Jörg Haider trad af als voorzitter van de FPÖ – niet om Europa ter wille te zijn, maar om makkelijker te scoren bij de volgende verkiezingen.
Coup de théâtre, maandag 28 februari in Wenen. Jörg Haider maakt zijn aftreden bekend als voorzitter van de Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ). Hij zet een stap opzij ‘om het regeringswerk van zijn partij niet te belemmeren’. Hij wordt opgevolgd door vice-kanselier Susanne Riess-Passer (39), die tot voor kort partijmanager was. In die rol verwierf ze de bijnaam Königskobra, nadat ze honderden partijfunctionarissen van de afdeling Salzburg had ontslagen die tegen Haider in opstand waren gekomen.
De wereld brandmerkt Haider als extreem-rechtse racist. Sinds zijn FPÖ haar entree maakte in de regering wordt Oostenrijk politiek geboycot. Het land pikt de internationale sancties niet. Een overgrote meerderheid vindt dat de Europese Unie de regeringsploeg veroordeelt zonder procesvoering. ‘Laat ze werken en beoordeel ze te gepasten tijde op haar daden’, valt in alle kringen te horen. Haider surft mee op die golf en zoekt tegelijk beschutting tegen ontij.
Hij zit nu niet langer in het coalitiecomité waarin de regeringspartners – de FPÖ en de christen-democratische ÖVP – het beleid bepalen. Een beleid van pijnlijke besparingen en belastingverhogingen, die hem dus niet persoonlijk zullen kunnen worden aangewreven bij de volgende verkiezingen. Algemeen wordt aangenomen dat Haider dan een gooi wil doen naar het kanselierschap. De koele Riess-Passer mag ondertussen het vuile werk opknappen, in de regering en binnen de partij die niet bulkt van competent personeel.
Ze ontsloeg meteen minister van Justitie Michael Krüger. Hij zou lijden aan een ‘overbelastingssyndroom’. Ook andere FPÖ-ministers vielen al door de mand. Na twee weken dienst bleek de veelbelovende minister van Financiën Karl-Heinz Grasser niet eens de naam van zijn Duitse ambtsgenoot te kennen. Grasser, die een royaal betaalde baan in de privé-sector opgaf, weigerde een deel van zijn ministerwedde aan de partijkas af te staan. Waarop de andere FPÖ-ministers de schijf boven de 60.000 shilling (180.000 frank) eveneens voor zich hielden. Wat indruist tegen de partij-oekaze.
Haider oogst al jaren bijval met het beschieten van grootverdieners in de Parteibuch-republiek. Hij nagelde voortdurend het nepotisme aan de schandpaal. Maar intussen is wel uitgelekt dat hij zijn zus, Ursula Haubner, begin februari voorstelde als minister voor Vrouwen, Jeugd, Familie en Senioren.
HOUDT HIJ ZIJN MOND?
Neemt de pressie op de christen-democratische kanselier Wolfgang Schüssel nu wat af? De Europese Unie en andere landen nemen geen genoegen met de stap opzij van Haider. Het einde van de boycot is niet in zicht omdat de hoofdverketterde zegt zich terug te trekken in zijn functie van minister-president van Karinthië. Hij hinderde doorlopend het regeringswerk door oppositietaal uit te slaan, in plaats van zich te gedragen als coalitiepartner. Onlangs nog noemde hij de euro ‘een miskraam’. Niemand gelooft dat hij nu het sneren zal laten.
Kanselier Schüssel heeft zijn ploeg in de hand, luidt het bij de ÖVP. Hoofddoel is over vier jaar een gunstig rapport voor te leggen en meer dan de huidige 27 procent van de stemmen te behalen. Door de FPÖ mee in het regeringsbad te nemen, zou haar aandeel – eveneens 27 procent – verwateren. De ÖVP hoopt dat als de populisten onpopulaire maatregelen nemen, ze zullen worden afgestraft. Ze gebruiken nu al dezelfde kruiwagens als de ‘versleten formaties’, de sociaal-democratische SPÖ en de ÖVP. Bij het aanwijzen van een nieuwe top van de openbare omroep ORF, bijvoorbeeld, veegden ze hun Reform-belofte en hun afkeer voor Proporz alvast onder de mat.
Hoe dan ook, meer dan Riess-Passer zal Haider met zijn theater bepalen in welke mate de FPÖ de kiezers in de ban houdt. In dertien jaar voorzitterschap verdrievoudigde hij haar stemmenresultaat. Hij is nog altijd het gezicht van de partij. Het verschil met vroeger is dat hij zich opmaakt om als terughangende spits te scoren bij de volgende stembusgang.
F.V.
