Interessant, zeggen de mensen dan. …

Interessant, zeggen de mensen dan. Tot een onverlaat het waagt dezelfde principes toe te passen op onze eigen diersoort: Homo sapiens. Ook ons gedrag wordt gestuurd door de omgeving, en niet uitsluitend door wat we zelf willen. Hardnekkige biologische verworvenheden uit een ver verleden roeren zich met grote regelmaat. Vooral als het leven moeilijker wordt, en mensen meer ‘instinctief’ gaan reageren, manifesteren ze zich.

De aanslagen van 11 september creëerden de ideale experimentele setting om ondubbelzinnig aan te tonen dat een veranderende leefwereld opvallende gedragsaanpassingen kan uitlokken.

Op 11 september stormden advocaten en bankiers collectief de trappen van het World Trade Center af, terwijl reddingswerkers _ dikwijls mannen in de fleur van hun voortplantingsleven _ diezelfde trappen opstormden, ongetwijfeld in het besef dat de torens konden instorten. Zéér onbiologisch gedrag, want onze genen dwingen ons in een leven als voortplanter.

Bravoure en heroïek komen ook elders in de dierenwereld voor, en kregen daar een dubbele verklaring: enerzijds het redden van verwanten die gedeeltelijk dezelfde genen hebben als de helden, anderzijds het adverteren van een status als geschikte ouder. Heldhaftigheid verhoogt de kansen op meer of betere partners.

En wat gebeurt er nu in New York? In de plaats van een kunstenaar nodigen vrouwen die zich vervelen een brandweerman op hun theekransjes uit. Reddingswerkers staan bovenaan de verlanglijstjes van Amerikaanse vrouwen. De aanslagen hebben de schrik er goed in gejaagd. In een angstige maatschappij verliest het geld van advocaten en bankiers aan waarde. Een écht gevoel van veiligheid is nodig, en een held in huis werkt dat in de hand.

Zelfmoordcommando’s lijken niet in dat biologische plaatje te passen. Een leven opofferen voor een vaag hoger doel? Dat kan alleen als de culturele invloeden op die mensen zo sterk zijn dat ze de biologische principes naar een hiernamaals uitbreiden. Zo wachten in het paradijs 72 maagdelijke en exclusieve bruiden op elke martelaar _ dat krijgt niemand in een aards leven voor elkaar. De Britse Darwinist Richard Dawkins vatte het als volgt samen: ‘De wereld vullen met godsdiensten van het Abrahamse type is als het in de straten laten rondslingeren van geladen geweren.’ Of met andere woorden: godsdienst is een deel van ieders leefomgeving.

Dirk Draulans