Met havik Ariël Sharon als rechterhand zou Bibi Netanyahu naar vrede willen gaan? Een crisis van geloof en vertrouwen.
Nu donderdag 15 oktober moet in Wye Plantation, Washington D.C., de nieuwe top doorgaan, waarop VS-president Bill ClintonYasser Arafat ontvangt, en ook premier Benyamin Netanyahu, en ook zijn nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, Ariël Sharon. Daar moet het akkoord bijgesteld worden over een Israëlische terugtrekking van dertien procent uit Cisjordanië.
Nu heeft ijzervreter Sharon herhaaldelijk gezegd dat elke terugtrekking van meer dan negen procent de veiligheid van Israël in gevaar zou brengen. Heeft Netanyahu deze machtige bondgenoot in zijn kamp gehaald om de druk van Clinton beter te kunnen weerstaan, en uiteindelijk de top van Wye Plantation te doen mislukken? Dat denken de meeste waarnemers ter linkerzijde, en heel wat Europese diplomaten.
Ter rechterzijde daarentegen, waar Sharon niet vertrouwd wordt, vreest men het ergste. In de groep die de joodse kolonisering leidt, sluit men een nieuw “verraad” van Sharon niet uit. Onder Menachem Begin leidde hij de hardhandige evacuatie van joodse kolonisten uit Yamith, in de Sinai. Men maakt zich daar nu op om, zolang de top in de VS duurt, te gaan betogen voor het huis van Sharon. Bovendien zegt men daar al dat bij volgende verkiezingen voor een nieuwe premier, Beni Begin maar kandidaat voor het “nationale kamp” moet zijn: de grootste havik onder de Likoed-parlementsleden en verklaard tegenstander van elk akkoord met Arafat. Dus voor de ultranationalisten zijn Netanyahu en Sharon al out, en Begin is in.
Het schijnt dat de premier beslist heeft de lopende onderhandeling tot een goed einde te brengen, zonder zich te storen aan de kreten van nationalistisch en religieus rechts. Ongetwijfeld zal Netanyahu eisen blijven stellen aan de Palestijnen, vooral inzake de strijd tegen het terrorisme, maar hij zou zich veel soepeler opstellen dan voordien. En dit om verschillende redenen.
CLINTON HEEFT EEN SUCCES NODIG
Ten eerste is het erg moeilijk zoniet onmogelijk een uitnodiging van de president van de VS voor een top à la Camp David aan te nemen, en hem dan voor schut te zetten. Juist omdat Clinton op binnenlands vlak verzwakt is door zijn “Monicagate”, heeft hij nu een groot succes nodig in de internationale arena. En zal hij iemand die dat verhindert, niet vergeven. Clinton heeft trouwens zijn gewicht in de weegschaal gelegd. “Ik ben zinnens persoonlijk bij de gesprekken betrokken te zijn… en ik ben bereid daar de nodige tijd aan te besteden”, heeft hij gezegd. Een serieuze vooruitgang in de Israëlo-Palestijnse vredesonderhandelingen zou hem meer prestige brengen dan een toch controversieel bombardement op Servië.
Ten tweede wordt de Israëlische economische recessie duidelijker, sinds het vredesproces met de Palestijnen stilgevallen is. De val van de shekel tegenover de dollar en de Europese munten, en dan de ernstige daling van de beurs van Tel Aviv, hebben de economie geschokt. Alle economisten, ook de gouverneur van de bank van Israël, benadrukken dat Israël een klimaat van vrede en stabiliteit nodig heeft om de buitenlandse investeringen te doen terugkomen en de groei weer op gang te brengen. Netanyahu weet dat, als de socio-economische crisis blijft duren, met haar progressieve groei van de werkloosheid, hij gevaar loopt de volgende verkiezingen te verliezen, vervroegd of niet.
Ten slotte, op het strikt politieke vlak heeft Netanyahu nu veel minder te vrezen van de dreigementen van ultranationalistische en religieuze Knessethleden dat ze zijn regering ten val zullen brengen als hij een terugtrekking van 13 procent zou aanvaarden. Hij heeft immers de publieke toezegging gekregen van de travaillistische leiding dat elk akkoord dat hij sluit met Arafat en dat mede ondertekend of gegarandeerd is door Clinton, op de travaillistische stem in de Knesseth kan rekenen. Als de top van Wye Plantation succes kent, heeft de Israëlische premier dus een gegarandeerde parlementaire meerderheid.
Zelfs als enkele weken later zijn regering zou vallen omdat de ultranationalisten, om hem te straffen, met de linkse oppositie zouden meestemmen bij een motie van wantrouwen, hoeft Netanyahu zich nog altijd niet te veel zorgen te maken. De val van de regering brengt immers automatisch nieuwe verkiezingen mee. En Netanyahu kan dan opkomen als de man die ten val werd gebracht omdat hij vrede wou brengen. Daarmee kan hij veel stemmen in het centrum winnen, en zou hij wel eens de travaillist Ehud Barak in de eindspurt kunnen verslaan, zelfs zonder de stemmen van de ultra’s, zowel de nationalisten als de religieuzen.
In die omstandigheden moet men de mogelijkheid van een regering van nationale eenheid van Likoed en Travaillisten niet uitsluiten, waar de Mafdal – de nationale religieuze partij die de schutspatroon is van de joodse kolonisatie – niet in zou zitten. Dit vooral omdat de negotiatie van een permanent vredesakkoord met de Palestijnen (ook over Jeruzalem, de grenzen, de vluchtelingen) een brede nationale consensus nodig heeft.
Dit scenario – dat een realistische, pragmatische Netanyahu veronderstelt die, in de grond, bereid is om een vredesakkoord met de Palestijnen te zoeken -, wordt vol ongeloof afgewezen door de Israëlische linkerzijde. Met parlementslid Yossi Sarid, de leider van de Meretz-partij, voorspelt die dat Netanyahu in Washington weer met een “show” zal komen, en met niets dan een “show”.
VICTOR CYGIELMAN
