De grondwet kan Irak een stap dichter bij rust en wederopbouw brengen.

‘Pure speculatie!’ De man van de kiescommissie in Bagdad toonde zich verbolgen over de voorlopige uitslagen van het referendum over de grondwet, minder dan 24 uur na het sluiten van de stemlokalen. Vooral Amerikaanse nieuwsbronnen waren er als de kippen bij om cijfers uit de vier soennitische provincies de wereld in te sturen. Logisch, want dat waren de uitslagen waar iedereen op zat te wachten.

Het referendum over de nieuwe grondwet moet Irak op weg zetten naar meer rust en orde. Afgezien van de Irakezen zelf, stellen vooral de Amerikanen daar belang in. Ze willen zo snel mogelijk een deel van hun soldaten uit het wespennest terugtrekken. Bij voorkeur zonder dat ze daarbij nog meer gezichtsverlies lijden. En dat kan alleen als de Irakezen zelf zo veel mogelijk het bestuur in handen nemen – politiek en militair.

De grondwet is vooral in het soennitische landsgedeelte omstreden. De soennieten hadden het onder Saddam Hoessein voor het zeggen, maar ze vormen in Irak eigenlijk een minderheid. Ze vrezen dat de grondwet het voor de twee andere bevolkingsgroepen – de sjiieten en de Koerden – gemakkelijk zal maken om het land te verdelen. Ze vrezen dat de sjiieten in het zuiden gemene zaak zullen maken met het sjiitische buurland Iran. Ze vrezen ook dat sjiieten en Koerden de Iraakse olierijkdommen onder elkaar zullen verdelen. Het is ook in het soennitische deel van het land dat de opstand het felste woedt.

De soennieten vormen de meerderheid van de bevolking in vier van de achttien Iraakse provincies. Als in drie provincies tweederde van de kiezers de grondwet afwijst, is ze ook verworpen – al haalt ze in het hele land een grote meerderheid. Maar de soennieten zijn op hun beurt verdeeld. De toegeving van de regering in Bagdad, dat het nieuwe parlement dat in december wordt verkozen, de grondwet alsnog zal kunnen amenderen, zette er belangrijke soennitische groepen toe aan om de grondwet toch te steunen. Gematigde soennieten zijn het geweld en de chaos beu.

Maandag werd aangenomen dat de tekst in zeker twee soennitische provincies was verworpen. Over de stemming in de twee andere provincies waren de meningen verdeeld. Een definitieve uitslag werd pas midden deze week verwacht. Het lijkt er in ieder geval steeds meer op dat veel soennieten de nieuwe situatie in Irak accepteren en dat ze straks ook aan de parlementsverkiezingen zullen deelnemen om hun positie op het politieke schaakbord te versterken. Maar dat wil daarom niet zeggen dat de opstand voorbij is. De Amerikanen maken zich illusies als ze denken dat de troepen nu snel weer thuis zullen zijn.

Hubert van Humbeeck