Nelson veranderde definitief de tactiek bij zeeslagen.

De zeeslagen van de 17e en 18e eeuw werden uitgevochten volgens de kiellijntactiek. De vloten voeren in een lange linie parallel langs elkaar terwijl ze elkaar met hun geschut bestookten en probeerden te enteren. Wie het eerst wegvoer, had de slag verloren. Voor Nelson volstond dat niet.

De gevechten die hij voerde, hadden slechts één doel: het vernietigen van de tegenstander. Precies hetzelfde dus als de guerres d’annihilation van Napoleon te land. De Britse admiraal gooide de ‘softe’ kiellijntactiek overboord en trainde zijn mannen in het nabijgevecht. Geheel nieuw was dat niet, want al in 1782 had admiraal George Rodney – Nelsons grote voorbeeld – de Fransen verslagen nadat hij hun linie doorbroken had. In Trafalgar voerde Nelson een loodrecht naderingsmanoeuvre uit met twee aanvalscolonnes: de ene onder zijn bevel, de andere onder het bevel van zijn onmiddellijke ondergeschikte, admiraal Cuthbert Collingwood.

Tactiek was één zaak, leiderschap een andere. Het nabijgevecht vergde immers het uiterste van de bemanningen. Vooral tijdens het naderingsmanoeuvre waren de schepen nagenoeg weerloos en blootgesteld aan het zijwaartse vuur van de tegenstander. Officieren en manschappen moesten elkaar dan ook ten volle vertrouwen. Het creëren van een band of brothers was echter niet evident. De Royal Navy was berucht vanwege zijn vele lijfstraffen en de vaak onmenselijke behandeling van de gewone zeelieden. Dat leidde geregeld tot muiterij (de bekendste vond in 1789 plaats op de HMS Bounty).

Een zeer geapprecieerde maatregel van Nelson was het afschaffen van de cat-‘o-nine-tails, de gevreesde zweep waarmee menig zeeman ‘bewerkt’ werd (meer dan eens met de dood als gevolg). Voor een zeeslag gaf de admiraal een aantal algemene richtlijnen en de rest liet hij over aan het oordeel van zijn ondergeschikten. Die mochten, indien de omstandigheden dat vereisten, de bevelen van de admiraal even aan de kant zetten, zonder risico op een sanctie.

Nelsons aanpak kende heel wat navolging. Via de geschriften van de gerenommeerde laat 19e-eeuwse publicist Alfred Mahan raakte de ‘ Nelson touch’ onder meer bekend bij de Amerikaanse marine. Een aantal beslissende overwinningen van de US Navy tijdens de Tweede Wereldoorlog vinden hun verklaring in de door Nelson toegejuichte creative disobedience. Zo bijvoorbeeld de slag van Midway (juni 1942), waarbij een groep marinepiloten tegen de bevelen in een Japanse carriervloot opspoorde en vernietigde. Ironisch is wel dat Nelson de US Navy destijds een zootje ongeregeld noemde, en absoluut geen partij vond voor de Britse zeestrijdkrachten.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content