Computers en het internet gaan onze maatschappij grondig door elkaar schud- den. Denkt Bill Gates, stichter en grote baas van Microsoft. Een voorpublicatie uit zijn nieuwe boek “Zakendoen met de snelheid van een gedachte.”

Als u uw vrienden zou vragen waarom zij de telefoon gebruiken om met hun vrienden te communiceren, of waarom zij voor vermaak of voor het laatste nieuws de televisie aanzetten, zouden zij u raar aankijken. Als u uw vrienden zou vragen of zij “de elektriciteits-levensstijl” hebben aangenomen, zouden ze denken dat u hartstikke gek was. Mensen in ontwikkelde landen vinden de aanwezigheid van elektrische apparaten vanzelfsprekend; we gebruiken ze gewoon. Mensen van in de vijftig kunnen zich echter nog de tijd herinneren dat maar enkele gezinnen over een tv beschikten, en onze grootouders de tijd dat er op een groot deel van het platteland nog geen elektriciteitsvoorziening was. Ook leven er nog wel mensen die geboren zijn voordat elektriciteit in steden op grote schaal werd gebruikt.

In het begin, toen voor het eerst straten en huizen op het elektriciteitsnet werden aangesloten, werd elektriciteit alleen gebruikt voor verlichting. Het potentieel van elektriciteit om de levensstijl van mensen een nieuwe vorm te geven, werd niet voorzien. Elektrisch licht was veiliger, schoner, sterker en flexibeler dan licht dat door gas, petroleum of kaarsen werd geleverd. Toen de infrastructuur er eenmaal was, werden er echter innovatieve nieuwe producten ontwikkeld die van elektriciteit gebruikmaakten. Elektrische koelkasten, grammofoons en airconditioning waren toepassingen van de nieuwe technologie die tegemoetkwamen aan bestaande behoeften. De meest revolutionaire toepassingen waren de telefoon, de radio en de televisie. Deze apparaten gaven onze economie en onze levensstijl een nieuwe vorm.

BETALEN ALS HET U PAST

Omdat het internet een wereldwijde communicatie-infrastructuur is die afhankelijk is van elektriciteit, zou je kunnen zeggen dat de wijdverbreide aanvaarding ervan een uitloper is van de “elektriciteits-levensstijl”. Maar het internet maakt een nieuwe manier van leven mogelijk die ik de “web-levensstijl” noem. Binnen dit en tien jaar zullen velen de web-levensstijl hebben aangenomen. Zij zullen zonder erover na te denken van het web gebruikmaken om nieuws te vernemen, onderwijs te volgen, vermaakt te worden en te communiceren. Dat zal voor hen net zo vanzelfsprekend zijn als het nu voor ons is om de telefoon te pakken als we met iemand willen praten of om iets uit een catalogus te bestellen. U zult het web gebruiken voor het betalen van rekeningen, het beheer van uw financiën, de communicatie met uw dokter en voor zakendoen. Even vanzelfsprekend zal het voor u zijn om één of meer kleine apparaten bij u te hebben waarmee u door middel van een draadloze verbinding continu in verbinding blijft met anderen.

Het is interessant te zien dat mensen die de web-levensstijl al hebben aangenomen het internet gebruiken om op nieuwe manieren te leren en te kopen. Toen de Sojourner in de zomer van 1997 op Mars landde, werd de website van Nasa in vier dagen 47 miljoen keer bezocht door mensen die meer informatie wilden hebben dan ze via de traditionele nieuwsmedia konden krijgen. Wat u ook denkt van het Starr-rapport over president Bill Clinton, het internet was het enige geschikte medium om het 445 pagina’s tellende document snel te verspreiden. In het eerste weekend nadat het was vrijgegeven, werd het door zes tot negen miljoen mensen bekeken.

U kunt op het web bijna alles kopen; of het nu een impressionistisch schilderij is of een tot verzamelobject geworden metalen lunchdoos met een afbeelding van een stripheld. Het web is ook een ideaal middel voor gemeenschapsvorming. Er zijn sites voor het opsporen van vermiste kinderen, voor hulp aan mensen die een huisdier willen adopteren en voor elke voorstelbare andere activiteit. Sites die burgers bij maatschappelijke zaken betrekken, worden ontzettend goed bezocht.

Een culturele verandering zo ingrijpend als de overgang naar de web-levensstijl, is in zekere zin een generatiekwestie. Kinderen die met de nieuwe technologie opgroeien en deze als een gegeven beschouwen, zullen ons laten zien wat het werkelijke potentieel is. Op de meeste universiteitscampussen in de Verenigde Staten bestaat er een kritische massa, die klaar is voor een echte web-cultuur. Het gebruik van personal computers, hogesnelheidsnetwerken en on line-communicatie is daar wijdverbreid.

Maar tegelijkertijd worden veel mensen van boven de vijfenvijftig, die nieuwe technologie anders misschien niet zo vanzelfsprekend in hun leven zouden integreren, tot gebruik van het internet geïnspireerd omdat het een manier is om contact te houden met vrienden en familie. Een vriend van mij ontving onlangs eene-mail van twee verre, vrouwelijke familieleden van in de zeventig die het internet gebruikten voor het opmaken van een familiestamboom. Wezenlijk nieuwe toepassingen van het internet, die niemand zich op dit moment precies kan voorstellen, zullen de wereld in de 21ste eeuw net zo fundamenteel veranderen als de onverwachte toepassingen van elektriciteit dat in de twintigste eeuw hebben gedaan – en sneller.

Wanneer consumenten eenmaal in sneltempo on line gaan, zal de mate waarin zij hun financiën on line beheren – bankzaken, hypotheek, betaling van rekeningen voor gas, elektriciteit en water, afrekeningen van een kredietkaart,… – een van de meest ingrijpende veranderingen zijn. Binnen enkele jaren bieden de meeste bedrijven klanten de mogelijkheid elektronisch hun rekeningen te vereffenen. Financiële instellingen zullen mensen in staat stellen op één enkele site al hun maandelijks terugkerende betalingen te verrichten. Als u op de webpagina van uw bank het pictogram van een kredietkaart, warenhuis of nutsbedrijf aanklikt, zult u direct op de site van dat bedrijf terechtkomen en informatie over uw rekening kunnen bekijken. U krijgt dan online méér informatie over uw rekening dan u nu op papier hebt. U kan dan ook informatie over betalingen en rekeningsaldo’s uit het verleden oproepen. In plaats van een brief te moeten schrijven, kunt u een e-mailknop aanklikken en zo een vraag over een rekening stellen.

Nu moet u nog op papier uitvissen welke rekeningen u wilt betalen en hoeveel u wilt afdragen. In de toekomst is er software waarmee u on line het effect van bepaalde betalingen op uw banksaldo kunt uitrekenen. U kunt dan betalen, exact op het moment dat u het bedrag verschuldigd bent. Systemen voor het vereffenen van rekeningen zullen geïntegreerd zitten in software voor financieel beheer.

DE MAATJES HELPEN U

Midden 1998 beschikte ongeveer de helft van alle Amerikaanse gezinnen over een pc. De helft daarvan was aangesloten op het web. In de meeste andere landen liggen die percentages lager. Om van de web-levensstijl gemeengoed te maken, is het essentieel de kosten van snelle communicatie te verlagen – zodat mensen continu aangesloten kunnen blijven – en de software te vereenvoudigen.

De kosten van een personal computer dalen nu al. In het verleden was innovatie erop gericht een krachtiger pc te ontwikkelen voor dezelfde prijs als zijn voorganger. Nu houdt innovatie ook prijsverlaging in. Voor onder de duizend dollar zijn goede pc’s te koop en door de lagere prijzen groeit de markt. Over een jaar of tien kost een pc evenveel als een standaard televisie. In feite zal het onderscheid tussen een televisie en een pc vervagen, want zelfs een set-top box – hiermee sluit u een tv aan op het kabelnet – zal dan een processor bevatten die krachtiger is dan de chip die nu in de duurste pc’s zit.

Kleinere personal companions (“persoonlijke metgezellen”) zullen gangbaar worden. Hiertoe gaan de handhelds behoren die nu al op de markt zijn, of nieuwe computertabletten en pc’s zo groot als een portemonnee. De telefoon, de radio en de tv zullen meer mogelijkheden bieden. Sommige apparaten zult u bij u dragen. Andere gaan zich in de verschillende kamers van uw huis bevinden. En weer andere zullen tot de standaarduitrusting van voertuigen behoren.

De toestellen maken dan integraal deel uit van het dagelijks leven. Als u een dag niet op kantoor bent, zal uw personal digital companion uw e-mail downloaden, die misschien een boodschappenlijstje van uw echtgeno(o)t(e) bevat. In de supermarkt kunt u later een recept voor een gerecht downloaden, waarna de producten die nodig zij voor dit gerecht automatisch aan uw boodschappenlijstje worden toegevoegd. Uw digital companion zal slim genoeg zijn om alle apparaten die over uw agenda voor thuis en op het werk beschikken, bij te werken – te updaten – en het recept alleen aan het apparaat in de keuken door te sturen.

Met behulp van een computertablet in de keuken of de hobbykamer controleert u de staat van het huis. Misschien knippert het pictogram van de verwarmingsketel omdat de filter moet worden vervangen. Een video-opname van de voorkant van het huis toont wie er langs is geweest terwijl er niemand thuis was. Er zullen kinderdagverblijven en scholen komen die camera’s installeren die u met behulp van een wachtwoord kunt “aanspreken”. Ouders kunnen zo een oogje op hun kinderen houden terwijl ze op school zitten.

Terwijl het eten in de oven staat, bezoekt u een privé-website van uw familie en ziet dat iedereen in de babbelbox is geweest om de activiteiten voor de komende familiereünie te bespreken. Er is gebruikgemaakt van een elektronische enquête om een half dozijn mogelijke activiteiten voor te stellen. Men vraagt u nu aan welke activiteiten u wilt deelnemen. Een software-agent, die weet dat u het vervoer naar de locatie al geregeld heeft, geeft suggesties voor mogelijk bijkomende activiteiten in de buurt.

Wanneer u tv wilt kijken, kunt u op het scherm door de elektronische programmagids bladeren of een andere software-agent gebruiken die u vertelt wat er te zien is. De agent kent uw voorkeuren en heeft zelf uw kijkpatroon vastgelegd, dus raadt hij u een selectie aan uit het aanbod van de vele honderden programma’s. U kiest een rodeo. Terwijl u zit te kijken, meldt u zich door middel van het interactieve menu voor een prijsvraag en quoteert u de prestaties van de cowboys. Dan wordt er een reclamespotje voor een bestelauto getoond. De meeste kijkers krijgen een open bestelauto te zien, maar aan de hand van demografische gegevens die u vrijwillig via uw televisie ter beschikking hebt gesteld, is bepaald dat u veeleer behoefte heeft aan een wagen waarin een gezin kan worden vervoerd.

Binnen tien jaar is spraak een heel gewoon middel voor interactie met tv, pc of andere personal companions. De technologie zal een combinatie zijn van spraakherkenning en begrip van de natuurlijke taal. De spraaksynthese gaat enorm verbeteren in vergelijking met de robotachtige stemmen die u vandaag de dag hoort. In uw tv en pc is een camera ingebouwd waarmee gebaren en gezichtsuitdrukkingen kunnen worden herkend. Zij zullen kunnen opmaken of u tegen hen praat of tegen een andere persoon (of een ander apparaat) en uw emotionele reactie interpreteren. Blijkt u in de war te zijn? Dan biedt tv of pc interactieve hulp. Het toestel zal zich ook aan uw gedrag aanpassen, of het nu de programmering op uw televisie betreft of een patroon van activiteiten dat u gewoonlijk op uw pc uitvoert.

DISCUSSIES IN AMSTERDAM

De sociale implicaties van de web-levens- en -werkstijl zijn enorm. Veel mensen vrezen dat computers en het internet menselijk contact onpersoonlijker zullen maken, minder warm en minder gezellig. Aanvankelijk werd ook de telefoon door sommige mensen gezien als een bedreiging voor persoonlijke contacten. Maar net zoals twee mensen elkaar opbellen – als er geen telefoon was, hadden zij elkaar persoonlijk ontmoet -, zo kunnen twee mensen die dicht bij elkaar in de buurt zijn elkaar ook e-mailen. Elk medium kan worden misbruikt. De omgangsvormen op het web, zowel privé als zakelijk, zullen verder evolueren. De speculatie dat de web-levensstijl waarbij iedereen in zijn eigen kleine wereldje zit, de samenleving uit elkaar zal doen vallen, is al te gemakkelijk. Ik geloof dat het omgekeerde het geval zal zijn. Telefoon ene-mail hebben het contact tussen mensen die ver van elkaar wonen of rondtrekken, geïntensiveerd, terwijl pc en het internet ons weer andere communicatiemogelijkheden bieden.

Het is juist zo dat de mogelijkheid om het internet te gebruiken voor het verleggen of herdefiniëren van grenzen in onze gemeenschappen, persoonlijke en culturele connecties verstevigt. Het stadsbestuur van Amsterdam bevordert discussies op het internet over zaken als stedelijke planning, veiligheid en drugs. Burgers kunnen via e-mail in contact treden met de politie. Een Egyptische site voor kinderen – Little Horus – bevat meer dan 300 pagina’s informatie met illustraties over de 7000 jaar oude Egyptische beschaving. Ook wordt er een beeld geschetst van het economische, culturele en sociale leven in het hedendaagse Egypte. In het onderdeel Toer/Rondreis krijgt u tips voor bestemmingen die populair zijn bij kinderen. De web-levensstijl verbreedt dus horizons, versmalt hen niet.

Nu er zoveel inhoud beschikbaar is, wordt het doorlichten daarvan een belangrijk punt, vooral wanneer kinderen er ook toegang toe hebben. Het internet bereikt mensen over de hele wereld maar de omschrijving van wat ongewenste inhoud is, verschilt per land. Tegelijkertijd zijn de auteurs van ongewenste inhoud vaak moeilijk op te sporen. In deze omgeving is censuur een moeilijke zaak. In het licht van de bijzondere eigenschappen van het internet is een combinatie van het per land blokkeren van sites, zelfregulering binnen de bedrijfstak en de ontwikkeling van software die inhouden controleert, de meest effectieve benadering.

De gemeenschapsvorming op het web zal in de komende paar jaar spectaculair toenemen. Door het web groeit het aantal gemeenschappen waarvan u deel kunt uitmaken enorm. In het verleden was u misschien actief in de buurt waar u woonde en in één of twee sociale organisaties. De web-levensstijl beperkt u alleen door uw interesses. Een van de belangrijkste socialiserende aspecten is dat het web groepen mensen met dezelfde interesses, onafhankelijk van geografische positie/verblijfplaats of tijdzone, bijeen kan brengen. Als u een groep enthousiaste bridgespelers wilt verzamelen, wilt discussiëren met mensen die uw politieke visie delen, of contacten wilt onderhouden met mensen met dezelfde etnische achtergrond die verspreid over de wereld leven, dan kunt u dat met behulp van het web gemakkelijk doen.

MEER KOEIEN DAN MENSEN

Via het web kunt u deel uitmaken van gemeenschappen verspreid over de hele wereld en het geeft u de kans contacten met mensen in de buurt te verstevigen. In Lusk, Wyoming, leven 1500 mensen en honderd keer meer koeien. Daar is glasvezelkabel aangelegd. Men maakt daar voor alles van pc-technologie gebruik; van het beheren van de veestapel en het onderzoek naar de omliggende prairie tot het runnen van een bedrijf in handcrème op basis van bijenwas. Een vijftienjarige jongen, afgestudeerd als programmeur van pc-software, functioneert in het dorp als technisch adviseur. De bevolking van Lusk heeft de web-levensstijl aangegrepen als een manier om haar landelijke levensstijl te kunnen behouden en de kinderen van een venster op de buitenwereld te voorzien zonder dat zij het dorp moeten verlaten.

Waar halen wij de tijd vandaan om een web-levensstijl aan te nemen en van meer gemeenschappen deel te gaan uitmaken? Allereerst zal het web veel dingen efficiënter maken dan ze nu zijn. U zult er snel achter kunnen komen hoeveel uw tweedehands auto waard is. U kunt in heel korte tijd een reis boeken en alle informatie vinden rond een grote aankoop. Dit alles is op het web nu al eenvoudig. Ten tweede zullen mensen waarschijnlijk minder tijd gaan besteden aan het lezen van de krant of aan televisiekijken en méér aan de informatie en het vermaak waartoe zij op het web toegang hebben.

In de web-levensstijl gaat het er niet om de menselijke natuur of het leven van mensen aan de basis te veranderen. Het web geeft mensen juist de kans meer met hun interesses te doen en er meer uit te halen. Voor de consument zal de web-levensstijl positief uitvallen. Het web is het grootste winkelcentrum ter wereld en dus gaan consumenten veel meer keus hebben dan voorheen. Ze zullen alles kunnen vinden wat ze maar willen, in veel gevallen ook nog eens precies op hun wensen afgestemd, en hun aankopen zullen aan de deur kunnen worden afgeleverd. Het web creëert een wereld waarin de klant werkelijk centraal staat. Omdat consumenten snellere service, sterkere banden met bedrijven en maatwerk verlangen, zal de web-levensstijl bedrijven ertoe aanzetten een digitaal zenuwstelsel uit te bouwen om de ontwikkelingen op hun markt te kunnen bijbenen.

Het web koppelt collega’s, vrienden en familie’s op nieuwe manieren aan elkaar. Gemeenschappelijke interesses brengen mensen van over de hele wereld bijeen. Regeringen hebben meer dan ooit de mogelijkheid om kiezers bij allerlei zaken te betrekken. Door mensen in staat te stellen te winkelen, nieuws te vergaren, elkaar te ontmoeten, vermaakt te worden en te roddelen op een manier die we nu nog niet helemaal kunnen overzien, ontwikkelt het internet zich tot het dorpsplein van het werelddorp van morgen.

Bill Gates, “Zakendoen met de snelheid van een gedachte”, J.M. Meulenhoff, ca. 798 frank, verschijnt op 29 april 1999.

Bill Gates