Binnen de Europese Volkspartij ebt de verontwaardiging over de alliantie van de ÖVP met Jörg Haider vlug weg. Een uitsluiting en zelfs een schorsing wordt nu zeer onwaarschijnlijk.
Zolang Helmut Kohl op zijn troon zat, besliste hij en niemand anders over goed en kwaad binnen de CDU en de Europese Volkspartij (EVP). Om het de ondergeschikten gemakkelijk te maken, gaf hij hen simpele richtlijnen mee. Eén ervan – zo herinnerde Wilfried Martens (CVP) zich in juni 1998 – was dat hij, Kohl dus, Europa niet maakte om het aan de socialisten over te laten. Het gebod van de patriarch werd stipt uitgevoerd. Jaar na jaar werd de EVP met telkens nieuwe partijen uitgebreid en tijdens de Europese verkiezingen van 13 juni vorig jaar werd de oogst binnengehaald. De EVP werd veruit de grootste fractie van het Europees parlement. Goed voor champagne op 13 juni en nadien macht en mandaten.
Ook zonder Kohl werd de verruiming systematisch voortgezet. Forza Italia werd volwaardig lid, terwijl ook de gaullisten van Jacques Chirac feestelijk werden binnengehaald. EVP-voorzitter Wilfried Martens, ooit een gedreven pleitbezorger van progressieve frontvorming, ontpopte zich tot een getalenteerde smid van een Europese conservatieve alliantie. Geïnspireerd door Kohl en wijlen de Beierse stormram Franz Josef Strauss (CSU) formuleerde hij twee jaar geleden zijn Europees strategisch doel als volgt: “Ik wil geen concurrentie op mijn rechterflank, tenminste niet van democratische partijen.”
Gegeven dat doel denkt geen haar op Martens’ hoofd eraan om de zusterpartij, de ÖVP van de nieuwe Oostenrijkse kanselier Wolfgang Schüssel, te schorsen, laat staan uit de EVP te zetten. Daarmee zit Martens op dezelfde golflengte als de meerderheid binnen de EVP, maar dreigt er opnieuw enige strijd met de eigen CVP.
In het politiek bestuur van de EVP, dat vorige donderdag in Brussel vergaderde, vroegen slechts drie partijen dat de ÖVP aan de deur zou worden gezet. Onder de drie was wél de PSC, maar niet de CVP. Voorzitter Stefaan De Clerck volgde de ACW-vleugel niet en hield het bij een tijdelijke schorsing. Toch is dat minder radicale voorstel nog moeilijker haalbaar dan een uitsluiting. Daarvoor is immers een statutenwijziging vereist en zoiets zit er op korte termijn niet in. Alleen een congres is hiervoor bevoegd en dat wordt pas op het eind van het jaar gehouden. De Clerck, een neofiet in het Europees kluwen – maar wel jurist – veegt die statutaire bezwaren met een breed gebaar van tafel.
De assertieve Nederlandse CDA-politica Ria Oomen-Ruyten, die al meer dan tien jaar in het Europees parlement zetelt en precies weet wat er in de EVP te koop is, kijkt geamuseerd toe. “Vreemd hoe de CVP zich daarin vastbijt. Iedereen weet nochtans dat je een partij alleen wegens financiële redenen kunt schorsen. Op dat punt zijn de statuten waterdicht. De vraag rijst trouwens wat we ermee zouden winnen als we de ÖVP schorsen. Schüssel had gewoon geen alternatief.”
EERST DE CENTEN, DAN DE INHOUD
In enkele dagen tijd is het gedachtegoed van vele Europese christen-democraten en conservatieven aanzienlijk geëvolueerd. Terwijl Schüssel in het begin nog als een razend ambitieuze brandstichter werd gebrandmerkt, is er nu al begrip, zelfs instemming voor zijn optreden merkbaar. Dat mag op rekening worden geschreven van de voormalige Oostenrijkse minister van Buitenlandse Zaken, de bejaarde Aloïs Mock. Hij reist Europa rond om de coalitie met Jörg Haider goed te praten en iedereen die het horen wil ervan te overtuigen dat er geen alternatief bestond. In het Elysée was hij niet welkom, maar in het politiek bestuur van de EVP werd hij met open armen ontvangen en kreeg hij ruimschoots de tijd om de ÖVP-versie van de feiten uit de doeken te doen. Volgens Oomen-Ruyten bracht hij een “gevoelig verhaal”.
Mock slaagde erin om velen in de EVP over hun verontwaardiging heen te helpen. Als Schüssel en de ÖVP de stap niet hadden gezet, waren nieuwe verkiezingen onvermijdelijk geweest en was de FPÖ van Haider wellicht de grootste partij geworden. Dat Schüssel veel deed om de grote coalitie onmogelijk te maken en een socialistisch minderheidskabinet weigerde te steunen, werd met de mantel der liefde toegedekt. Met deze partijdige argumentatie zit het erin dat de ÖVP op de volgende vergadering van het politiek bestuur in plaats van een schorsing een schouderklopje krijgt, voor moed en zelfopoffering.
Mock leverde de EVP ook munitie tegen de socialisten. Hij herinnerde het gezelschap eraan dat een coalitie met de FPÖ niet zo uitzonderlijk was. In het begin van de jaren ’80 gingen de socialisten al met de Freiheitlichen scheep. Mock vertelde er niet bij dat Haider pas in 1986 de leiding van de FPÖ in handen kreeg en de partij een radicale, nationalistische koers deed varen, waardoor de coalitie met de socialisten onmiddellijk op de klippen liep.
Pas op 6 april zal het politiek bestuur beslissen hoe het nu voort moet met de ÖVP binnen de EVP. Ondertussen zal voorzitter Martens proberen een compromis uit te werken, waar vooral de controle van het Oostenrijks regeerbeleid aan bod zal komen. De top van de EVP is er nogal gerust in dat de gemoederen op 6 april dermate bekoeld zullen zijn dat de hardliners daar vrede zullen mee nemen. Eén van de pleitbezorgers van de uitsluiting is trouwens al uitgeteld, want geschorst. Omdat de Partito Popolare Italiano (PPI) haar contributie van 1,9 miljoen frank nog niet betaalde, werd ze samen met vier straatarme Oost-Europese partijen op non-actief gezet. In minder dan dertig seconden was het zaakje beklonken. Als het over de centen gaat, kan de EVP wel rechtlijnig en principieel zijn. Niemand die zich trouwens aan het doortastend optreden van penningmeester Ingo Friedrich (CSU) heeft gestoord. Van de 190 stemgerechtigden was er niet één die om uitleg vroeg.
AZNAR WIL DE MACHT
Ook toen over het samenwerkingsakkoord tussen de EVP en de Democratische Unie van Europa (UDE) werd gestemd, liet de CVP het afweten. Nochtans trokken diverse Vlaamse christen-democraten, onder wie Johan Van Hecke, in de wandelgangen fel van leer tegen deze toenadering. Volgens hen is het een nieuwe stap naar de vorming van een heus conservatief blok. In de UDE, die erg goede contacten heeft met de Amerikaanse Republikeinen, voeren de behoudsgezinden immers het hoge woord. Het protocol dat werd goedgekeurd, gaat trouwens aanzienlijk verder dan tot dusver was gedacht. In feite is het een quasi-fusie. Opmerkelijk is ook dat er niets over de ideologische en de programmatorische basis wordt gezegd, terwijl het financiële luik gedetailleerd is doorgenomen. De voormalige Ierse premier John Bruton, die twee jaar terug met de CVP tegen de toetreding van Forza Italia ageerde, heeft tevergeefs gepoogd af te remmen. Maar al zijn amendementen werden door de Duitse en Spaanse blokken weggestemd.
Tenzij er in Wenen akelige dingen gebeuren, ziet het er trouwens naar uit dat de EVP zich de volgende maanden minder met Oostenrijk, maar vooral met de wijziging van het Europees verdrag zal inlaten. De Intergouvernementele Conferentie (IGC) is maandag van start gegaan en één van de twee parlementaire waarnemers is de Duitse christen-democraat Elmar Brok (CDU). Omdat de EVP slechts drie vertegenwoordigers in de raad heeft, zal Brok, die trouwens niets liever heeft, veel in de kijker lopen. Hij zal de gevoeligheden van alle EVP-leden en niet alleen van de Duitsers moeten formuleren. Dat wordt kunst- en vliegwerk, want ook in dit geladen dossier ontbreekt het de EVP aan een eensgezind standpunt. Voor de CVP wordt het opnieuw een frustrerende situatie. Brok zal zich nauwelijks de moeite getroosten om naar de CVP-desiderata te luisteren, terwijl de Vlaamse christen-democraten er voor het eerst in de geschiedenis ook op Belgisch niveau niet of nauwelijks bij zijn.
Rond de verdragswijziging komt het vrijwel zeker tot een Spaans-Duitse krachtproef binnen de EVP. Zeker als José María Aznar op 12 maart de Spaanse verkiezingen wint, zal hij binnen de EVP de Europese lijnen willen uitzetten. Op tal van punten, waaronder het unanimiteitsbeginsel, staat Aznar immers op de rem en gaat hij minder ver dan de Duitsers en de traditionele christen-democraten. De verwarring in het Duitse kamp maakt het voor Aznar echter mogelijk om de EVP naar zijn hand te zetten. Het is trouwens veelbetekenend dat de secretaris-generaal van de EVP, Alejandro Agag Longo, een Spanjaard is en een vertrouwensman van Aznar.
Dat het Aznar menens is, bleek op 19 januari, tijdens het bezoek van premier Guy Verhofstadt aan Madrid. Op de vraag hoe hij zich tegenover de uitgesproken federalistische standpunten van de EVP positioneert, luidde Aznars repliek: “In de toekomst beslis ik over de marsrichting van de EVP.” Ook in Madrid is het tijdperk-Kohl definitief afgesloten.
Paul Goossens
