Internationaal recht heeft altijd al iets altruïstisch in zich gehad. Zeker, een staat betreedt geen enkel domein van de internationale politiek om er vervolgens bekaaid af te komen in termen van het nationale belang. Maar een engagement aangaan over de landsgrenzen heen kent ook die andere dimensie, die van het hogere doel – zij het structuur en orde scheppen of gezamenlijk welvaart genereren.
De reële waarde van het internationaal recht uit zich door een pendulum die schommelt tussen dat eigenbelang en een wederzijds vertrouwen. Wat we vandaag vaststellen is dat een schok, zoals een (inter)nationale financiële crisis of de strijd tegen (inter)nationaal terrorisme, volstaat om die pendulum van slag te brengen. Het nationale belang krijgt dan opnieuw veel te makkelijk de bovenhand. Dat blijkt uit talrijke voorbeelden.
Landen zoals Italië en het Verenigd Koninkrijk draaien er hun hand niet voor om om personen verdacht van of veroordeeld wegens terrorisme het land uit te wijzen zonder respect voor het absolute verbod op foltering. Uitzonderlijke omstandigheden verantwoorden blijkbaar uitzonderlijke afwijkingen van verworven mensenrechten.
Lidstaten van de Europese Unie lijken makkelijkheidshalve te vergeten dat de Europese Unie gebaseerd is op het principe van supranationale economische samenwerking. Zo zien we vandaag een sluipend protectionisme in Europese industrieën.
Ook in eigen land zien we politici het internationaal recht met veel bravoure trotseren. Didier Reynders verklaarde onlangs in het parlement dat België het systeem van de notionele-interestaftrek zal behouden en zelfs uitbreiden ondanks een onderzoek van de Europese Commissie naar de conformiteit ervan met het vrij verkeer van kapitaal.
Niet minder maar meer internationaal recht en grensoverschrijdende samenwerking zijn nodig. Dat geldt des te meer gezien de toenaderingssignalen die de Verenigde Staten recent hebben gestuurd. Zo wil president Barack Obama het principe van het absolute verbod op foltering herstellen en komaf maken met de littekens van de ‘war on terror’. Hij wil zich ook engageren voor het tijdperk na het Kyotoprotocol. En hij sluit zelfs een herziening van het Amerikaans standpunt over het Internationaal Strafhof (waar de VS niet aan deelnemen) en een deelname aan de VN-conferentie voor de herziening van het Durbanproces inzake racisme niet uit.
Europa is sinds de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal toonaangevend geweest in de wereld voor het bedenken van grensoverschrijdende oplossingen voor grenzeloze problemen. Mondiaal zijn er opnieuw gunstige tekenen voor een leidende rol voor Europa. Het kan het zich nu dan ook niet veroorloven om zijn roeping te verloochenen. Wederzijds vertrouwen en eigenbelang zijn namelijk synoniemen geworden.
ALEXANDER HOEFMANS IS KERNLID VAN LIBERALES.
door Alexander Hoefmans
