‘Vaccinproducenten geven voorrang aan hun eigen belangen’, zegt Olivier Hoedeman van ngo Corporate Europe Observatory.
Meer transparantie. Dat eist Europees Raadsvoorzitter Charles Michel van de farmaceutische bedrijven. Door de aangekondigde vertragingen bij de bedrijven AstraZeneca en Pfizer dreigt de Europese vaccinatiestrategie in het gedrang te komen. Dat die tweede de levering deels terugschroefde omdat we niet vijf maar zes dosissen uit een flesje kunnen halen, zette ook in België kwaad bloed.
Olivier Hoedeman reageert niet verrast. Zijn ngo Corporate Europe Observatory (CEO) volgt al jarenlang het lobbywerk van de farmasector in de Europese Unie. Transparantie is nooit een prioriteit geweest. ‘Aanvankelijk werkten de bedrijven aan een positief imago: ze zouden alles doen om het publieke belang te dienen. Nu zie je dat ze voorrang geven aan de eigen belangen. Het is cynisch, maar het ligt in het verlengde van hoe ze altijd al handelden.’
Is onze slagkracht dan zo zwak? De Europese Unie vertegenwoordigt zo’n 450 miljoen mensen.
Olivier Hoedeman: Gezamenlijk onderhandelen en vaccins inkopen via de Europese Commissie was een hele goede stap. Maar de EU heeft haar sterke onderhandelingspositie uit handen gegeven. Met miljarden euro’s hebben we de risico’s voor de bedrijven tijdens de productie afgedekt. Ondertussen liggen de prijzen van de vaccins al vast. Er is dus geen echte mogelijkheid om de bedrijven te dwingen om op tijd te leveren. De onderhandelaars hebben niet het onderste uit de kan gehaald. De bedrijven zijn niet bang om te bijten in de hand die hen voedt.
Hoe verklaart u dat?
Hoedeman: Enerzijds is er de Europese traditie om veel vertrouwen te hebben in die bedrijven. Ook vóór de pandemie hadden ze een dominante rol in de besluitvorming. Tegelijk was er tijdsdruk, en de vrees om de zaken op de spits te drijven. De Commissie wilde niet de schuld krijgen voor vertragingen. Nochtans was dit hét moment om met meer zelfvertrouwen te onderhandelen.
Weten we eigenlijk iets over de geheime contracten?
Hoedeman: Het enige contract dat we deels kunnen inkijken is dat van het Duitse CureVac. Wat meteen opviel, was dat de EU vaccins niet zomaar mag doorsturen naar ontwikkelingslanden. Het bedrijf heeft daarop een vetorecht geëist. Dat is een enorme blunder die ingaat tegen het officiële EU-beleid. Daarnaast blijkt dat er volledige geheimhouding moet zijn over het contract, tenzij het bedrijf zelf akkoord gaat. Opnieuw een soort vetorecht voor de farmabedrijven. Dat gaat veel te ver. De Commissie is immers verplicht de wet op openbaarheid van bestuur na te leven. We zijn dan ook blij dat de EU-ombudsman een spoedprocedure is begonnen na onze klachten.
De farmabedrijven zijn niet bang om te bijten in de hand die hen heeft gevoed.
Wat verwacht u daarvan?
Hoedeman: We verwachten in ieder geval een inhoudelijk antwoord van de Europese Commissie. De ombudsman zelf kan niet veel sancties inroepen, maar kan wel morele druk uitoefenen. Bijvoorbeeld door in samenwerking met Europarlementariërs te eisen om documenten openbaar te maken. Hoe dan ook is de discussie veranderd door de slechte indruk die Pfizer en AstraZeneca hebben gemaakt. De mogelijkheid bestaat dat de Commissie en de lidstaten zich steviger zullen opstellen en voordelen zien in het openbaar maken van de contracten.
