Paars heeft met veel moeite het financiële kader voor de komende jaren vastgelegd. Het NMBS-dossier moet daar nog worden ingepast.
‘De Belgische Spoorwegen, onze wegen lopen samen’: met die reclameboodschap wil de NMBS vakantiegangers dit jaar verleiden om de trein te nemen. Ze werd uiteraard bedacht lang voor de 24-urige staking die de spoorbonden maandag organiseerden tegen het nieuwe plan Move 2007 van gedelegeerd bestuurder Karel Vinck. Het was geleden van oktober 2001 dat het treinverkeer nog een hele dag plat had gelegen.
De wegen lopen niet meer samen sinds de saneringsvoorstellen van Vinck ruim een maand geleden bekend raakten. ‘Als we nu niet ingrijpen, kan de NMBS het wel schudden’, meent de spoorbaas. Hij liet er na de verkiezingen van 18 mei geen gras over groeien om dat ook aan de politiek uit te leggen. Eerst kreeg informateur Elio Di Rupo (PS) te horen dat bij de NMBS het geweer drastisch van schouder moet worden veranderd. Behalve spijkerharde garanties over een schuldovername in 2005 en de vraag om een eigen tariefpolitiek te mogen voeren, betekent dat voor Vinck ook dat de uitvoering van een in 2001 goedgekeurd investeringsplan wordt vertraagd en dat er boven op de normale personeelsafvloeiingen een vertrekregeling via brugpensioen nodig is.
Maar hiervan was in de formateursnota van Guy Verhofstadt (VLD) niet veel terug te vinden. Hij had het over een verhoogd gebruik van het openbaar vervoer met een kortere ritduur voor de treinreizigers en zijdelings ook over een mogelijke fusie van Taxipost en de NMBS-vervoersdochter ABX België. Over de schulden (7,2 miljard euro) van de spoorwegmaatschappij zei Verhofstadt enkel dat de overheid ‘een deel’ wil overnemen en dat dit moet worden gecompenseerd door de ‘verkoop van andere overheidsactiva’.
Op het politieke niveau veroorzaakt Move 2007 twee breuklijnen in de paarse formatiegesprekken. Op de ene lijn staan socialisten en liberalen tegenover elkaar, de andere activeert andermaal de tegenstelling tussen Walen en Vlamingen in dit dossier.
Voor de PS is het ondenkbaar dat Vinck het mes in de werkgelegenheid bij de NMBS zet of de onderneming filialiseert. ‘Hij is de manager, ik ben politicus en ik ga niet akkoord met de richting die hij wil inslaan’, zei voorzitter Di Rupo al voor de verkiezingen in Knack. Bij de VLD oogst Vinck daarentegen bijval en noemde voorzitter Karel De Gucht een overschot van 10.000 banen op een bepaald moment zelfs ‘geen maximalistische inschatting van het probleem’. Qua provocatie aan het adres van de PS en de vakbonden kon dat in elk geval tellen.
De SP.A kiest een andere invalshoek. Voorzitter Steve Stevaert volgt Vinck niet in zijn kijk op het personenvervoer. Het succesverhaal van De Lijn inspireert de Vlaamse socialisten om ook bij de NMBS op ‘een voluntaristisch beleid’ aan te sturen. Gedacht wordt aan gratis vervoer in de daluren en aan woon-werkverkeer voor rekening van de werkgevers. Tariefverhogingen staan daar volgens de SP.A haaks op.
Nog veel meer conflictstof schuilt in het voorstel van Vinck om de spoorinvesteringen in de periode 2003-2007 terug te brengen naar 5,8 miljard euro. Dat zou uitstel betekenen voor de ontsluiting van de Antwerpse haven. ‘Dat pikken we niet’, aldus de Vlaamse socialisten en liberalen. Die grijpen terug naar de in 2001 afgesproken techniek van gewestelijke voor- en cofinanciering, eerder dan opnieuw strijd te leveren rond de 60/40 verdeelsleutel voor de investeringen in Vlaanderen en Wallonië. ‘Dat symbool is moeilijk af te bouwen. Als Vlaanderen voor- en meefinanciert, wijzigt de verhouding de facto en daar gaat het tenslotte om.’
Een ander beladen thema – de vakbonden weer opnemen in de raad van bestuur van de NMBS, eventueel als ‘waarnemers’ zoals Vinck voorstelde – gaan de paarse onderhandelaars liever uit de weg. De liberalen willen op die ‘verworvenheid’ niet terugkomen en ook bij de socialisten ziet men ‘praktische en andere bezwaren’. Een onwrikbare Karel Vinck geeft zichzelf de tijd tot eind dit jaar om met de vakbonden en de nieuwe regering een vergelijk te vinden.
