna de helft van de Vlamingen verklaart wel gelovig te zijn.

Claes: De katholieke en protestantse ontkerkelijking treft West-Europa al sinds meerdere decennia. De liberaliserende tendens die overdreven veel nadruk legt op het individu, is daar natuurlijk een belangrijke oorzaak van, net als het steeds extremere materialisme. Alles moet koopwaar zijn – zelfs geweld, zien we op televisie – en wat niet te koop is, lijkt in die gedachtegang minderwaardig. Spiritualiteit en het geestelijke komen in de verdrukking omdat ze niet verhandelbaar zijn. We mogen dit gerust een crisis noemen voor de moderne westerse mens, die in de speurtocht naar zichzelf de weg kwijt lijkt te zijn.

Toch meen ik dat de Kerk minstens gedeeltelijk verantwoordelijk is voor haar eigen terugval, vooral door het gebrek aan inlevingsvermogen en flexibiliteit van het Vaticaan. Ik heb het dan onder meer over het onbegrijpelijk afwijzen van de emancipatie van de vrouw, en de uiterst conservatieve moraal inzake seksualiteit, abortus en euthanasie. Die strikte dogmatiek zorgt ervoor dat mensen die zich aangetrokken voelen tot de christelijke leer, toch afkerig staan tegenover de katholieke Kerk. Of het teruggelopen kerkbezoek een slechte zaak is? Ja. Ik ben zeker geen aanhanger van marxistische denkers die menen dat godsdienst geen enkele nuttige rol heeft in de maatschappij. Een mens heeft volgens mij nood aan een spiritueel evenwicht, aan méér dan louter materialisme.

3 Vorige week legde Evo Morales, de nieuwe president van Bolivië, de eed af. Hij noemt zichzelf een medestander van Hugo Chavez in Venezuela en Fidel Castro in Cuba. Zuid- en Centraal-Amerika worden meer en meer socialistisch en zetten zich ook vaker dan vroeger af tegen de Verenigde Staten.

Claes: Wat opvalt in de huidige socialistische golf, is inderdaad de anti-Amerikaanse ondertoon. Ik interpreteer dat als een afwijzing van de globalisering en van het economische liberalisme die het continent niet van zijn immense schuldenlast hebben kunnen verlossen. Integendeel, ze hebben de kloof tussen arm en rijk er bijzonder diep gemaakt. In de regio leven miljoenen mensen in totale armoede en zonder perspectief op beterschap. Zij richten zich op nieuwe leiders, op zoek naar hoop.

Ik zie in de regio twee grote beleidsstromingen ontstaan. Enerzijds een voorzichtig, integristisch beleid, zoals in Chili en Brazilië, dat terdege rekening houdt met de gevoeligheden van de internationale gemeenschap. En anderzijds een provocerende en bij wijlen zelfs agressieve koers, zoals Hugo Chavez die voert en waarin Evo Morales hem wellicht zal volgen. Chavez en Morales willen de belangrijke olie- en gasinkomsten van hun land gebruiken voor economische en sociale projecten die de burgerbevolking ten goede komen. Een nobel streven, maar te vrezen valt dat hun brute werkwijze buitenlandse investeerders zal afschrikken. De Chileense en de Braziliaanse optie is volgens mij te verkiezen boven de Venezolaanse, ook al heb ik sympathie voor de eerbare bedoelingen van Chavez en de zijnen.

4 Uit het tussentijdse onderzoeksrapport van de Raad van Europa blijkt dat er geen bewijzen van geheime CIA-gevangenissen in Europa bestaan. Tegelijk zegt het rapport dat de CIA de afgelopen jaren meer dan 100 mensen heeft ontvoerd in Europa, wellicht met medeweten van de lokale regeringen.

Claes: Eigenlijk lijdt het geen twijfel dat heel wat Europese geheime diensten op zijn minst op de hoogte waren van CIA-transporten over hun grondgebied. Maar of ze ook kennis hadden van ontvoeringen, dat durf ik noch bevestigen, noch ontkennen. In ieder geval is het een feit dat de Amerikanen zich de laatste tijd niet bijzonder veel aantrekken van de internationale rechtsregels van de Conventie van Genève. Ik acht het dan ook zeer waarschijnlijk dat ze wel degelijk geheime gevangenissen gehad hebben in Oost-Europa en dat ze die gevangenissen, zodra de media er lucht van kregen, in zeven haasten naar Afrika hebben verhuisd.

Maar of daar nu nog harde bewijzen van te vinden zijn, is natuurlijk een andere zaak. Het lijkt me duidelijk dat deze zaak, afgezien van wat de Raad van Europa uiteindelijk ook nog opspit, niet al te veel gevolg zal krijgen. De bijzonder lauwe reacties van de Europese regeringen doen me dat vermoeden. De verklaring ligt voor de hand: de Europeanen kennen het gevaar van het internationale terrorisme en ze weten dat in de strijd tegen dat terrorisme de kennis van de geheime diensten een essentiële rol speelt. Europa kan zich de luxe niet permitteren om de vitale Amerikaanse informatiebron droog te leggen. En het is ook duidelijk dat niemand in Europa gebrand is op een nieuwe confrontatie met de Verenigde Staten.

5 Het radicaalislamitische Hamas wint de Palestijnse verkiezingen, maar weigert te ontwapenen of Israël te erkennen. En de Israëli’s zijn niet bereid te onderhandelen met een Palestijnse regering waarin ministers van Hamas zitting hebben. Ook Europa en de VS bestempelen Hamas als een terroristische organisatie.

Claes: Deze dramatische ontwikkeling dreigt de situatie in het Midden-Oosten helemaal uitzichtloos te maken. De internationale gemeenschap moet verder met de nuchtere vaststelling dat het terroristische Hamas de winnende partij is in verkiezingen die reglementair blijken te zijn verlopen.

De situatie zou op korte tijd trouwens nog een stuk explosiever kunnen worden. Het gevaar is niet denkbeeldig dat er nu gewelddadige onlusten zullen ontstaan tussen aanhangers van het verliezende Fatah en Hamas. Daar komt bij dat het politiek onervaren Hamas zal moeten regeren met een administratie en een veiligheidsdienst die volledig Fatah-gezind zijn. Israël houdt binnenkort zelf ook verkiezingen, en alles doet vermoeden dat de daaropvolgende regeringsvorming een zware dobber wordt.

In het beste geval betekent de verkiezingsoverwinning van Hamas dus een lange pauze in het vredesproces. De diplomaten wacht de bijzonder moeilijke taak om Hamas ervan te overtuigen het geweld af te zweren en de omschakeling te maken tot een politieke gesprekspartner, zoals indertijd met Fatah is gebeurd.

6 Het Antwerpse bisdom schaart zich achter de actie HOP (Hoop op Papieren) en geeft al zijn lagere en middelbare scholen de toelating deel te nemen aan de steunbetoging op 15 februari ‘voor ingeburgerde mensen zonder papieren’.

Claes: Het initiatief van de Antwerpse bisschop is misschien wel nobel, maar de Kerk en het Vaticaan in het bijzonder zouden een veel resolutere strijd moeten voeren tegen wereldwijde systemen van uitbuiting, die ervoor zorgen dat winstmarges belangrijker zijn dan menselijk leed. Voor de duidelijkheid: dit verwijt ik de pausen van de laatste decennia, niet de bisschop van Antwerpen. Diens houding lijkt me zeer consequent te zijn met de christelijke leer, want wie volgens de richtlijnen van de God uit de Bijbel leeft, laat de vreemdeling binnen in zijn huis. Probleem is wel dat in deze kwestie ethiek en legitimiteit in conflict dreigen te raken. Er leven in de wereld miljoenen mensen in schrijnende armoede. Dat is tragisch, maar Europa kan zich niet over al die armen ontfermen. Vandaar dat er een bepaald wettelijk kader nodig is om de instroom van vreemdelingen in te perken.

Natuurlijk heb ik sympathie voor degenen die momenteel de illegalen steunen – hoe kun je ook anders, want deze mensen hebben overduidelijk het hart op de juiste plaats. Toch heb ik ook begrip en respect voor het beleid, dat de sentimenten opzij moet zetten en de plicht heeft ervoor te zorgen dat de wetten worden nageleefd.

Jef van Baelen

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content