VLD-secretaris van de kamerfractie Hedwig De Koker kreeg van een Antwerpse diamantair een mandaat om te onderhandelen over de inkoop van ruwe diamant in Joegoslavië. Op de bodemkaart van diamantontginnende gebieden is dat nochtans een blinde vlek. ‘Het doel was alleen om contacten te leggen’, zo luidt het.
Het gezeur over de Antwerpse diamant moet maar eens ophouden. Dure rapporten beschrijven de smokkelroutes van Angolese diamant en landen uit de hele wereld sparen kosten noch moeite om de strijd tegen de oorlogsdiamant op te voeren. Nobel. En absoluut noodzakelijk. Maar op het terrein gaat de handel gewoon door zoals voorheen. Zij het soms langs langere en nog creatiever uitgetekende trajecten. Het blijft business as usual.
Ook de overkoepelende organisatie van de diamantairs, de Hoge Raad voor Diamant, en sommige leden van de regering leveren inspanningen en werken het Belgische controlemechanisme dat nu al model staat voor de rest van de wereld verder uit. Maar als de verschillende partijen verwachten dat de richtlijnen ook maximaal worden toegepast, moet iedereen wel even klare wijn schenken.
Niet dat de regels op grote schaal en voor het oog van iedereen met voeten worden getreden. Maar toch. Wat doet een VLD-secretaris van de kamerfractie en adjunct-penningmeester bijvoorbeeld met een mandaat van een Antwerpse diamantair om te onderhandelen over Russische diamant in Joegoslavië?
Het verhaal is genuanceerder dan dat natuurlijk. Dat weet niemand beter dan Hedwig De Koker zelf. ‘Tijdens mijn reis naar Joegoslavië met Alexander Davidovic in november vorig jaar deed zich een opportuniteit voor om contacten te leggen met Russische diamantairs. Ik weet uit gesprekken met Antwerpse diamantairs hoe moeilijk dat is. Die kans heb ik gewoon met beide handen aangegrepen.’
Ter verduidelijking, Alexander Davidovic, zoon van de vroegere Antwerp-trainer en van Joegoslavische afkomst, behartigt dezer dagen de contacten tussen Belgische en Joegoslavische bedrijven en nodigde in die context Hedwig De Koker uit. ‘Niemand in België is er zich van bewust hoe interessant het er is voor Belgische bedrijven om te investeren’, verkondigt Davidovic. ‘Producten van Belgische oorsprong die in Joegoslavië geproduceerd worden, kunnen tegen veel lagere heffingen naar de reusachtig grote markt van Rusland worden geëxporteerd.’ Dat en zovele andere voordelen, de wereld moet het weten. En De Koker moest het zien. Als kenner van de bedrijfswereld – hier te lande is hij kind aan huis bij het Vlaams Economisch Verbond (VEV) – zou hij zijn vriend met raad en daad in al zijn vragen bijstaan.
Ook met de liberale partij, de zogenaamde Demokratska Alternativa (DA) van Nebogsa Covic, vice-president van de regering van de Servische deelrepubliek, zou De Koker via Davidovic nader kennismaken. Dat was de ultieme doelstelling tenslotte ook van zijn reis. Demokratska Alternativa had interesse getoond om toe te treden tot de Liberale Internationale en De Koker zou er de contacten leggen. Maar omdat hij, zoals hijzelf ruiterlijk toegeeft, vóór zijn reis de finesses van de Joegoslavische politiek niet in de vingers had, belde hij het kabinet van de staatssecretaris voor Buitenlandse Zaken Annemie Neyts (VLD) en vroeg informatie op die hem van dienst zou kunnen zijn tijdens zijn reis, alsook een lijst van personen die in Joegoslavië geen uitreisvisum konden bemachtigen. Zeer ongebruikelijk, vernemen we, maar prompt kreeg hij van medewerkers interne dossiers toegestuurd. Zonder medeweten van de staatssecretaris wel te verstaan. Annemie Neyts: ‘Ik wist dat meneer De Koker naar Joegoslavië ging en dat er een partij geïnteresseerd was om zich aan te sluiten bij de Liberale Internationale. Maar dat hij dossiers of vertrouwelijke informatie heeft opgevraagd is mij onbekend.’ Woordvoerder Hubert Cooreman: ‘Dat de minister daar niet van op de hoogte is, is normaal. Het gaat wel om in zekere zin vertrouwelijke informatie, maar die op beperkte schaal en in bepaalde omstandigheden zonder probleem kan worden verspreid.’
OPPORTUNITEITEN TE KUST EN TE KEUR
Het werd een reisje met tal van contacten van allerlei aard. Banken, verzekeringsmaatschappijen, maar ook universiteiten passeerden de revue. Hedwig De Koker is lid van de raad van bestuur van de Vrije Universiteit Brussel en honored member van een universiteit in Joegoslavië die hem trouwens zou uitnodigen voor een bezoek in het voorjaar van dit jaar. Verder ontmoette hij nog een aantal mensen van het DOS, de alliantie van achttien partijen van de Democratische Oppositie van Servië, waartoe ook de liberale DA behoort die hij tijdens zijn reis gesproken heeft. ‘Ze hebben het gehad over de economische mogelijkheden in Joegoslavië en zeiden dat ze goede contacten hadden met Rusland’, vertelt Alexander Davidovic. ‘Ze wisten dat Antwerpen het centrum is van de diamant en hebben dan ook geïnformeerd naar mogelijkheden met de sector. Ik ken niets van diamant en ben er dan ook niet op ingegaan.’
Hedwig De Koker, die de diamantsector sinds goed een jaar volgt voor de partij, deed dat wel. ‘Uiteraard ben ik mij ervan bewust dat Joegoslavië officieel niet handelt in diamant’, zegt De Koker. ‘Dat dit in Joegoslavië gebeurde is dan ook puur toeval. Elk ander contact dat ik met de Russen had kunnen leggen om onze diamantairs die het al moeilijk genoeg hebben, verder te helpen, zou ik niet hebben genegeerd.’
Dat de Russische diamantsector zeer gesloten is en contacten er met de grootste omzichtigheid moeten worden gelegd, is alom bekend – dat weet ook premier Guy Verhofstadt (VLD) die er bij zijn bezoek aan Moskou vorig jaar uitdrukkelijk op stond dat hij niet vergezeld zou worden van diamantairs. De diamantgigant De Beers is er heer en meester en heeft er een contract met de Russische overheid voor 75 procent van de markt. Maar dit contract is aan herziening toe, het loopt af eind dit jaar. ‘Tijdens de economische missie van de Belgische regering aan Rusland in juni van dit jaar verwachten we dan ook dat diamant bovenaan de agenda zal staan’, zegt Peter Meeuws, directeur-generaal van de Hoge Raad voor Diamant. De markt die eventueel vrijkomt is het voorwerp van een internationale competitie. ‘De Hoge Raad voor Diamant wenst daar de belangen van de Antwerpse diamantairs in waar te nemen. Wat dat betreft zijn we de bevoorrechte gesprekspartners van de overheid’, zegt Meeuws die erop staat dat deze relatie ook correct wordt nageleefd.
Hedwig De Koker springt iets soepeler om met zijn contacten die hij legt met Russische diamantairs. Maar hij doet dat dan ook in eigen naam. En voor een bevriend bedrijf. Als hij in februari van dit jaar naar Joegoslavië terugkeert in het kader van een bezoek aan een universiteit, gaat hij zijn contactpersoon, de intermediair tussen Servië en de Russische provincie Yakutiya, de tweede producent van diamant ter wereld, opzoeken. Met een mandaat van de Antwerpse diamantair Jacob Bronner in de hand. Hij heeft de volmacht om voor de inkoop van ruwe diamant een aantal voorwaarden te bedingen. De Koker: ‘Ten eerste dat ik de garantie moest hebben dat het ging om officiële diamant. Rusland is tenslotte een gedestabiliseerd land waar er ongetwijfeld ook andere te vinden is. Ten tweede dat de diamantair bij levering cash zou kunnen betalen.’
Dat er ‘andere’ dan Yakutiyaanse diamant in Rusland te vinden is, valt niet te betwijfelen. De Financial Times haalde vorig jaar, in volle bespreking van het Fowler-rapport, een document aan van de inlichtingendienst van een Afrikaans land, waaruit moest blijken dat Israëlische, Chinese, Russische, Bulgaarse en Oekraïense wapenfabrikanten aan de Angolese Unita-guerrilla wapens geleverd hadden, veelal in ruil voor diamanten of de opbrengst van de verkoop van diamanten. De wapens werden naar Angola gevlogen via luchtvaartmaatschappijen die vooral geleid werden door Russen en Zuid-Afrikanen.
Bovendien is ‘Russische diamant soms moeilijk te onderscheiden van diamant uit Sierra Leone’, zegt Peter Meeuws van de Hoge Raad voor Diamant die zich over deze specifieke zaak niet wenst uit te spreken aangezien hij de context niet kent. ‘De Russische diamanten zijn dan wel bekend vanwege hun mooie zuiverheid, hun heel mooie kleur en hun kristalvorm. Maar aangezien diamant gevormd is vóór het uiteenvallen van de continenten, vóór dat onze wereld in zijn huidige vorm is ontstaan, kan je gelijksoortige kristalstructuren vinden op plaatsen die nu duizenden kilometer van elkaar verwijderd zijn. De precieze oorsprong van diamant identificeren, is bovendien een heel ingewikkeld proces waar we al twee jaar mee bezig zijn. Uit een speciale hoogtechnologische conferentie die nog net voor het opstappen van de Amerikaanse president Bill Clinton werd georganiseerd, is gebleken dat dit zelfs de eerste vijf jaar niet mogelijk zal zijn.’
Toch is De Koker zeker van zijn stuk. ‘Ik veronderstel dat de persoon die me in november gezegd had dat hij contacten had met de omgeving van de president van Yakutiya, mij ook met de juiste mensen in contact zou hebben gesteld. En dat de diamanten dus wel degelijk uit deze provincie afkomstig zouden zijn.’ Maar de man in wie hij zijn vertrouwen had gesteld, liet blijkbaar verstek gaan. ‘Ze hebben een wat zuiders temperament’, verklaart De Koker. ‘Ze hadden ook beloofd offertes te zullen opmaken, maar ik heb nooit iets gezien.’
Veel moeite voor niets dus? ‘Nooit ben ik voor iets vergoed geweest’, zegt De Koker. ‘Niet voor de contactname, of de pogingen tot tenminste. En verder waren er geen afspraken gemaakt.’ Of er bij een levering van diamanten dan geen steentjes van de lading zouden kunnen afvallen? Of er met andere woorden een of andere vergoeding zou aan vastzitten als er wel een contact tot stand gekomen was? Een eenduidig antwoord geeft De Koker niet. In elk geval kadert dit niet in zijn politieke activiteit, benadrukt hij. En daar vloeit logischerwijs uit voort dat er voor de partij dus helemaal geen steentje inzit.
Ingrid Van Daele
