Het moordproces tegen sportvedette Oscar Pistorius raakt aan zere plekken van Zuid-Afrika: geweld tegen vrouwen en de wapencultus van de blanken.
Bloed aan de muren, bloed op de trap, naast de badkuip, op de zetels: op een bepaald moment tijdens zijn proces in Pretoria kan Oscar Pistorius de beelden op het scherm in de gerechtszaal niet meer aan. De beklaagde, de wereldberoemde sportman met de onderbeenprotheses, moet zich verantwoorden voor de moord op zijn vriendin Reeva Steenkamp. Hij verbergt zijn gezicht in zijn handen, droogt zijn tranen, maakt zich klein in de bank. Ten slotte hangt hij brakend boven de groene emmer die zijn zus Aimée voor hem heeft meegebracht.
Oscar Pistorius, de zegevierende blade runner, de sterke man: een zwakkeling? Voor een boer, nazaat van de Hollandse kolonisten aan de Kaap, is zo’n verwijt een belediging. Een echte kerel moet hard zijn, voor zichzelf en voor anderen. Dat wordt blanke jongens in Zuid-Afrika ingepeperd: laat je er nooit onder krijgen, sla erop. En schiet, als het link wordt.
Pistorius (27) bracht op Valentijnsdag 2013 zijn vriendin om. Hij wordt beschuldigd van moord met voor-bedachten rade. In het land aan de Kaap wakkert de zaak-Pistorius een emotioneel debat aan over het inge- bakken geweld tegen vrouwen en het machismo van mannen. In alle bevolkingsgroepen en sociale lagen bestaat een machocultuur, klaagt Rachel Jewkes, directeur van het medisch onderzoeksinstituut MRC. ‘Zuid-Afrikaanse mannen denken dat geweld gerechtvaardigd is om vrouwen onder controle te houden.’
Geen ander land ter wereld kent in verhouding tot het aantal inwoners zo veel gevallen van huiselijk geweld en zulke hoge verkrachtingscijfers als Zuid-Afrika. Volgens het MRC ligt het aantal door hun partners vermoorde vrouwen zowat vijf keer hoger dan doorsnee.
Een van de redenen is de wapencultus, zegt Jewkes, het bezit van vuurwapens hoort bij de idee van mannelijkheid. Pistorius knalde er naar eigen zeggen tijdens slapeloze nachten wel eens op los in zijn private schiettent. Wapens verlenen macht en prestige. Ze verhogen de mannelijkheidswaan. Met een van zijn vele vuur- wapens, een 9 millimeterpistool, schoot Pistorius zijn vriendin neer, door de vergrendelde deur van het toilet. Zij was een succesvol model, een zelfbewuste vrouw van 29 jaar die zich niet schikte naar het traditionele rollenpatroon: de omnipotente man tegenover de dienende vrouw.
Sinds het einde van de apartheid voelen heel wat jonge blanke mannen zich verweesd, want nu zijn overwegend zwarte mannen aan de macht. Dat gevoel van verlies wordt gecompenseerd door verhoogde agressiviteit, zeggen sociaal psychologen; zelfs onschuldige ruzies leiden vaak tot gewelddaden.
Oscar Pistorius maakt een berouwvolle indruk. Hij zegt dat het die nacht heel anders verliep. Hij dacht dat een inbreker zich in de badkamer verschool, vertelt hij. Hij woonde zoals alle welgestelde burgers van Zuid-Afrika in een hermetisch beveiligd wooncomplex, met stalen hekken, infraroodsensoren, videocamera’s en gewapende nachtdienst.
Hier nestelt zich de oerangst van de blanke Zuid-Afrikanen voor het ‘swart gevaar‘. En hierop speelt ook de verdediging in: de beklaagde heeft zijn levensgezellin per ongeluk gedood, hij wou een indringer uitschakelen – die er volgens de openbare aanklager niet was. Voor Zuid-Afrikanen zijn inbrekers altijd zwart, de zwarte dader is de enge derde in dit drama, een projectie van de collectieve angst.
Een zwarte rechter zal het vonnis vellen, wanneer is nog niet uitgemaakt. Thokozile Masipa (66) geldt als gewetensvol, uiterst grondig en streng. In het voorjaar stuurde ze een serieverkrachter voor 252 jaar achter de tralies.
© Der Spiegel
Dat wordt blanke jongens in Zuid-Afrika ingepeperd: laat je er nooit onder krijgen, sla erop. En schiet, als het link wordt.
