De Britse negationist David Irving heeft zijn smaadproces tegen de Amerikaanse historica Deborah Lipstadt verloren.
Het vonnis van vorige week dinsdag was duidelijk: David Irving, oordeelde de rechter, is ‘een Holocaust-ontkenner, een antisemiet en een racist’, die ‘om ideologische redenen opzettelijk historisch bewijsmateriaal verkeerd heeft weergegeven en gemanipuleerd.’ Met die uitspraak kwam na vier maanden een einde aan een erg ophefmakende rechtszaak waarbij voor sommigen de waarheid over de holocaust op het spel stond.
Irving had het proces zelf aangespannen, tegen de Amerikaanse historica Deborah Lipstadt en haar Britse uitgeverij Penguin Books. In haar boek Denying the Holocaust (1994) noemde Lipstadt hem ‘een van de gevaarlijkste Holocaust-ontkenners, die systematisch bronnenmateriaal verdraait en manipuleert’. Smaad, vond Irving, die zijn arena goed had gekozen: in Groot-Brittannië berust de bewijslast in een smaadproces immers bij de verdediging. Het verdict mag dan geen verrassing zijn, voor velen is het wel een opluchting.
COMPLOTDENKER
Irving staat bekend als een bronnenvreter, met een grote kennis van het Derde Rijk. Maar ook als de advocaat van Hitler – die volgens hem nooit de Endlösung heeft bevolen – en als verbeten negationist: Irving ontkent zowel de omvang van de holocaust als het gebruik van gaskamers om joden te vernietigen. Zijn eerste boek, The Destruction of Dresden (1963), leverde hem enig respect op – hoewel hij het aantal slachtoffers van de geallieerde bombardementen sterk had overdreven – maar vanaf Hitler’s War (1977) begon het uit de hand te lopen. Irving wilde de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog herschrijven vanuit het perspectief van de verliezer, maar leek uiteindelijk slechts één missie te hebben: de vergoelijking van het nazi-regime.
Om Irving te ontmaskeren, deden de advocaten van Lipstadt en Penguin een beroep op tal van historici en andere deskundige getuigen. De bewijsvoering groeide uit tot een stapel van 36.000 pagina’s.
Vóór het proces zei rechter Charles Gray: ‘Rechters zijn geen historici.’ Waarmee hij bedoelde dat het niet aan rechters is om de historische waarheid vast te leggen. Toch heeft deze zaak gaandeweg grotere proporties gekregen dan ze verdiende. De inzet was Irvings werkwijze als zelfverklaard historicus, niet de vraag of de holocaust al dan niet heeft plaatsgegrepen. Dat laatste wordt immers door geen enkel ernstig historicus betwist. Het vonnis van Gray zal het negationisme dan ook niet uit de wereld helpen.
Integendeel, misschien. Negationisten, Irving voorop, zijn echte complotdenkers. Voortaan maakt Gray in hun bizarre logica deel uit van de wereldwijde lobby die ‘het verzinsel van de holocaust’ in stand helpt houden. En Irving is meer dan ooit de underdog. Zijn faam zal in neonazistische kringen alleen maar toenemen. In september spreekt hij alvast in Cincinnati op een driedaagse conferentie van Amerikaans extreemrechts. Hij kan het geld gebruiken: de kosten van het proces – bijna 150 miljoen frank – komen nu voor zijn rekening.
OVERBODIG VERVOLG
De actieradius van Irving is evenwel beperkt: in verschillende landen waar de wet het verspreiden van het negationistische gedachtegoed verbiedt, is hij persona non grata – onder meer in Canada, Australië, Italië en Oostenrijk. En Duitsland vraagt al geruime tijd om zijn uitlevering. Ook in ons land is het verboden om openlijk de holocaust te ontkennen.
Niet iedereen staat achter dat verbod: het wekt de indruk dat negationisten worden gecensureerd, en dat er maar één historische waarheid bestaat – die dan ook nog eens door de wetgever is opgelegd. Maar vrijheid van meningsuiting voor negationisten betekent nog niet dat ze ernstig moeten worden genomen of dat er met hen moet worden gedebatteerd. Naar aanleiding van het vonnis schreef de Britse columnist Richard Ingram: ‘Het lijkt wel of we leugenaars nodig hebben om ons naar de waarheid te leiden.’
Irving geeft het trouwens niet op. Bij het verlaten van de Londense Royal Courts of Justice noemde hij het vonnis ‘pervers’. Hij blijft ook bij zijn plan om weldra ook de Britse journaliste Gitta Sereny aan te klagen wegens smaad. Sereny schrijft al jaren over Irving in The Observer. Het is echter lang niet zeker dat het in die zaak wel tot een proces zal komen. Zoals de krant maandag zelf aangaf, zou het tamelijk overbodig zijn – gelet op het vonnis van vorige week.
J.D.C.
