Op 12 juni kiest Iran een nieuwe president. Mahmoud Ahmadinejad wil een tweede ambtstermijn. Maar de tegenstand is feller dan verwacht.

Wie er vrijdag ook tot president van Iran wordt verkozen, de macht in het land blijft hoe dan ook in handen van de opperste religieuze leider ayatollah Ali Khamenei. Toch zijn de verkiezingen niet zonder belang: Iran is een land van gewicht en het speelt een cruciale rol in het hele vredesproces in de regio. Tot voor kort leken de verkiezingen nauwelijks meer dan een gezondheidswandeling voor de aftredende en omstreden president Mahmoud Ahmadinejad. Die zorgt in het Westen al jaren voor conster- natie met zijn verbale agressie tegen Israël en met de uitbouw van een nucleair programma, waarvan wordt gevreesd dat het de bedoeling is om een atoombom te maken.

Zeker toen de voormalige president Mohamed Khatami, die in het Westen als een hervormer wordt beschouwd, zich onverwachts terugtrok, leek Ahmadi- nejad zijn herverkiezing gemakkelijk te kunnen veiligstellen. Ook aan conservatieve zijde stapten potentieel sterke kandidaten niet in de race omdat ayatollah Khamenei subtiel te verstaan gaf dat Ahmadinejad, wat hem betreft, een nieuw mandaat mag krijgen.

Dat beperkte de tegenstand tot op het eerste gezicht wat grijze centrumfiguren. Voormalig parlementsvoorzitter Mehdi Karroubi en Mir Hosein Mousavi, die premier was van Iran tijdens de lange oorlog met Irak in de jaren tachtig, presenteren allebei een gematigd programma van hervormingen. Daarnaast stemde de conserva- tieve Raad van Wachters, die de geloofs- brieven van de kandidaten onderzoekt, alleen in met de kandidatuur van de oerconservatief Mohsen Rezai, een voormalige bevelhebber van de Revolutionaire Wacht. Ook gelet op de steun die Ahmadi- nejad onder de massa arme boeren en bij de staatstelevisie geniet, leek Iran op weg naar een saaie campagne. Maar geleidelijk namen de zaken een keer.

In het defensief

De tegenstand rekent erop dat de groeiende, stedelijke middenklasse zijn afkeer van het politieke bedrijf overwint, en nu wel gaat stemmen. Een hoge opkomst kan alvast beletten dat Ahmadinejad al in de eerste ronde wint. Anders dan werd aangenomen, lijkt het conservatieve blok toch niet als één man achter hem te staan. Mohsen Rezai maakt weinig kans, maar hij verdeelt de traditionele achterban van de president en hij verbaasde met een regelrechte aanval op de nucleaire politiek van het land. Iran, zei Rezai, zou op meer respect kunnen rekenen als het zich niet zo aanmatigend en avontuurlijk opstelde.

Tegelijk doen ook de meer hervormingsgezinde uitdagers het in de campagne beter dan verwacht. Ze mobiliseren een brede, jonge aanhang die probeert om de dominantie van de staatsmedia te omzeilen via het internet en mobiele telefonie. Vooral de campagne van de oude vos Mousavi valt op. Hij pleit voor meer vrijheid, economisch pragmatisme en een betere relatie met de rest van de wereld. Zijn Azerisch-Turkse afkomst verzekert hem van de steun van een belangrijke etnische minderheid in het noordwesten van het land. Mousavi zet ook zijn vrouw in en pleit voor meer vrouwenrechten, zodat zijn meetings massaal worden bijgewoond door vrouwen die zijn heldergroene campagnekleur dragen.

De geestelijke Karroubi spitst zijn campagne toe op de rampzalige economische situatie – de inflatie loopt in Iran op tot 25 procent. Hij omringt zich met een team van vooraanstaande economen en belooft dat het oliegeld beter zal worden verdeeld. Zijn aanhang verwijt Ahmadinejad dat zijn beleid schuld heeft aan de internationale sancties, die het leven van de mensen moeilijk maken.

Zoveel onverwachte tegenstand dwong Ahmadinejad in het defensief. Zijn uitdagers maken, volgens hem, misbruik van de vrijheid die de campagne biedt. Ze zouden in dienst zijn van de buitenlandse vijanden van het land en van ‘financiële opportunisten’. Maar hij zag zich verplicht om de al lege staatskas aan te spreken, de lonen en pensioenen te verhogen en de armen wat geld toe te stoppen. Zijn zwakke plekken liggen bloot. En dat is misschien al meer dan er van deze verkiezingen kon worden verwacht.

© The Economist