Het belang van ethische beleggingsfondsen neemt toe. Maar hoe ethisch is ethisch? En hoe groot is het rendement?

De cijfers liegen er niet om. Ethisch beleggen, heeft in ons land nog een lange weg te gaan. De gespecialiseerde ethische beleggingsfondsen zijn amper goed voor 0,56% van het totale beleggingsvolume, de groep van ethische spaarders en beleggers samen zou slechts 90.000 mensen tellen. Toch tekent zich een duidelijke evolutie af. Steeds meer mensen geloven dan toch dat ethisch beleggen zinvol kan zijn. Maar wat dekt de term ethisch?

Veertien fondsen dragen alvast de naam. Sommige noemen zich ethisch omdat ze weigeren te investeren in bedrijven met een onethische politiek. Andere selecteren enkel ondernemingen die aan een reeks positieve criteria voldoen. Een laatste reeks hanteert hoegenaamd geen criteria: ze kiezen voor een zo breed mogelijke waaier aan beleggingen zodat ze alvast een deel van de opbrengsten aan humanitaire instellingen – Child Focus, Communauté Missionnaire Saint-Paul – kunnen doorstorten.

Ook ethische beleggers is het trouwens om opbrengsten te doen. En dat weten ook de uitgevers van deze fondsen. Dat het rendement van ethische fondsen lager zou zijn dan dat van klassieke is echter niet meer dan een vooroordeel, becijferden enkele fondsbeheerders. Ethisch gedrag van een onderneming staat niet haaks op haar rentabiliteit. Bovendien dragen ethische beleggingen niet uitgesproken meer risico dan niet-ethische. Ethiek en rendement gaan probleemloos hand in hand.

‘De toegevoegde waarde is tweeërlei’, benadrukt Tim Benijts van de Handelshogeschool Antwerpen. ‘Sommige ethische fondsen steunen projecten in de sociale economie – in 1998 zorgden de Bacob Stimulus fondsen voor 74,1 miljoen frank aan fondsenwerving. Bovendien bevorderen ze de vrijemeningsuiting op de financiële markt. Ze geven toegang tot een soort van financiële democratie.’

Door te beleggen in bepaalde fondsen en in andere niet kunnen investeerders hun visie kenbaar maken. In de jaren tachtig weigerden Amerikanen massaal te investeren in beleggingen in Zuid-Afrikaanse bedrijven en uitten daarmee hun protest tegen het Apartheidsregime. Wanneer Shell het olieplatform Brent Spar dreigde te dumpen, keerde de publieke opinie zich massaal af. En wie zou nog investeren in bedrijven die kinderen peperdure schoenen laten stikken voor een hongerloon?

De negatieve criteria – niet investeren in niet-ethische bedrijven – zijn klaar en duidelijk. Ze vormden ook het uitgangspunt van wat we vandaag de eerste generatie ethische beleggingsfondsen noemen, die op de markt kwam in 1996 en vandaag nog steeds goed is voor ruim 62% van het ethische beleggingskapitaal. Inmiddels ontwikkelde zich een tweede generatie die enkele nauw gedefinieerde, positieve criteria hanteert, zoals bijvoorbeeld een toename van de tewerkstelling in de beoogde bedrijven de voorbije vier (Bacob – aangevuld met een verbetering van de jobkwaliteit) of vijf jaar (Fortis). Het is de tweede generatie geweest die de klassieke financiële instellingen tot ethisch beleggen heeft overgehaald.

Ook de derde generatie ethische fondsen wint aan belang. Ze omvatten een aandelenset die gebaseerd is op een geïntegreerde reeks van criteria op sociaal, ecologisch, economisch en ethisch vlak. En ze zijn van een keurmerk voorzien: het Ethibel-label. Onder toezicht van een onafhankelijke registercommissie screent Ethibel – de enige provider van een dergelijk label in België – potentieel interessante bedrijven.

Het resultaat oogt niet onaantrekkelijk. De lijst telt bedrijven als Real Software, British Telecom, SAP, Wolters Kluwer, Agfa-Gevaert, Bekaert. ‘Wat lang als een nichemarkt werd beschouwd, wordt nu ook door de traditionele analisten ernstig genomen’, stelt Herwig Peeters, manager van Ethibel, vast. Hij verwacht een verdubbeling van het aantal fondsen tegen eind dit jaar en een vertienvoudiging van het belegd kapitaal tegen eind 2001.

Het aanbod aan ethische beleggingsfondsen neemt toe, het rendement blijkt marktconform. En de winst wordt niet behaald ten koste van kinderen of mensenlevens. Toch blijft de vraag: waar ligt de grens? Een bedrijf als Sioen dat onder meer kogelvrije vesten produceert, is toch in het Ethibel-register opgenomen. De verklaring: een kogelvrij vest heeft als product geen offensief karakter. En Sioen voert geen verregaand onderzoek om aan de vraag te kunnen voldoen, en doet niet aan een sterke promotie van het product.

Is dat ook de mening van de belegger? Veel inspraak heeft hij op dit ogenblik niet. De ethiek van Ethibel is ook de ethiek van de belegger. Een website die over enkele maanden wordt gelanceerd, moet reacties van beleggers opvangen.

Reacties: deknip@knack.be

Ingrid Van Daele