Zitten, en vooral langdurig in dezelfde houding zitten, is slecht voor de rug. Een goede stoel die uitnodigt tot een goede zithouding en geregeld van houding veranderen, kan veel problemen voorkomen.

Lage rugklachten komen vaak voor. Volgens een enquête van Dimarso, in 2001 uitgevoerd in opdracht van de Belgian Pain Society, hebben vier Belgen op de tien in de jongste zes maanden te kampen gehad met lage rugpijn. Bij de meeste ondervraagden duurde de rugpijn minstens één dag, bij de helft zelfs meer dan twintig dagen. Iemand die aan rugpijn lijdt, blijft gemiddeld achttien dagen per jaar thuis van het werk.

Jaarlijks gaan van de duizend patiënten er 35 naar de huisarts vanwege rugklachten. Bij een klein percentage van deze mensen (minder dan 10 procent) kunnen de klachten worden verklaard vanuit een specifieke aandoening. Door middel van onderzoek zal de huisarts deze mensen specifiek behandelen of doorverwijzen. Bij meer dan 90 procent kan echter geen oorzaak worden gevonden. Dit noemt men aspecifieke rugklachten. Ze zijn heel vaak het gevolg van een slechte houding en overbelasting van de rug. In principe kan iedereen aspecifieke rugklachten krijgen.

Het blijkt dat de meeste mensen voor hun dertigste jaar wel eens rugklachten hebben gehad. De ernst van aspecifieke rugpijn mag zeker niet worden gebagatelliseerd. Rugklachten zijn een van de belangrijkste oorzaken van arbeidsverzuim. Van de mensen met lage rugklachten blijft 25 procent enige tijd thuis van het werk en 10 procent kan zelfs een aantal maanden niet werken. De grootste groep ruglijders is tussen 35 en 55 jaar oud. Rugklachten treden op zowel bij beroepen met een sterke dynamische belasting (veel tillen en bewegen) als bij beroepen met een sterke statische belasting (veel werken in dezelfde houding).

Mensen met een zittend beroep ontwikkelen vaker rugklachten dan anderen. Langdurig in dezelfde houding blijven zitten, is op zich slecht voor de rug. We rijden met de auto naar het werk, zitten de hele dag achter een computer of schrijftafel en ontspannen ons ’s avonds in een luie stoel. Kortom, we zitten te veel.

ACTIEF ZITTEN

Zitten is een actief proces waarbij talrijke spieren worden ingeschakeld en waarbij ook de gewrichten van de wervelkolom veranderingen ondergaan. Zelfs als men gewoon met rechte rug neerzit, wordt de rug belast. Het bekken kantelt automatisch naar achter. De lendenwervels vlakken af, waardoor de tussenwervelschijven extra belast worden. De structuren achteraan de wervelzuil, zoals ligamenten, spieren en de gewrichtskapsels van de facetgewrichtjes worden uitgerekt. Zit men met een doorgezakte rug of een bolle rug op een stoel, dan neemt de belasting op de verschillende structuren van de wervelzuil toe. Het risico op beschadiging van de tussenwervelschijven vergroot dan nog meer.

Een optimale zithouding, waarbij de rug niet belast wordt, bestaat helaas niet. Iedere houding die lang wordt aangehouden, zal problemen veroorzaken. Door geregeld van houding te veranderen, worden andere rugstructuren belast. Houdingen die ronduit slecht zijn voor de rug (hangen op een stoel, doorzakken, maar ook voorovergebogen zitten of gedraaid) moeten daarbij worden vermeden. Het is overigens goed om geregeld op te staan en zich eens uit te rekken.

Er zijn geen standaardmensen. Het is dan ook belangrijk een stoel aan te passen aan de lichaamsbouw van de persoon die hem gebruikt. Een stoel heeft een zitvlak, poten, een rugleuning en soms armsteunen. De vorm van deze elementen en de wijze waarop ze samengevoegd zijn, zorgen ervoor dat de ene stoel comfortabel is, terwijl een andere na tien minuten gebruik op een marteltuig lijkt.

Een rugleuning is belangrijk, zeker wanneer men lang moet zitten. Een rechte houding lange tijd aanhouden op een stoel zonder rugleuning, is zeer vermoeiend, omdat de rugspieren voortdurend actief moeten zijn. Rugleuningen bestaan er in verschillende grootten en vormen. Wanneer men lange tijd moet zitten, is een bijkomende lendensteun aan te bevelen, omdat die wat werk van de rugspieren kan overnemen.

Bij de klassieke stoelen is het zitvlak horizontaal. Daardoor worden de dijen omhoog gedwongen, zodat het bekken naar achter kantelt en de rug de neiging heeft hol te staan. Een holle rug is extra belastend en doet het risico op rugklachten toenemen. Om dat te vermijden, kiest men beter voor een stoel met een openheuphoek, zoals de Zweedse balansstoel. Met een openheuphoek bedraagt de hoek tussen de dijen en de heupen meer dan 90 graden, wat de rug ontlast.

Armsteunen vormen een pluspunt voor wie lang moet zitten. Het gewicht van de armen moet voortdurend worden gedragen. Dat kan nekklachten en hoofdpijn veroorzaken. Goede armsteunen moeten niet noodzakelijk deel uitmaken van de stoel. Ze kunnen ook aan de tafel of het bureau bevestigd zijn.

Eigenschappen van een goede stoel: een verstelbare zithoogte een kantelbaar zitvlak een instelbare lendensteun instelbare steunarmen de mogelijkheid tot het fixeren van een bepaalde positie.

AUTOSTOELEN

Het zitten in de auto en in het bijzonder in een vrachtwagen, is belastend voor de rug. Een vaak gedwongen ongunstige zithouding, een gebrek aan kwaliteit en uitrusting van de stoel en ook het zitklimaat benadelen de gezondheid van de bestuurder behoorlijk. Rugklachten worden nog extra bevorderd door te weinig bewegingsmogelijkheden, om over de gevolgen van de voortdurende trillingen nog niet te spreken.

In het bijzonder het besturen van een vrachtwagen is zwaar werk. Beroepschauffeurs zitten vaak tweeduizend uur per jaar achter het stuur. Het hoeft geen betoog dat deze belasting niet zonder gevolgen kan blijven. Zelfs na relatief korte tijd kunnen al beschadigingen aan de wervelkolom optreden, met rugpijn als gevolg. Statistieken geven aan dat 44 procent van alle vrachtwagenbestuurders rugklachten heeft. Na twaalf tot vijftien beroepsjaren bedraagt dit percentage zelfs 65 procent. Slechts 5 procent van alle chauffeurs werkt tot aan zijn pensioen in de cabine.

Overigens zitten niet alleen vrachtwagenchauffeurs veel achter het stuur. De auto is voor veel mensen een werkplek geworden. Auto’s worden doorgaans gekozen op emotionele en rationele gronden, zoals uiterlijk en veiligheid. Wat écht belangrijk is, ontdekt men vaak pas als men al enige tijd met de auto rijdt: het welbevinden valt of staat met het comfort van de autostoel.

Het belangrijkste aspect van een autostoel is dat de stoel respect toont voor uw anatomie. Er bestaat geen ideale autostoel. De stoel moet aanpasbaar zijn aan de noden van de chauffeur. Hij moet een goede ondersteuning geven op de juiste plaatsen. Een goede autostoel heeft op zijn minst een traploos instelbare rugleuning, een in de hoogte instelbare en kantelbare hoofdsteun, liefst ook een regelbare lendensteun en soms zelfs een uitschuifbaar zitvlak.

In het Nederlandse Zaltbommel heeft stoelenfabrikant Konig, gespecialiseerd in ergonomische autostoelen, zelfs een antirugpijn-autostoel ontwikkeld. Rug en zitkussen van deze stoel hebben een uitgekiend systeem van lamellen, die de chauffeur dwingen de meest gunstige houding achter het stuur in te nemen. De stoel heeft een traploos instelbare lendensteun, een kantelbare hoofdsteun, instelbare zittingdiepte en een traploos verstelbare rugleuning. Autoconstructeur Savas geeft de stoel vier weken op proef, zodat belangstellenden kunnen proberen of ze baat hebben bij de stoel.

Steeds meer autoconstructeurs zien in dat de zit- en rijhouding in de wagen minstens even belangrijk zijn als aantrekkelijke gadgets en opvallende kleurtjes. In veel nieuwe wagens ziet men tegenwoordig naast de klassieke drie pedalen links ook een voetsteun. Die is bedoeld om de linkervoet op te plaatsen wanneer die niet op de koppelingspedaal moet drukken. Door de linkervoet op die aangewezen steun te plaatsen, gaat men een beter gevoel krijgen van wat met de auto gebeurt. Stabiliteit, laterale bewegingen, schuiven van de voor- of achterzijde zijn dingen die sneller en beter worden aangevoeld door het zitvlak dan wanneer men met de linkervoet lichtjes drukt op de voorziene plaats van de voetsteun. De controle verbetert omdat men in een meer comfortabele houding zit.

PROBLEMEN VOORKOMEN

Helaas zitten de meeste mensen niet op een ergonomisch verantwoorde stoel die is aangepast aan hun persoonlijke anatomie, maar op een standaardstoel. Zeker op kantoor. Geen nood, rugklachten kunnen ook op andere manieren worden voorkomen.

De plaats in onze rug die, anatomisch gezien, het meest belast wordt als we zitten, is de lendenstreek. Daar is van nature een kromming voorzien en worden de tussenwervelschijven het zwaarst onder druk gezet. Als we naast veel zitten ook nog eens verkeerd zitten, heffen, tillen, enzovoort, wordt het risico op rugproblemen alleen maar groter. Overbelasting moet dus worden vermeden en/of de rug moet extra worden versterkt.

Nu zijn rugspieren meestal wel goed ontwikkeld, terwijl de buikspieren vaak veel slapper zijn. Slappe buikspieren zorgen dan weer voor een slechte houding van rug en bekken. Wie goed ontwikkelde rug- en buikspieren heeft, neemt automatisch een betere, rugsparende houding aan. Buikspieroefeningen helpen dus rugpijn voorkomen. Let ook op een goede houding als u staat. Knijp de billen tegen elkaar, span de buikspieren aan en houd de schouders voldoende hoog. Doorzakken tot ‘bloemzakhouding’ belast de rug. Lang staan is het minst belastend voor de rug wanneer men afwisselend één voet op een verhoogje zet van pakweg 30 centimeter.

Ook liggen kan rugvriendelijk. Een goede matras, doet wonderen voor de rug. Wanneer u ’s ochtends geen last hebt van rugpijn, is uw matras waarschijnlijk goed genoeg. Wie wel opstaat met rugpijn, moet óf iets doen aan zijn slaaphouding, óf aan de matras. Slapen op de buik wordt afgeraden. Slapen op de rug of in zijligging is beter voor de rug. Wat de matras betreft: die moet zodanig zijn dat de zwaardere en uitstekende delen zoals schouders en heupen in de matras kunnen zakken, terwijl de holte van de lenden wordt opgevuld.

Ook schoenen hebben een impact op de rug. Hoge hakken zijn niet goed, omdat ze de rug te hol maken. Een hak van één, twee centimeter is ideaal.

Een slechte houding, of dat nu zittend, staand of liggend is, is de belangrijkste oorzaak van chronische rugklachten. Door op de lichaamshouding te letten, kunnen veel problemen worden vermeden.

Marleen Finoulst