Waarom zouden Vlamingen binnenkort veranderen van stroomleverancier? En zullen ze dan meer, minder of evenveel betalen voor gas en elektriciteit? We vroegen het enkele marktspelers: niemand die nu al het antwoord weet.
Staatssecretaris voor Energie Olivier Deleuze (Ecolo) zag het scenario al voor zich: niet alle elementen voor de prijszetting van gas en elektriciteit na de liberalisering zijn bekend. En dus is het niet ondenkbaar dat de tarieven na 1 juli de pan uitswingen. Om op veilig te spelen, stelde hij daarom op de laatste ministerraad voor, dat voor een periode van zes maanden maximumtarieven zouden worden opgelegd. Een ministerieel besluit schrijft nu voor dat de prijzen voor gas en elektriciteit in Vlaanderen niet hoger mogen liggen dan de huidige tarieven in Brussel en Wallonië. Die gewesten worden pas later geliberaliseerd.
Een geruststelling voor de consument. Ware het niet dat nieuwe spelers op de markt in hun somberste gedachten voor een tweede Californië vrezen. ‘Nieuwkomers móéten wel lagere tarieven aanbieden’, zegt Jan Robberecht van Luminus. ‘Anders kunnen ze geen mens overhalen om stroom te kopen bij een nieuwe leverancier.’ Maar de liberalisering schijnt zichzelf voorbij te hollen. Niet alle kosten voor de levering van elektriciteit zijn bekend. En dus dreigen nieuwkomers die té lage tarieven aanbieden en dus té weinig winst kunnen maken, zichzelf de das om te doen. De aankoopprijzen neigen veel hoger te liggen dan de verkoopprijzen. En dan is een faillissement vaak niet meer veraf. Luminus wil daarom geen risico’s lopen en biedt momenteel géén verlaagde prijs aan.
Andere spelers zetten wél in op kortingen – WattPlus biedt bijvoorbeeld een prijs die 10 procent lager ligt dan de huidige elektriciteitsprijs. Maar ze nemen het minder nauw met de maximumprijzen. ‘Als zou blijken dat de kosten hoger liggen dan gedacht, zullen we misschien genoodzaakt zijn te verkopen boven het plafond’, zegt André Jurres, algemeen bestuurder van WattPlus. ‘De regering mag dan al maximale tarieven opleggen, volgens een andere regel mogen we niet verkopen met verlies. Als we de maxima in die context moeten overschrijden – en dan zullen we niet alleen zijn -, zullen we dat ook doen.’ Alles zal afhangen van het kostenplaatje en de maximumprijs.
DE POT VAN DE GEMEENTEN
Hét ontbrekende element in de puzzel van de prijszetting zijn vandaag de distributienettarieven. Die ontbrekende schakel legt het hele proces van de liberalisering lam. Maanden geleden al zou de federale regulator, de CREG, de distributienettarieven nochtans al bekendmaken. Maar de beslissing over de definitieve tarieven laat op zich wachten, tot minstens half mei. Nipt, zo lijkt. Eind mei moet de consument laten weten of hij al dan niet bij zijn huidige leverancier blijft.
Wat is er dan zo prangend aan de laagspanningsnettarieven? Het potje van de intercommunales en de gemeenten staat op het spel. Sinds jaar en dag baten zij de distributienetten uit en verzorgen ze het beheer. Na de liberalisering mogen ze verkoop en beheer niet langer combineren. Volgens sommige schattingen zouden ze daarbij 300 miljoen euro per jaar inschieten. Volgens schattingen, want precies de juiste berekening van het bedrag voor elke gemeente vraagt maanden tijd. De CREG laat doorschemeren dat de intercommunales talmen. De intercommunales zelf schrijven het herhaalde uitstel toe aan een gebrek aan slagkracht van de CREG.
‘Dit is een ingrijpend proces voor Vlaanderen’, zegt Guido Camps van de CREG. Van de ene dag op de andere wordt een belangrijke inkomstenbron voor de gemeenten drooggelegd. Die moet worden gecompenseerd door heffingen op het gebruik van het hoogspanningsnet.
De gemeenten kunnen erbij inschieten. En de consument? Zal hij nu meer, evenveel of minder betalen voor zijn elektriciteit en gas? De verwarring is compleet. Wat de stroom betreft, kan niets definitief worden beslist, zolang de distributienettarieven niet bekend zijn. ‘De grootste vrees van de nieuwe spelers is dat Electrabel zijn machtspositie als producent misbruikt. Als het de leveranciers te hoge prijzen aanrekent, komen ze niet uit de kosten. Om de markt meer open te trekken, heeft de regering daarom aan Electrabel enkele extra maatregelen opgelegd.’
Een deel van de productiecapaciteit van Electrabel, dat in België meer dan 90 procent in handen heeft, moet worden geveild. Een dossier dat nu al op het bord ligt van de volgende regering. ‘De eerste stap nochtans naar een echte vrijmaking’, rea- geren de nieuwe spelers. Intussen gelden de overgangsmaatregelen en kabbelt de liberalisering voort.
De overheid heeft ervoor gezorgd dat de sociale tarieven gehandhaafd blijven. Op Vlaams niveau verdedigt Bruno Tobback (SP.A) het – nu bestaande – recht op gratis elektriciteit in een nieuw voorstel van decreet. Tegemoetkomingen die één voor één wel te verdedigen zijn. Maar de bonte verzameling van maatregelen maakt het nogal complex om een vrije markt tot stand te brengen.
Zeker, het is pas de start. Er bestaat zelfs nog geen duidelijkheid over de basistarieven. Maar het zal rekenen worden. Huiswerk voor bollebozen. Zouden we wel veranderen van leverancier?
Ingrid Van Daele
