In de provincie Noord-Ierland lijkt eindelijk pacificatie in de maak tussen de protestantse unionisten en de katholieke nationalisten.
Na het bereiken van het Goede-Vrijdagakkoord stroomden van over de hele wereld gelukwensen toe. Na dertig jaar geweld, waarbij drieduizend mensen het leven lieten, waren de met mekaar rivaliserende Noord-Ierse partijen erin geslaagd om een eerste stap te zetten naar vrede. Vrede, gebaseerd op een simpel democratisch principe: wie in Noord-Ierland woont, mag afgevaardigden aanwijzen voor een Noord-Iers parlement en een Noord-Ierse regering.
Voorzichtige waarnemers waarschuwden dat er nog een lange weg af te leggen viel. Maar de eerste hindernis werd toch al met succes genomen. De grootste partij, de Ulster Unionist Party (UUP), gaf in verband met het sluiten van het akkoord à 72 procent haar steun aan voorzitter David Trimble. Ironie van de geschiedenis: Trimble werd in 1995 UUP-voorzitter omdat hij zo sterk tegen een machtsdeling met de katholieken was.
Van de 28 procent partijleden die tegen stemden, zal een deel allicht overlopen naar de veel radicalere Democratic Unionist party (DUP) van dominee Ian Paisley. Maar dat zal Trimble een zorg zijn. Laat Paisley maar de rol van stokebrand spelen, de opiniepeilingen geven aan dat driekwart van de Noord-Ieren vrede wil. Londen garandeert ten overvloede dat “terroristen” uitgesloten worden van verkiezingen en onderhandelingen. En omdat terrorist zowat synoniem is van lid van het Ira (Iers Republikeins Leger), kan Trimble rustig zeggen dat de ontwapening geen echt punt meer is. En voluit campagne voeren voor een ja-stem in het referendum van 22 mei. Datum die valt voor de periode waarin elk weekend een folkloristische stoet de Britse overwinningen van destijds herdenkt met veel tromgeroffel.
GEHEIME BESLUITVORMING
De zaken liggen anders bij de politieke vleugel van het Ira, het Sinn Fein van Gerry Adams. Het partijcongres in Dublin schoof de beoordeling over het sluiten van het vredesakkoord door naar een speciaal congres van begin mei. De leden kunnen op dat congres stemmen over wat de partijleiding heeft beslist. En daar ligt het verschil.
De UUP – hoe ouderwets fanatiek ook – is een partij: de geschillen worden in het openbaar geventileerd en de leider kan worden weggestemd. Met de steun van bijna driekwart kon Trimble dus verklaren dat er nu een nieuw unionisme bestaat, open voor iedereen die de band met het Verenigd Koninkrijk wil behouden. Katholieken inbegrepen. Anders gezegd: de UUP wordt een partij van kiezers, niet van protestanten.
Sinn Fein is een oorlogspartij. Haar kaders zijn gewoon aan geheime besluitvorming. De beslissingen worden genomen door een kleine groep, na raadpleging van Ira-leden in gevangenissen en van de hardelijners in Dublin en Belfast. Daarna voeren de leden de partijrichtlijnen als een blok uit. Dat maakte Sinn Fein gedisciplineerder dan alle andere Noord-Ierse partijen. “Onze kracht is onze eenheid”, was niet alleen een slogan, het was realiteit: de consensus is heilig, in oorlogstijd kan geen dissidentie worden toegestaan.
Of dat soort partijdiscipline kan werken binnen een gewoon democratisch bestel is zeer de vraag. Daarom vallen de beslissingen van de volgende weken met recht “historisch” te noemen. De nationalistische katholieken werden opgezweept door één heilig doel: de hereniging van heel Ierland na het verjagen van de “koloniale bezetter”.
Het vredesakkoord bepaalt echter dat de Ierse republiek afziet van haar claim op Noord-Ierland. Sinn Fein zal uit haar handvest het artikel moeten schrappen dat verkozenen belet zitting te nemen in “Britse instellingen”, in het nog te kiezen parlement dus en de daaruit gekozen regering. De partij zal ook de ontwapening van het Ira moeten slikken. In de Ierse strijdtermen is de naam trouwens letterlijk te nemen: het Iers Republikeins leger, de toekomstige krijgsmacht van het verenigde Ierland.
Het is niet makkelijk zo’n bocht van honderdtachtig graden te maken zonder gezichtsverlies. Dat bleek ook duidelijk uit uitspraken op het Sinn Fein-congres. “Het doel blijft bestaan, onze strategie verandert.” “Elk middel is goed om ons doel te bereiken.”
Het middel is natuurlijk het akkoord accepteren, waarmee Sinn Fein een volwaardige politieke partij mag en kan worden. Ze heeft uiteraard het potentieel in zich om een gehaaide politiek te voeren. Maar voorlopig danst ze, veel meer dan de UUP, op het slappe koord van haar eigen retoriek. Of gaf Martin McGuiness, de nummer twee van Sinn Fein, de echte richting aan toen hij verklaarde dat er niets wezenlijks veranderd is? “De hele zaak doet denken aan een echtpaar dat wil scheiden, maar beslist bijeen te blijven tot de kinderen groot zijn.”
De volgende weken worden spannend. Na een niet verklaarde oorlog volgt immers een zeer lauwe vrede. Voorlopig praten de leiders van de rivaliserende kampen nog niet rechtstreeks met elkaar.
Misjoe Verleyen
