In ‘De Kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Willy Claes over het sociaal overleg, de EU en Turkije, de regeringsvorming in Duits-land, en religieus fanatisme in het Westen.
Mijnheer Claes, het sociaal overleg over het loopbaaneinde en de financiering van de sociale zekerheid wordt verstoord door een staking van het ABVV en sommige ACV-centrales. Volgens velen is dat ongeoorloofd, anderen wijzen op de te schrale oriëntatienota van de regering.
WILLY CLAES: Laat me eerst stellen dat de demografische feiten er niet om liegen: de Europese bevolking krimpt. Dit in tegenstelling tot andere continenten die ervoor zorgen dat de bevolkings- explosie ons leidt van 1 miljard mensen in 1900, tot 9 miljard in 2050. Maar wij in Europa halen niet meer de vruchtbaarheidsnorm die nodig is om de bevolking op constant niveau te houden. Voeg daarbij de bestendige verlenging van de gemiddelde levensduur, in ons land plus twintig jaar in een tijdsspanne van vijftig jaar, en je bent geconfronteerd met het fameuze fenomeen van de vergrijzing.
Bij constante factoren zal in ons land in 2050 slechts 28 % van de bevolking op arbeidsleeftijd zijn. Meer dan 30 % zal ouder zijn dan 65 jaar. Dat betekent dat ons economisch prestatievermogen een vreselijke deuk zal krijgen, en dat het gecreëerde economische product ruim onvoldoende zal zijn om de almaar stijgende sociale vraag van een ouder wordende bevolking nog te financieren. Ons mooie socialezekerheidssysteem zal het allicht begeven. Want al tegen 2010 dienen meerkosten aan pensioenen en gezondheidszorg te worden voorzien van 3,4 % van ons bruto binnenlands product. Redenen te over om nu de openbare schuld verder af te bouwen, en het aantal actieven in de leeftijdsgroep van 15 tot 65 jaar te verhogen.
Onze werkzaamheidsgraad bedraagt slechts 59,5 %, tegen een Europees gemiddelde van 64 %, en zelfs 70 % in Scandinavië. Erger: in de leeftijdscategorie van 55 tot 65 jaar is bij ons maar 25 % aan de slag. En omdat er toch zoveel geroepen wordt over transfers van noord naar zuid, mag gesignaleerd worden dat het Vlaamse aandeel in het brugpensioen meer dan 66 % bedraagt.
De vakbonden hebben geen ongelijk als ze stellen dat er eerst voldoende werk moet zijn, en als ze enkel genuanceerde maatregelen willen omdat niet alle vormen van arbeid gelijk zijn. En ik wil ook onderstrepen dat vanwege het patronaat, in ruil voor belastingvermindering en loonmatiging, wel iets anders mag worden verwacht dan delokalisaties en rationalisaties. Maar dat doet niets af aan de gegrondheid van de stellingen van de regering. De oriëntatienota was misschien vrij vaag, maar de premier heeft voldoende marge voor overleg willen laten. In die omstandigheden vind ik het op zijn minst verbazingwekkend dat de vakbonden nu al naar het stakingswapen grijpen. Het wijst mijns inziens op een schrijnend gebrek aan leiderschap en autoriteit. Ik heb altijd geleerd dat een staking een zeer zwaar middel is, waarnaar je pas in laatste instantie grijpt. Deze staking lijkt me dan ook in de eerste plaats een politiek pressiemiddel, waarvan de legitimiteit hoogst betwistbaar is.
Maar het patronaat houdt zijn kritiek best in mineur, want het heeft zelf bij iedere bedrijfsherstructurering het brugpensioen gebruikt en misbruikt om de kosten af te wentelen op de gemeenschap. Ik vrees werkelijk dat de geloofwaardigheid van het sociaal-economische overleg sterk in het gedrang komt.
Werkgevers en werknemers staan diametraal tegenover elkaar. Dus komt de hete aardappel bij de regering terecht. Maar de samenhang binnen de paarse coalitie is niet groot meer.
CLAES: Consensus of geen consensus aan de onderhandelingstafel, de regering moet nu in elk geval doordrukken en haar verantwoordelijkheid nemen. De jongste gebeurtenissen in Charleroi geven premier Guy Verhofstadt (VLD) wat meer speelruimte, want er zal nu niemand een crisis en nieuwe verkiezingen durven uitlokken.
De hoofdbekommernis van deze regering lijkt de rit uit te doen tot 2007, niet om ingrijpende maatregelen te nemen.
CLAES: Mocht dat zo zijn, zou ik dat ten zeerste betreuren. Want het antwoord dat we nu geven op de demografische uitdaging, is bepalend voor de toekomst van ons land en zijn gewesten. Dat geldt voor heel Europa. De tegenstelling tussen het Europese continent en de andere is zo groot, dat het concurrentievermogen en de economische toekomst op het spel staan.
De toetredingsgesprekken tussen de EU en Turkije zijn door allerlei partijen tot op het laatste moment bemoeilijkt.
CLAES: Er was Oostenrijk, dat deze gesprekken koppelde aan de kandidatuur van Kroatië, en zich eigenlijk princi- pieel tegen de Turkse toetreding kant. Dat houdt allicht verband met regionale verkiezingen, en met het katholieke karakter van Oostenrijk tegenover het islamkarakter van Turkije. Maar belangrijker is wat het Europees parlement de jongste dagen heeft gedaan. Dat heeft het protocol van Ankara niet goedgekeurd, eist de erkenning door Turkije van Cyprus, eist dat Turkije de deportatie van Armeniërs tijdens de Eerste Wereldoorlog als een genocide erkent, en zegt daarbovenop dat er geen uitbreiding meer kan komen vóór er een Europese grondwet is gestemd.
In die houding schuilt veel hypocrisie. In december 2004 is tijdens de Europese top een compromis bereikt waaruit duidelijk bleek dat de Turkse ondertekening van de douane-unie géén erkenning van Cyprus inhield. De Turken hebben toen openlijk gesteld dat zij een stok achter de deur wilden houden tegen Griekenland en de Grieks-Cyprioten. Het mag trouwens herhaald worden dat het de Grieks-Cyprioten zijn geweest, die het voorstel van Kofi Annan om Cyprus te herenigen bij referendum hebben afgewezen.
Turkije wordt door velen beschouwd als niet-Europees, en als een islamland dat niet thuishoort in de EU. Maar nu al leven in de EU meer moslims dan er inwoners zijn in België. Er is ook schrik voor bijkomende delokalisaties, maar ook dat is overdreven, want Turkije is al sinds het begin van de jaren zestig lid van een douane-unie. Het Europees parlement schijnt nu pas in te zien dat door de recente uitbreiding zonder aanpassing van de instellingen de natuur van de Unie al ten gronde gewijzigd ís. De opname van Turkije, dat bijna even groot is als de huidige grootste lidstaat Duitsland, zal dat hoogstens nog wat versterken.
Ik leg er liever de nadruk op dat Turkije tot het westerse kamp behoort sinds het begin van de Koude Oorlog, ook als NAVO-lidstaat. Ik wijs op de uitzonderlijke strategische ligging van dat land. En ik herhaal dat als we Turkije buiten de EU houden, we het eigenlijk in de handen van hardere islamfundamentalisten drijven.
De Franse minister van Binnenlandse Zaken Nicolas Sarkozy pleit voor een kern-Europa van de grote zes: Frankrijk, Duitsland, Verenigd Koninkrijk, Spanje, Italië, en Polen. Anders verwatert de EU.
CLAES: Door de slecht voorbereide uitbreiding is het kwaad al geschied. We hebben inderdaad behoefte aan een kern-Europa, maar dan niet een van de grootste zes. Wel een van de zes stichtende leden plus Spanje en Portugal, mogelijk aangevuld met andere landen die bereid zijn delen van hun nationale soevereiniteit op te geven. Dan zouden we eindelijk een gezamenlijk buitenlands- en veiligheidsbeleid kunnen voeren. Er is voor mij geen andere oplossing, al is de weg extra lang geworden door de mislukking in Nederland en Frankrijk van de referenda over de Europese grondwet. Maar met of zonder Turkije dreigt Europa definitief een politieke dwerg te worden, die niet zal meespelen in de nieuwe multilaterale wereldstructuur die zich vormt rond Washington en Peking.
In Duitsland blijft na de parlementsverkiezingen de politieke patstelling bestaan.
CLAES: Geen van de twee grote volkspartijen, die overigens allebei verloren hebben, kan de coalitie die ze vooraf wenste op de been brengen. Ook al omdat allerlei exclusieven zijn gesteld tegen of door de Linkspartei, de groenen, en de liberalen. Er is geen andere mogelijkheid dan een grote coalitie van CDU-CSU en SPD. Met logischerwijze een kanselier van de grootste partij, zijnde CDU-CSU.
Dat wil niet zeggen dat Angela Merkel die kanselier wordt. Ze ligt niet zo goed bij de Duitsers, door de wijze waarop ze zich naar de top van haar partij heeft gemanoeuvreerd ten koste van vooraanstaande medestanders, en door de schraalheid van haar politieke discours. Ook Gerhard Schröder zal een stap terug moeten zetten, al heeft hij zijn reputatie van politiek overlever weer alle eer aangedaan, tegen alle opiniepeilingen in. De geschiedenis zal hem niet gedenken als een verliezer. De waarheid gebiedt ons te zeggen dat de christen-democraten de moeilijke en kostelijke hereniging van de beide Duitslanden niet hebben begeleid met de nodige budgettaire saneringen. Schröder heeft dat manmoedig, en tegen de christen-democratische oppositie in, wél gedaan. De SPD heeft daarvoor electoraal betaald, maar de Duitsers zullen snel erkennen dat Schröder Duitsland weer op de weg van het herstel heeft geplaatst. Ik hoop dat men binnen een grote coalitie voldoende eensgezindheid zal vinden om die weg verder te bewandelen. Zo niet zullen de Duitsers opnieuw naar de stembus moeten.
In de Verenigde Staten beslist binnenkort een rechtbank in Pennsylvania of in overheidsscholen het scheppingsverhaal in de biologieles moet worden gegeven. De Amerikaanse president George Bush wil dat het scheppingsverhaal en de evolutieleer gelijkwaardige aandacht krijgen.
CLAES: Dat klinkt wat tragikomisch, maar het is tegelijkertijd een verontrustende ontwikkeling. Ik ben niet verbaasd dat ze zich voordoet in de Ver-enigde Staten, waar rechtse religieuze fanatici, onder impuls van de neoconservatieven, een steeds grotere invloed uitoefenen op de politiek. En zeker op de Republikeinse partij van mijnheer Bush. De wereld kan dit missen, nu we geconfronteerd zijn met het terrorisme van de islamfundamentalisten. Ik merk tot mijn ontzetting dat zelfs in Nederland mensen het christelijke scheppingsverhhaal in het onderwijs willen laten prevaleren op de wetenschappelijke stellingen van Charles Darwin. De hele westerse wereld krijgt te maken met extreem-rechtse stromingen die doen denken aan de jaren dertig.
Koen Meulenaere
Willy Claes
‘De voortijdige staking wijst op een gebrek aan leiderschap bij de vakbond.’
