De allereerste verkiezingen in een kwarteeuw gaven Noord-Ierland een eigen parlement. En de hoop dat het geweld eindelijk wegblijft.
De uitslag was de beste die de Britse premier Tony Blair zich kon dromen: de twee partijen die het Goede Vrijdag-akkoord tegen alles en iedereen in doordrukten, werden beloond in de eerste Noord-Ierse parlementsverkiezingen sinds een kwarteeuw. De Unionisten ( UUP) van David Trimble blijven met 28 zetels (van de 108) de grootste partij in Noord-Ierland. De gematigde SDLP ( Social Democratic and Labour Party) van John Hume haalde 24 zetels. Samen betekent dat net niet genoeg voor een volstrekte meerderheid, maar die kan gemakkelijk geleverd worden door de gematigde verkozenen van andere partijen.
De SDLP kreeg bovendien de meeste voorkeurstemmen. Want in tegenstelling tot het Britse first past the post-systeem (wie de meeste stemmen heeft, is verkozen) gebruikt Noord-Ierland een vorm van evenredige vertegenwoordiging. Elke kiezer kan zes voorkeurstemmen verdelen over de verschillende partijen. Dat maakte de telling erg ingewikkeld. De zes kandidaten in elk van de achttien kiesdistricten konden pas zeker van hun zetel zijn, nadat àlle stemmen geteld waren.
Verder – en dat is belangrijk in de toekomst – moeten de nog aan te duiden premier en vice-premier niet alleen over meerderheid beschikken in het nieuwe parlement, maar ook in zowel de protestantse als de katholieke gemeenschap. Deze toevoeging moet ertoe leiden dat de nieuwe regering van twaalf ministers berust bij mensen, die de grote meerderheid van de Noord-Ieren aanvaardt.
Dat zette ook de toon in de campagne. Naast de telkens herhaalde boodschap “Stem voor vrede”, luidde de suggestie: “Hou de neen-politici” tegen. Anders gezegd: “Stop dominee Ian Paisley“, en zijn aanhang die van geen compromis of verdeling van de macht willen weten.
En dat is gelukt. Met twintig zetels zullen de Democratische Unionisten ( DUP) van Paisley nog wel barricaden opwerpen, maar ze kunnen de werking van het parlement niet blokkeren. Zelfs niet als ze de steun genieten van ontevreden protestanten in het parlement. Daarvoor weegt de meerderheid van partijen die het Goede Vrijdag-akkoord wel willen uitvoeren, té zwaar door.
LONDEN SPEELT OOK NOG ALTIJD MEE
De moeilijkheid ligt eigenlijk bij de partij van overwinnaar Trimble zelf. Die kreunt onder de verdeeldheid. Trimble werd in 1995 verkozen tot partijleider omdat hij de mensen van de harde lijn op zijn hand kreeg. Nu hij binnenkort gaat regeren, moet hij zowel deze mensen achter zich blijven scharen als de steun van de Hume-partij bewaren.
Nu is de SDLP verstandig en tolerant genoeg om Trimble niet met de rug tegen de muur te zetten. Al zal die gematigdheid hen wel dwingen om snel oplossingen te zoeken voor, bijvoorbeeld, de Oranje-marsen die traditioneel uitlopen op gevechten tussen katholieken en protestanten. En, ander voorbeeld, voor een rechtvaardiger spreiding van jobs in overheidsfuncties. De SDLP heeft al aangekondigd te streven naar “consensus en samenwerking”. Hume heeft overigens al bewezen zijn partij goed onder controle te hebben. Ook de nationalisten van Sinn Fein hebben voor het eerst iets goeds gezegd over Trimble en beloofd het hem “niet moeilijk te maken”. Dat belet niet dat Trimble hoe dan ook af te rekenen krijgt met wat gemeenzaam een “katholiek blok” wordt genoemd. De 42 afgevaardigden van Sinn Fein en van de SDLP sàmen hebben altijd veel meer discipline en eendracht aan de dag gelegd dan Trimble’s partij.
Bovendien mag Trimble er vergif op nemen dat de ultra’s van beide kanten elke toegeving van zijn kant zullen uitbuiten. De eerste moeilijkheden dienen zich snel aan. Op 5 juli staat een Oranje-mars geprogrammeerd. De nationalisten zijn tégen, de harde protestanten eisen dat de “tradities” worden gerespecteerd. Trimble zit tussen twee vuren.
Dat zal hem straks nog wel meer overkomen. Bijvoorbeeld, bij de uitwerking van de ontwapening van de terroristische groepen. De autobom die de dag voor de verkiezingen alweer een paar huizen in puin legde, bewees dat splintergroepen niet van plan zijn hun vuurkracht meteen af te bouwen.
Andere netelige kwesties: de vrijlating van gevangen terroristen van beide zijden, de samenwerking met de Ierse republiek. En – niet te vergeten – de Conservatieve Partij in Londen, die Blair dit nieuwe succes absoluut niet gunt en niet zal aarzelen om het debat over Noord-Ierland aan te zwengelen. De herrie die de Conservatieven schopten over de vrijlating van katholieke terroristen, kostte Trimble bijvoorbeeld heel wat stemmen bij protestantse ultra’s.
Maar het échte goede nieuws is dat de verkiezingen gehouden werden, dat de opkomst met zeventig procent veel hoger lag dan verwacht en dat de kiezers verstandig stemden. Over het hele land wonnen de gematigden. De Noord-Ieren willen vrede. Dat bleek uit het referendum, dat bleek opnieuw uit de verkiezingen. Paisley & Co kunnen dit signaal niet langer negeren.
M.V.
