De besluiteloosheid van de laatste VU’er Etienne Van Vaerenbergh werkt N-VA en Spirit op de heupen. Niet zijn politieke toekomst is hun grootste zorg, maar als penningmeester van de vzw Middengroep zit hij op een pot van 500.000 euro.
Vlaams volksvertegenwoordiger, lid van het bureau van het Vlaams parlement, schepen in Lennik en advocaat. De agenda van Etienne Van Vaerenbergh, het laatste VU-parlementslid dat nog altijd niet beslist heeft over zijn verdere politieke loopbaan, is goed gevuld.
Zijn juridische achtergrond maakt van hem ook de geknipte man inzake de wetgeving over verenigingen zonder winstoogmerk of vzw’s. Van Vaerenbergh is een goede klant van het Staatsblad voor de publicatie van statuten, naamswijzigingen, ledenlijsten en bestuursmandaten. Op de website van het Staatsblad haalt hij sinds 1 december 1998 een 70-tal hits voor 25 verschillende verenigingen.
In zijn gemeente Lennik is Van Vaerenbergh voorzitter en gedelegeerd bestuurder van niet minder dan vijftien vzw’s die, met uitzondering van een of twee, allemaal Kroonstraat 1 als sociale zetel hebben. Voor de overgrote meerderheid van die vzw’s doet hij telkens een beroep op dezelfde vijf of zes mensen. De jongste twee jaar richtte hij samen met hen liefst vijf vormingsinitiatieven (‘Vlaams, onafhankelijk en pluralistisch’) op om ‘aan volwassenen recreatieve, vormende en persoonlijke begeleiding aan te reiken ter bevordering van hun creatieve en sportieve ontplooiing, assertieve vaardigheden, sociale integratiezin en constructief engagement in het kader van zinvol, coöperatief, project- en overleggericht (samen)leven.’ Eén zaak is zeker: de maatschappelijke verzuring krijgt in Lennik geen kans.
HERENAKKOORD
Zijn vzw-expertise bracht Van Vaerenbergh er ook toe om op 28 mei tijdens een algemene vergadering van de vzw Middengroep in Sint-Niklaas een collega-advocaat aan de deur te zetten. Die raadsman vergezelde een aantal leden die intussen een keuze hebben gemaakt voor de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) van Geert Bourgeois. Zij wilden wel eens weten hoe het nu verder moet met het geld, het personeel en het patrimonium dat de vzw Middengroep erfde na het uiteenvallen van de Volksunie op 15 september vorig jaar.
De groep rond Bourgeois won toen het pleit, maar strandde op 3 procent van de meerderheid om ook de naam van de Volksunie verder te mogen gebruiken. De Toekomstgroep van Bert Anciaux die nadien opging in Spirit, kon amper een vijfde van de leden overtuigen. Een derde groep rond Johan Sauwens haalde 30 procent. Die groep ‘Niet Splitsen’ kon daarmee de splitsing van de partij niet langer tegenhouden, maar besliste samen te blijven in de vzw Middengroep ‘om het democratisch Vlaams-nationale gedachtegoed te bestendigen’.
Het einde van de VU werd bezegeld met een herenakkoord dat op papier was gezet door de laatste voorzitter Fons Borginon (hij koos eerst voor ‘inhoudelijke zekerheid’ bij Spirit, maar kocht in mei ‘politieke zekerheid’ met een VLD-lidkaart). Het bevatte afspraken over de verdeling van de financiële middelen (overheidsdotaties tot 2004, het budget van de parlementsfracties en een verkiezingsreserve), het patrimonium en het personeel van de partij en de fracties. Bij die verdeling speelden het resultaat van de ledenbevraging en de politieke keuze van de 18 parlementsleden en ministers van (toen nog) VU-ID een rol. Voor een 30-tal personeelsleden gold dat zij niet de dupe mochten worden en dat de drie groepen in een sociaal passief moesten voorzien voor hun eventuele ontslag.
Geert Bourgeois kon zodoende een som van 1,375 miljoen euro meenemen naar de N-VA. Het secretariaatsgebouw aan het Brusselse Barricadenplein ging eveneens naar zijn nieuwe partij. De waarde wordt geraamd op 1,5 miljoen euro, maar hangt sterk af van de evolutie op de Brusselse onroerendgoedmarkt. Met zowat de helft van het personeel werd de N-VA ook opgezadeld met het zwaarste sociale passief.
Spirit puurde 1,125 miljoen euro uit het akkoord, ook omdat de helft van de mandatarissen in de slipstream van Bert Anciaux meeging. De vzw Middengroep moest tevreden zijn met 500.000 euro en heeft tot in 2007 het ‘vruchtgebruik’ van partijlokalen aan de Noordstraat (vlakbij het Barricadenplein). Die staan al enige tijd leeg. Tot juli werden ze bevolkt door enkele vrolijke jongens en meisjes van Spirit. Na alle perikelen rond Anciaux en zijn alliantieplannen met de SP.A heeft wat er nog rest van die partij sindsdien een nieuw onderkomen aan de Woeringenstraat.
PATSTELLING
De uitvoering van het scheidingsakkoord verliep eerst via de vzw Volksunie. Maar op 30 november 2001 trad de grote meerderheid van het oude partijbestuur van VU-ID terug uit die vzw om plaats te maken voor de ploeg van Bourgeois. De vzw Volksunie werd de vzw Nieuw-Vlaamse Alliantie. Dezelfde bestuurlijke ingreep vond plaats voor een reeks andere vzw’s (de Vereniging van Vlaamse Mandatarissen, het Vormingscentrum Lodewijk Dosfel, het Nationaal Studiecentrum, het Vlaams Pers-, Radio- en TV-instituut en de Vlaamse Nationale Omroepstichting).
De vzw N-VA treedt op als een notaris voor het akkoord. Daarbij heeft een clausule over de loyale uitvoering door de 18 mandatarissen verstrekkende gevolgen. Als een van hen zijn engagement niet naleeft, wordt dat aangerekend aan de groep (N-VA, Spirit of Middengroep) waarvoor hij in eerste instantie koos. Hoewel een politieke diaspora hen intussen geleid heeft naar N-VA, Spirit, VLD en CD&V, legt dat onder meer uit waarom in de Senaat, de Kamer en het Vlaams parlement nog altijd ’technische VU-ID-fracties’ bestaan. Anders drogen de overheidstoelagen op basis van de verkiezingsuitslag van 1999, onmiddellijk op.
Dat verklaart voorts de merkwaardige samenstelling van de vzw Middengroep. Daarin zitten vier parlementsleden. Hun politieke wegen zijn al lang gescheiden. Van Vaerenbergh, penningmeester met volmacht ‘om alle administratieve en financiële verrichtingen en verplichtingen van de vereniging uit te voeren’, houdt vast aan een VU-stempel. Europarlementslid Nelly Maes zit bij Spirit. Vlaams parlementslid Kris Van Dijck is inmiddels partijsecretaris van N-VA. Johan Sauwens is verhuisd naar de CD&V. Na die stap, op 20 december vorig jaar, nam hij meteen ontslag als voorzitter van de vzw Middengroep. Maar hij blijft lid van de algemene vergadering. Sauwens: ‘Ik leef de afspraken over de vereffening van de VU na. Maar over de werking van de vzw Middengroep moet je me niets vragen. Dat is not my cup of tea.’
Veel valt er over die werking ook niet te zeggen. Plannen voor een wetenschappelijk onderzoek over de splitsing van de sociale zekerheid en voor de ondersteuning van een tiental lokale afdelingen die als VU-ID voortwerken in hun gemeenteraden, liggen al een jaar in de koelkast. Ze kunnen ook niet worden gerealiseerd omdat op de algemene vergadering van 28 mei de begroting van de vzw niet is goedgekeurd. Dat leidde tot een aanvaring tussen de vier parlementsleden. Van Vaerenbergh zwaaide met het scheidingsakkoord. Hij beschuldigde Van Dijck en een meerderheid van de leden die voor de N-VA gekozen hebben, ervan ’twee heren’ te dienen. En terwijl Maes een zoveelste traan wegpinkte bij al dat geruzie, werd Sauwens ingepeperd dat hij ‘niet één euro naar de tsjeven‘ zal meenemen.
Hoewel bij N-VA en Spirit niemand de aandacht van het eigen project wil afleiden door nieuwe twisten, is de inzet relatief eenvoudig. In 2003 zijn er verkiezingen. Dat betekent dure campagnes. Beide partijen kunnen het geld dus goed gebruiken en weten dat de vzw Middengroep een half miljoen euro rijk is. Dat zijn overheidstoelagen die principieel dienen voor de werking van een partij, zo luidt de rechtvaardiging om een deel van de middelen binnen te halen. Maar Van Vaerenbergh baseert zich op het scheidingsakkoord en waakt als een kloek over die som. Een nieuwe verdeelsleutel ligt niet voor het grijpen. Daardoor dreigt de huidige patstelling uit te monden in een juridisch kluwen en dat wenst niemand.
Van Vaerenbergh zegt dat hij aan een compromis wil meewerken. De rol van de vzw Middengroep is volgens hem echter evenmin uitgespeeld. ‘Hij heeft zich politiek dood gewacht’, menen anderen. Maar Van Vaerenbergh kent intussen ook heel goed de persoonlijke en tactische voordelen van zijn afwachtende houding. Vorige week verloor hij het fractievoorzitterschap in het Vlaams parlement aan Herman Lauwers (Spirit). In de ‘VU-ID-fractie’ zetelen nog vier leden van Spirit, drie N-VA’ers en twee ‘onafhankelijken’ onder wie Van Vaerenbergh. Hij stemde mee voor Lauwers, maar sleepte als compensatie een mandaat in het bureau van het Vlaams parlement uit de brand. Daar pikte hij de plaats van Jan Loones (N-VA) in.
Fraai is dat allemaal niet. Een andere moraal van dit pijnlijke verhaal is dat de oprichting van een politieke partij duizend keer eenvoudiger blijkt te zijn dan er een punt achter te zetten.
Patrick Martens
Hoewel bij N-VA en Spirit niemand de aandacht van het eigen project wil afleiden, is de inzet relatief eenvoudig: in 2003 zijn er verkiezingen.
