Dilbeek reduceert zijn afvalberg in een half jaar tijd met liefst tweederde. Maar vindt de Vlaamse overheid dat wel interessant ?

SCHOLEN PLAATSEN kleinere vuilnisbakken. Voor het gemeentehuis staan wekelijks geen twaalf, maar drie zakken op de stoep. Het cultureel centrum heeft geen afvalcontainers meer nodig. Het investeerde onder meer in nieuwe koffiemachines en houdt wegwerpfilters en -bekers en kleine verpakkingen met suiker, koekjes en melk buiten. Van de 37.000 inwoners zijn er almaar meer die niet eens één vuilniszak per week aan de deur zetten. In een half jaar slaagde de Vlaams-Brabantse gemeente erin om haar afvalberg met maar liefst 68 procent te beperken (zie kader). Zonder de peperdure selectieve ophaling die andere gemeenten organiseren, al dan niet met Fost Plus, het inzamelinitiatief van de verpakkingsindustrie. Het Dilbeeks resultaat steunt op een eenvoudige en samenhangende visie.

Het gemeentebestuur wil afval voorkomen, liever dan afval selecteren. Dilbeek wil de bevolking bewust maken. Daarover bestaat een politieke consensus die verder reikt dan de VLD-CVP-coalitie. Voorts zet het bestuur het principe dat de vervuiler betaalt in de praktijk om. Een inwoner die zijn afvalberg beperkt, betaalt opmerkelijk minder en ook de gemeente wordt er financieel beter van (zie kader).

Deze week woensdag (23 oktober) wordt in het gemeentehuis de projectfase van het voorkomingsbeleid afgerond. Het project wordt daarmee niet afgesloten. Integendeel, de gemeente wil doorgaan. Toch is niet alles koek en ei. De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (Ovam) verzet zich namelijk tegen het vrijgeven van een rapport van de gemeentelijke milieudienst dat de positieve resultaten bundelt (25 september). Ovam steunt het modelproject financieel, maar dreigt ermee een deel van het beloofde bedrag van 3,9 miljoen frank niet te betalen. Voor het eindrapport rond is, worden de Vlaamse gemeenten wel gevraagd milieuconvenanten te tekenen waarin geen plaats is voor afvalvoorkoming op zijn Dilbeeks…

MASOCHISTEN.

Ovam zegt niet aan het cijfermateriaal van Dilbeek te twijfelen. Al vernam onder meer raadslid Dirk De Bruyne (CVP) van Geraardsbergen van zijn burgemeester dat, volgens Ovam-topman Frank Parent, de cijfers van Dilbeek ?vervalst? waren. De afvalstoffenmaatschappij wil eerst de vuilniszakken onderzoeken, om na te gaan of er werkelijk minder blik, brik, glas, metaal of groenteafval overblijft. Pas dan wil ze besluiten of sensibilisering à la Dilbeek ook elders zinvol is. Een beperkt onderzoek wees uit dat de Dilbeekse afvalzak nog amper glas, blik, brik of plastic bevat.

Ovam weigert de vrijgave van de positieve balans van de Dilbeekse milieudienst, maar verspreidt intussen zelf haar kritiek op het rapport. Die Ovam-nota (juli 1996) belandde onder meer bij de Vlaamse regering en de intercommunales die zich met huisvuilverwerking bezighouden. Volgens de initiatiefnemers in Dilbeek bevat de Ovam-nota meer dan één onjuistheid. Alleen al met het uitgangspunt van ingenieur Danny Wille zit het fout.

De nota maakt namelijk geen vergelijking tussen de doelstellingen en de resultaten van het project. Volgens de doelstelling moest Dilbeek op één jaar tijd het huishoudelijk afval met tien procent terugdringen. Na zes maanden zakte de vuilnisberg met meer dan zestig procent ! Ovam maakt wel een vergelijking, zij het zelden met gemeenten met dezelfde kenmerken als Dilbeek (inwoners, randstad,..).

De nota zwijgt in alle talen over de interessante financiële gevolgen voor burger en vooral gemeente. Dilbeek beperkt de selectieve ophaling immers tot papier en glas en dat drukt de prijs van de dure ophaling waar Fost Plus op aanstuurt. Met haar zwakke kritiek werkt Ovam de indruk niet opgezet te zijn met de goede resultaten van Dilbeek en lokt de overheidsdienst vanzelfsprekend kritiek bij de milieubeweging uit. ?Vlaanderen voert een ophaal- en selecteerbeleid. Geen voorkomingsbeleid,? vindt het Vlaams Actiecomité Afval (Vlakaf) dat de Dilbeekse preventie op het terrein steunt. ?De Vlaamse overheid snapt niet dat een preventiebeleid vloekt met het ophaal- en recycleerbeleid van Fost Plus.?

Volgens woordvoerder Hubert D’Haenens van Vlakaf wil Ovam vooral een ophaalbeleid doordrukken à la Fost Plus (onder meer door de milieuconvenanten) en een afvaloven in Vlaams-Brabant bouwen. De goede resultaten van Dilbeek gooien hier twee keer roet in het eten. ?Nonsens,? weerklinkt het bij Ovam. ?Wij zijn geen masochisten. Straks worden wij beoordeeld op ons preventiebeleid. We zouden zeer blij zijn mocht het Dilbeekse rapport positief uitvallen. We storen ons alleen aan enkele pamfletachtige fragmenten in het rapport, wachten op de laatste analyses en betreuren dat de gemeente naar de pers stapt met een project waarin wij financieel participeren.?

GEVAARLIJKE MELK.

In november vergaderen Ovam en Dilbeek opnieuw over het eindrapport. In afwachting wil Jan De Craen (CVP), voormalig burgemeester en nu schepen van afvalvoorkoming, geen commentaar kwijt. De Craen is een fel verdediger van de Dilbeekse aanpak. Blijft als lokale woordvoerder alleen de Dilbeekse milieubeweging, die destijds met de door de wol geverfde actievoerder Luk De Rooms het initiatief nam voor het project. Maar tussen Ovam en de milieubeweging botert het van in het begin niet. Ovam stond ook niet te popelen om in het Dilbeekse project te participeren : de maatschappij werd daar ongeveer toe gedwongen door het kabinet van voormalig minister van Leefmilieu Norbert De Batselier (SP). Ovam had evenmin belangstelling om een studie van het Vlaams Impulsprogramma voor Milieutechnologie voort te zetten. Een voorrapport wees op het wijzigend aankoopgedrag wanneer lokale bevolking en professionele begeleiders aan sensibilisering doen. Er werd ook gewezen op de positieve rol van de milieubeweging. Het voorrapport werd niet vrijgegeven. Voor meer studie was er geen geld meer.

Milieuoverleg Dilbeek begon in 1993 met een campagne ?Kies keurig voor minder afval?. Met vrijwilligers moest de bevolking worden gesensibiliseerd. Binnen het Milieuoverleg waren er nogal wat actievoerders aan de slag van Vlakaf, dat sinds het begin van de jaren negentig de belabberde toestand van de Vlaamse verbrandingsovens aanklaagt. Door de ovens te laten sluiten, wou Vlakaf het debat over afvalvoorkoming aantrekken. In Dilbeek wilde de milieubeweging aantonen dat het anders kan. De wegwerpverpakking werd er aangepakt en de thuiscompostering van groente-, fruit en tuinafval (goed voor de helft van het Vlaams afval) zwaar aangemoedigd.

Zestig vrijwilligers van allerlei kleur en slag bewerkten gedurende twee jaar scholen, handelaars, volwassenverenigingen en jeugdbewegingen. De gemeentediensten moesten zelf afval voorkomen. Er kwamen groene juffen en meesters en de scholen werden blik- en brikbrij verklaard. Waarop de producent van de wegwerpverpakkingen Tetra Pak aan de burgemeester schreef dat zijn gemeente de kinderen verplichtte ?melk van minderwaardige kwaliteit en duidelijk lagere voedingswaarde? te drinken. De melk zat namelijk in glazen flessen. En dat kan niet gezond zijn.

BELEID HERZIEN.

Volgens Dilbeek is het systeem toepasbaar in andere gemeenten. Dilbeek is gedeeltelijk een randstad, maar telt ook landelijke kernen. En de resultaten zijn beter dan in gemeenten waar selectief wordt opgehaald. In Dilbeek zorgt voorkoming voor vijftig procent van de afvalvermindering, recycling voor nog eens tien procent. In andere gemeenten daalt het restafval soms met vijftig procent. Maar in feite wordt er meer opgehaald. De overheid geeft immers het signaal dat afval geen probleem voor de burger is. Het wordt toch opgehaald, en zelfs gerecycleerd al is dat laatste ver van zeker.

Het systeem is overplaatsbaar, geloven ze in Vlaams-Brabant. Meer nog : ?Als alle gemeenten even weinig ophalen als Dilbeek, blijft er straks evenveel niet giftig huishoudelijk afval over als de restanten die nu uit de verbrandingsovens komen. Maar daar gaat het dan wel om giftig afval,? zegt D’Haenens van Vlakaf. Dilbeek begrijpt niet waarom het zo weinig gehoor krijgt, niet alleen bij Ovam maar ook bij Vlaams minister van Leefmilieu Theo Kelchtermans (CVP). Toch moeten er besluiten worden getrokken, schrijft de milieudienst. ?De morele eerlijkheid gebiedt regionale, provinciale en lokale beleidsverantwoordelijken hun beleid volledig te herzien in het licht van de Dilbeekse resultaten.?

P.R.

Dilbeek composteert thuis en, voor de flatbewoners, in een paviljoen.