‘Een rector is geen tafelspringer’

LUC SELS: 'Jan Tytgat verwart impact met zichtbaarheid.' © Image Desk

Luc Sels wil zichzelf graag opvolgen als rector van de KU Leuven. Toxicoloog Jan Tytgat is zijn uitdager. Op dinsdag 11 mei zijn er verkiezingen.

De Leuvense rectorverkiezingen vinden plaats in een tijd waarin wetenschappers zeer zichtbaar zijn en tegelijk feller ter discussie staan dan ooit. Iedereen kent ‘de virologen’, Marc Van Ranst op kop, en velen kunnen hen niet meer verdragen.

Luc Sels: Het unieke aan de coronacrisis is dat de samenleving voor het eerst kon binnenkijken in de keuken van de wetenschap terwijl die wetenschap zich nog aan het vormen was. Wetenschappers moesten uitspraken doen over zaken als mondmaskers, ventilatie en aerosolen, terwijl ze wisten dat wat ze zeiden niet het finale antwoord was. Bij het publiek ontstond de indruk dat Marc Van Ranst en zijn collega’s zichzelf tegenspraken. Ik zeg: ze hebben hun adviezen aangepast aan nieuwe wetenschappelijke inzichten. En gelukkig maar. Een jaar geleden was er geen enkel draagvlak voor mondmaskers, en zie ons nu eens rondlopen. De wetenschap bevindt zich per definitie in een permanente staat van onzekerheid.

Het zou schuldig verzuim geweest zijn van Marc Van Ranst als hij Maggie De Block níét had tegengesproken.

Terwijl Marc Van Ranst wordt opgevoerd als een baken van zekerheid.

Sels: Onzekerheid is niet hetzelfde als onwetendheid. De strijd tegen het virus zit vol onzekerheden, maar onwetend zijn we nooit geweest. Marc en zijn collega’s weten goed wat ze zeggen. Ze waren en zijn de meest wetende van alle onwetenden in het land. Zij hebben het schitterend gedaan.

Volgens sommigen moeten virologen en epidemiologen zich niet te veel inlaten met advies aan de regering over de gevolgen van de gezondheidscrisis voor de economie of het onderwijs. Ik ben het daar niet mee eens. Niemand heeft een betere kennis dan zij over de aard van het virus. Net daarom zijn ze juist verplicht om uit hun comfortzone te komen en de regering te adviseren over hoe we de verspreiding het best kunnen indijken. Natuurlijk heeft dat tot inschattingsfouten geleid en hebben de wetenschappers hun eigen interventies soms zelf moeten bijsturen. Kan het anders? Er is een groot verschil tussen de wetenschappelijke consensus over het coronaviruis – die is echt wel algemeen in de academische wereld – en wat we concreet tegen dat virus doen. Frankrijk en Duitsland beschikken over eigen topvirologen, en toch nemen die landen vanuit dezelfde wetenschappelijke inzichten heel andere maatregelen.

Ik benijd onze politici trouwens niet. Wetenschappers kunnen een aantal scenario’s voorstellen, maar het zijn de politici die uiteindelijk soms binaire beslissingen moeten nemen. Sluiten we de scholen of niet? Met het duo Alexander De Croo (Open VLD) en Frank Vandenbroucke (Vooruit) aan het roer wordt de pandemie naar mijn aanvoelen nu al veel deskundiger aangepakt dan in het begin.

In de bijzondere coronacommissie van de Kamer zei Marc Van Ranst dat hij vorig jaar ‘bewust paniek zaaide’ omdat minister Maggie De Block (Open VLD) de bevolking maar bleef sussen. De professor koos toen bewust voor een politieke rol.

Sels: Het zou schuldig verzuim geweest zijn van Marc Van Ranst als hij de minister níét had tegengesproken toen hij merkte dat ze de zaken fout inschatte. De regering gaf de indruk dat het wel zou overwaaien en dat België niet zou worden getroffen. Terwijl onze experts goed wisten dat dat wel zou gebeuren.

Ik was er zelf dicht bij betrokken. Wij hebben met de Vlaamse rectors aan veel kanten druk gezet, onder meer met twee open brieven aan de regering. In maart 2020 is alles in een versnelling gekomen na enkele gesprekken die ik had met mijn Antwerpse collega Herman Van Goethem. De experts zeiden ons: ‘We hebben nog een venster van een paar dagen om op te treden. Daarna is het te laat.’ Op een dinsdagnacht hebben we de nodige afspraken gemaakt en de eerste open brief geschreven: alleen zo konden we de publieke opinie alarmeren en een draagvlak creëren dat de regering niet meer kon weerstaan. De volgende donderdagmiddag kondigde premier Sophie Wilmès (MR) de lockdown af. Zonder onze druk zou dat niet zo snel gebeurd zijn. Is dat bewust paniek zaaien? We hebben gedaan wat we moesten doen.

Uw voorganger Rik Torfs was meer aanwezig in de media. Ook uw uitdager Jan Tytgat zegt dat ‘Leuven’ meer moet wegen op het maatschappelijke debat.

Sels: Ik geef niet graag kritiek op Jan, maar hij verwart impact met zichtbaarheid. Het gaat mij om wat een rector wil realiseren, niet om de zichtbaarheid van zijn figuur. Zichtbaarheid en impact verdragen elkaar niet altijd even goed. Onlangs gaf Jan een interview aan Het Belang van Limburg: ‘Geen bijkomende opleiding aan de UHasselt’. Zoiets zal ik niet snel zeggen in een krant.

Maar u dénkt het wel?

Sels: Ik spreek me daarover niet uit in Knack. Ik vind het onkies om zo’n debat aan te gaan via de pers, tenzij het niet anders kan. Ik bespreek zulke kwestie met mijn Limburgse collega Bernard Vanheusden en met de betrokken politici. Er gaat bijna geen dag voorbij dat ik niet spreek met federale of Vlaamse politici of hun medewerkers, maar het liefst doe ik dat in de luwte. Als je in de pers je kaarten op tafel legt, geef je ze vaak ook wég.

Als het nodig, kruip ik natuurlijk zelf in de pen. En als dat de impact kan vergroten, nodig ik de andere rectoren uit om eraan mee te werken.

Caroline Pauwels (VUB) en Herman Van Goethem (UA) zoeken het publieke forum meer op dan u en Rik Van de Walle (UGent).

Sels: Men meet het gewicht van een rector te veel af aan zijn of haar aanwezigheid in De afspraak. Caroline is er vaak te gast, en zij doet dat uitstekend. Omdat die commentaar zo vaak terugkomt, heb ik het even laten bekijken in Gopress, het onlinearchief van de Vlaamse media . Daaruit bleek dat mijn naam dubbel zo vaak wordt vermeld als de hare.

Ik schreef vroeger veel meer opiniestukken, meestal over mijn specialiteit, de arbeidsmarkt. Vandaag leid ik een universiteit waar sommige faculteiten in omvang de schaal van de VUB benaderen. De KU Leuven is een gemeenschap van 85.000 mensen, verspreid over 16 faculteiten en 13 campussen in 11 steden, met een onwaarschijnlijk complex ziekenhuis en psychiatrisch centrum erbij, en geaffilieerd met 5 hogescholen. Samen zijn wij goed voor 43 procent van het hoger onderwijs in Vlaanderen. Bovendien zijn we betrokken bij 9 internationale netwerken. Ik ben veel meer internationaal actief dan mijn collega-rectors. In een complexe universiteit als de KU Leuven is de behoefte aan dossierkennis en kennis van algemeen beheer ook van een heel andere orde. Vandaar dat mijn profiel wellicht meer aansluit bij dat van Rik Van de Walle. Ook Gent is een ingewikkelder en meer internationaal georiënteerd geheel dan Brussel of Antwerpen.

In 2017 was mijn verkiezingsslogan ‘De rector mag wat minder zichtbaar zijn, zolang de KU Leuven maar schijnt’. Volgens de Gopress- statistieken word ik inderdaad een derde minder vermeld dan mijn voorganger. Dat vind ik erg goed, want Rik Torfs legde die lat wel hoog. (monkellachje) Tegelijk wordt de KU Leuven nu 80 procent meer vermeld dan in zijn periode. De rector van de KU Leuven is niet de enige woordvoerder van zijn universiteit. We hebben er honderden.

En nee, ik ben geen tafelspringer. Het gaat niet om mijn zichtbaarheid. Het gaat om de impact van onze instelling en onze wetenschap. Kritiek op mijn zogenaamde gebrek aan profiel glijdt dus als water van mij af. Wat niet wegneemt dat een rector in de vuurlinie moet staan als het brandt. Na de dood van Sanda Dia maakte ik in de zaak-Reuzegom zelf geen deel uit van de tuchtinstanties. Maar toen de storm losbarstte, heb ik de universiteit wel publiek vertegenwoordigd en heb ik de kritiek op mij genomen. En zo hoort het ook.

Lees een uitgebreide versie van dit interview op Knack.be/lucsels.

Luc Sels

– 1967 geboren in Merksem

– 1995 doctor in de sociale wetenschappen (KU Leuven)

– 2004 gewoon hoogleraar (KU Leuven)

– 2009-2017 decaan van de faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen (KU Leuven)

– Sinds 2017 rector van de KU Leuven

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content