Het leek een leuk idee. Een beetje speels, licht provocerend – maar uiteindelijk ook buitengewoon ernstig. Guy Verhofstadt had zich voorgenomen om vorige week zowel in New York als in Porto Alegre precies dezelfde toespraak te houden. In New York was het World Economic Forum bijeen, de exclusieve club van economische en politieke leiders die elkaar normaal gesproken elk jaar in het mondaine, Zwitserse Davos ontmoeten. In het Braziliaanse Porto Alegre blies, uiteraard niet toevallig, op hetzelfde moment het World Social Forum verzamelen: het zeer bonte gezelschap van anders-globalisten, zoals de beweging zichzelf nu omschrijft.
Het zijn twee werelden. Verhofstadt vindt al langer dat ze niet elk met hun gelijk in hun hoek moeten blijven zitten, maar dat ze met elkaar moeten praten. Als voorzitter van de Europese Unie organiseerde hij in oktober van vorig jaar zo’n bijeenkomst in Gent, en hij wil die oefening dit jaar herhalen. Omdat hij dat ook echt meent, wordt er wellicht in mei in Brussel al informeel maar op hoog niveau van gedachten gewisseld. De Zuid-Afrikaan Thabo Mbeki, bijvoorbeeld, die de premier in New York sprak, is het opzet niet ongenegen.
Vandaar dus de idee om van New York naar Porto Alegre te vliegen, van de ene conferentie naar de andere, en daar precies hetzelfde verhaal te vertellen. Bovendien had Susan George zelf, toch een van de woordvoerders van de anders-globalisten, Verhofstadt naar Brazilië geïnviteerd. Maar daar bleek hij toch niet welkom. Vooral de Belgische vertegenwoordiging vond het niet opportuun om hem aan het woord te laten. Dat is jammer. Wat hij over het onderwerp te vertellen heeft, is zeker de moeite waard om naar te luisteren.
Het komt grosso modo hierop neer. Het is waar, zegt Verhofstadt, dat de globalisering van de economie tot nu toe veelal een eenrichtingsverkeer is van arm naar rijk. Het arme deel van de wereld komt op de bestaande fora doorgaans ook niet aan bod: aangezien het niets bezit, heeft het ook niets in de pap te brokkelen. Er is dus een politiek forum nodig, een tegenwicht, waarop die belangen wel in rekening worden gebracht. Verhofstadt denkt concreet aan de bestaande regionale organisaties, zoals de Europese Unie, de Afrikaanse Unie, Asean, Mercosur, de Arabische Liga en andere. Vertegenwoordigers van die organisaties zouden met elkaar kunnen overleggen en afspraken maken. De premier ziet in zulke samenwerking zelfs een eerste stap in de richting van een vorm van wereldfederalisme: van de modelstaat België naar een model van een planeet.
In de dagen voor New York en Porto Alegre, toen nog niet alle teerlingen geworpen waren, werd Verhofstadt in enkele bijdragen in kranten voor het eerst sinds lang weer een ‘neoliberaal’ genoemd. Sommige vertegenwoordigers van de anders-globalistische beweging willen niets te maken hebben met de politiek, anderen willen praten. Verhofstadt zat klem in die worsteling tussen realo’s en fundi’s.
In een traktaat uit 1999 over de geschiedenis van het neoliberalisme citeert Susan George de oude Chinese wijsgeer Lao Tze: ‘ Above all, do not compete‘. Vermijdt elke concurrentie. Een credo dat de multinationals in ieder geval zeer ter harte hebben genomen. Het neoliberalisme, schrijft George, wil dat de economie haar regels oplegt aan de samenleving, in de plaats van andersom. Wat Guy Verhofstadt voorstelt, is om precies aan dat probleem nu een mouw te passen.
De anders-globalisten moeten bijgevolg uitkijken dat ze zich niet van vijand vergissen. Dat ze geen slag leveren in een oorlog die voorbij is. In de Verenigde Staten laat minister van Justitie John Ashcroft beeldhouwwerken bedekken die een stenen, blote borst laten zien. In Europa is conservatief rechts in opmars. Populisten zoals Silvio Berlusconi, Edmund Stoiber of Jörg Haider zullen niet om een dialoog vragen. Ze zullen dicteren hoe het zal gaan. Goed mogelijk dat de ‘neoliberaal’ Verhofstadt het beste is wat de anders-globalisten in lange tijd nog kunnen krijgen.
Hubert van Humbeeck
