Hij is met zijn brilletje en zijn magere zestig kilogram niet echt een indrukwekkende verschijning. Toch wordt Hu Jia (35) door de machtige Chinese Volksrepubliek nu al enkele jaren staatsgevaarlijk genoemd. Volksrechtbank nummer 1 in Peking veroordeelde hem in april tot 3,5 jaar cel wegens subversie. Hij zou ‘samen met buitenlanders’ acties hebben gepland om het verloop van de Olympische Spelen te verstoren.

Hu Jia stond begin deze maand al hoog op de lijst van kandidaten voor de Nobelprijs voor de vrede. Vorige week kende het Europees Parlement hem de Sacharovprijs toe. De belangrijkste mensenrechtenprijs van de Europese Unie is genoemd naar de uitvinder van de waterstofbom en latere dissident in de Sovjet-Unie, Andreï Sacharov. De prijs wordt dit jaar voor de twintigste keer toegekend. Laureaten waren onder meer Nelson Mandela, Xanana Gusmao, Alexander Dubcek en Taslima Nasreen.

Peking vindt de onderscheiding niet zo leuk. De Chinese ambassadeur bij de Europese Unie bezorgde voorzitter Hans-Gert Pöttering van het Europees Parlement enkele dagen voor de bekendmaking nog een brief, waarin voor schade aan de betrekkingen tussen China en de Unie werd gewaarschuwd. ‘We willen iedereen die met mensenrechten in China begaan is duidelijk laten weten dat ze op onze steun kunnen rekenen’, repliceerde Pöttering vorige week.

Hu Jia werd in 1973 in Peking geboren. Zijn ouders werden tijdens de Culturele Revolutie van Mao Zedongin de jaren zestig als ‘rechtse krachten’ naar het platteland gestuurd om er hard te werken. Hu studeerde economie en informatietechnologie aan de universiteit van Peking. Als hij dat wilde, kon hij in de boomende Chinese economie van de voorbije jaren snel heel rijk zijn geworden. Hij koos voor een andere weg.

Aan de universiteit al engageerde hij zich in de strijd voor milieubehoud. Als lid van de organisatie Friends of Nature trok hij zich het lot van de Tibetaanse antiloop aan, die met uitsterven werd bedreigd. Dat had ook te maken met zijn geloof. Hu is een boeddhist in de Tibetaanse traditie en een aanhanger van de dalai lama. ‘Ik hielp de antilopen omdat ik niet geloof in het doden van levende wezens’, zegt hij. Maar een uitgesproken volgeling van de dalai lama trekt in Peking aandacht.

In 2000 begon hij zijn strijd voor de rechten van aidspatiënten. Hij lag aan de basis van de organisatie Loving Source, waarmee hij ook buiten China naam maakte. Hu begreep snel dat het probleem niet alleen met aids te maken had, maar ook met het gebrek aan respect voor mensenrechten in het algemeen. Hij raakte daarna als vanzelf betrokken bij campagnes voor de vrijlating van politieke gevangenen en bij acties die alsnog een officieel onderzoek willen naar de gebeurtenissen op het Tiananmenplein in 1989. Bij demonstraties voor democratie en vrijheid van meningsuiting kwamen toen honderden, misschien wel duizenden studenten om het leven.

Tijdens zijn acties voor aidspatiënten leerde Hu zijn vrouw Zeng Yinjan kennen, met wie hij ondertussen ook een kind heeft. Het koppel trouwde in januari 2006 en leefde daarna meer wel dan niet onder huisarrest. Voor de blogs die ze zelf over mensenrechten in China schreef, nam het Amerikaanse weekblad Time Zeng op in zijn lijst van 100 helden van onze tijd.

Hu zat in 2006 al anderhalve maand in de cel. Hij hield aan dat verblijf een beschadigde lever over. Eind december 2007 arresteerde de politie hem opnieuw. Hij sprak kort daarvoor vanuit zijn werkkamer via webcam en telefoon met de mensenrechtencommissie van het Europees Parlement. Het is ook geen toeval dat hij werd gearresteerd nadat boerenleiders uit verschillende Chinese provincies het eens werden over een actieprogrammavoor landrechten.

Hu Jia noemt zichzelf graag een VIT – een very important troublemaker. In een gesprek met het Nederlandse weekblad De Groene Amsterdammer verklaarde hij zich vorig jaar een voorstander van de organisatie van de Olympische Spelen in Peking. Zo’n evenement, dacht hij, moet onvermijdelijk leiden tot de val van het regime omdat de meer soepele regels voor de buitenlandse journalisten achteraf niet kunnen worden teruggedraaid. ‘Als mijn kind vijf jaar is, bestaat de partijniet meer.’

Dat was fout gedacht: de regels zijn ondertussen wel weer teruggedraaid. Hu Jia zal het feest niet bijwonen, dat het Europees Parlement op 17 december in Straatsburg bouwt voor de twintigste verjaardag van de Sacharovprijs. Het zal ook nog even duren voor hij de 50.000 euro kan ophalen, die aan de prijs verbonden zijn. Het ziet er namelijk niet naar uit dat Peking nu milder over hem denkt.

Hubert van Humbeeck