Geheel conform de tijdsgeest noemde een journalist het al ‘een schurkenvirus’. Toch hoeft het vierletterwoord SARS bij ons zeker niet voor paniek te zorgen, zegt viroloog Marc Van Ranst.
De Ukkelse schepen van burgerlijke stand Eric Sax beleefde zaterdag het mediatieke hoogtepunt van zijn carrière. In de journaals mocht hij uitleggen waarom hij het huwelijk van een Belgische man en een Chinese vrouw in openlucht had voltrokken, op het pleintje voor het gemeentehuis – hij wilde geen risico lopen. De vrouw was immers pas dinsdag uit China gearriveerd en dus vreesde Sax dat ze besmet kon zijn met het SARS-virus. Om zichzelf te beschermen, hield hij tijdens de ceremonie een tiental meter afstand. De pen waarmee de huwelijksakte werd ondertekend, werd na afloop meteen in de vuilnisbak gegooid. ‘Als je dat met enige ironie kunt bekijken, is het prima’, zegt de Leuvense viroloog Marc Van Ranst. ‘Het probleem is alleen dat sommige mensen zullen denken: “Als zo’n man al bang is, moet het wel ernstig zijn! “ En dat voedt dan weer de angstepidemie.’
Op 15 maart sloeg de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wereldwijd alarm: het Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS, ernstig acuut ademhalingssyndroom), waarvan de oorzaak onbekend was, had tientallen slachtoffers gemaakt en honderden mensen besmet. Vooral in het Verre Oosten, onder meer bij ziekenhuispersoneel, maar ook in Canada. In de VS en in Duitsland waren de eerste verdachte gevallen gesignaleerd. De ziekte begint met koorts en griepsymptomen en mondt uit in een zware longontsteking.
De vrees voor een erg besmettelijk en dodelijk virus dat een globale epidemie kan veroorzaaken, is op zich niet ongegrond. Nieuwe virussen, die niet bestreden kunnen worden met bestaande geneesmiddelen, kunnen altijd opduiken, doordat onschadelijke virussen een schadelijke mutatie ondergaan, of doordat schadelijke maar niet erg besmettelijke virussen een mutatie ondergaan waardoor ze veel besmettelijker worden. SARS zou zijn oorsprong vinden in de Chinese provincie Guangdong, waar de grote concentratie van mensen en vee (vooral varkens en kippen) de perfecte omgeving is voor de evolutie van nieuwe virussen.
Van China, waar de overheid pas sinds eind vorige week samenwerkt met de WHO, bereikte het virus Hongkong om vervolgens verder uit te zwermen. Vorig weekend meldde de WHO wereldwijd 2416 besmettingen en 89 overlijdens. Reizen naar Hanoi (Vietnam), Guangdong of Shanxi (China), Hongkong en Singapore worden door de Belgische overheid afgeraden: wie geboekt heeft, kan een beroep doen op de annulatieverzekering.
Een besmetting is in ons land nog niet geregistreerd. Wel wordt sinds het weekend een ‘verdacht geval’ onderzocht in het UZ Antwerpen: een vrouw die pas terug is uit Singapore.
SEIZOENSGEBONDEN BLIJVERTJE?
Het Amerikaanse blad Time heeft het ondertussen al over ‘een schurkenvirus’. Maar een wereldwijde epidemie lijkt SARS alsnog niet te worden. De Spaanse griep maakte in 1918 20 miljoen slachtoffers, de Aziatische griep in 1957 en de Hongkong-griep in 1968 ongeveer 1 miljoen – het is wachten op een nieuwe variant, wat volgens Van Ranst de terechte alertheid van de WHO verklaart. Het SARS-virus is met een sterftecijfer van drie tot vier procent weliswaar dodelijker dan griep, maar minder besmettelijk. Van Ranst, die deel uitmaakt van de crisiscel op het ministerie voor Volksgezondheid, noemt het ‘een dodelijke verkoudheid’ – het virus zou tot de corona-klasse behoren, die verantwoordelijk is voor zowat de helft van alle verkoudheden.
‘Tien jaar geleden zou er nog onbeholpen zijn gereageerd’, zegt Van Ranst. ‘Nu heeft de internationale gemeenschap tot dusver een bijna foutloos parcours afgelegd. In die zin is het een goede generale repetitie. Een virus verspreidt zich sneller dan vroeger, maar er wordt ook sneller gereageerd. Na nauwelijks drie weken hebben we al een potentiële verwekker gevonden, bij het HIV-virus heeft dat twee jaar geduurd. Ook de communicatie verloopt vlot, zowel die tussen laboratoria, ziekenhuizen en officiële instanties, als die met het publiek, via callcenters. Om de verdere evolutie te voorspellen, is het te vroeg. Waakzaamheid blijft geboden. Pas zodra er tien dagen lang geen nieuwe gevallen opduiken in Zuidoost-Azië, is de toestand onder controle. Het is goed mogelijk dat het virus over een maand verdwenen is. Maar het kan ook een blijvertje worden, dat elk jaar in hetzelfde seizoen opduikt.’
‘Informatie is altijd een tweesnijdend zwaard’, besluit Van Ranst. ‘Het komt op tv, dus denken veel mensen dat het wel ernstig moet zijn – en dan horen ze niet meer dat je op tv net zegt dat er geen reden is om ongerust te zijn. Doodzwijgen is geen optie, zoals de Chinese overheid dat heeft geprobeerd. Vanuit een terechte bezorgdheid wellicht, om geen paniek te veroorzaken. Niets weten is immers luxueus, dan ben je sowieso gerust. En als je goed op de hoogte bent, kun je een probleem in de juiste context plaatsen. Als je wel iets weet, maar niet genoeg, dán kun je je zorgen maken. Niets zo erg als een klein beetje kennis.’
Joël De Ceulaer
