De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mevrouw Van Paemel, op de Staten-Generaal van de magistratuur viel de bereidheid tot openheid van jongere magistraten op, terwijl de ouderen vooral bekommerd waren om het behoud van hun onafhankelijkheid.
MONIKA VAN PAEMEL: Van hun onafhankelijkheid, of van hun privileges? Er is stilaan genoeg geanalyseerd wat er fout loopt bij justitie, het is tijd om te saneren en te reorganiseren. Dat moet voor een deel van buitenuit gebeuren, want ik zie de magistratuur het niet uit eigen beweging doen. Al was de Staten-Generaal een signaal dat de roep om hervormingen zelfs tot binnen de cenakels van het justitiepaleis is doorgedrongen. Maar moeilijker dan om het even welke reorganisatie, is de mentaliteitswijziging die er binnen de magistratuur moet komen. Justitie is een prioriteit voor de maatschappij, die het gerecht macht en autonomie verleent. Maar in ruil daarvoor moet ze een goed werkend en onkreukbaar apparaat krijgen. En aan die voorwaarde wordt niet langer voldaan. Onafhankelijkheid betekent niet dat men zijn gang kan gaan. Er moet een democratisch toezicht op de werking van de instellingen blijven. Voor justitie moet dat opnieuw worden gedefinieerd en uitgebouwd. De voorbije decennia bestond de controle uit het politiek benoemen van de magistraten. Dat was rampzalig en moet in de toekomst worden vermeden, maar er moet wel een andere vorm van controle in de plaats komen.
De externe stem in het justitiebeleid komt van de minister van Justitie, die overleg pleegt met het college van procureurs-generaal.
VAN PAEMEL: Dat is onvoldoende. De minister is bovendien gebonden aan zijn partij en zijn regering, en kan niet in zijn eentje het geheel overzien. Er moet een Hoge Raad voor Justitie komen, bevolkt door bekwame en representatieve mensen uit diverse milieus, die een opinie kunnen verdedigen zonder dat ze zelf schatplichtig zijn aan gerecht of politiek. Die raad moet de hervormingen in het gerecht sturen, en mee het vervolgingsbeleid bepalen. Ook voor wat “kleine criminaliteit” heet. Ik heb het al gezegd: de verschillende gradaties van misdadigheid vloeien in elkaar over. Als de politie de schouders ophaalt voor een gestolen auto, dan doet ze dat de volgende keer voor een verdwenen kind. Het komt politie noch justitie toe om te bepalen waar de drempel moet liggen, dat moet de maatschappij doen. Het recht is niet van het gerecht, maar van de maatschappij.
De magistraten verzetten zich tegen de tijdelijke benoeming van rechtbankvoorzitters en procureurs.
VAN PAEMEL: In een tijd waarin flexibiliteit ons wordt opgedrongen, is de levenslange benoeming een anomalie, die trouwens in alle overheidsdiensten wordt teruggeschroefd. De voordelen, onder meer onafhankelijkheid, wegen niet op tegen de nadelen. Ook hier zal het gerecht zich niet langer kunnen verbergen achter hermelijn en pruiken, en zal het de trend moeten volgen.
De Raad van State stelt dat het verlenen van gemeentelijk stemrecht aan EU-burgers, niet via een gewone wet mag worden ingevoerd. Zou het erg zijn als de regering dat advies negeert?
VAN PAEMEL: Als je een grondwet hebt, hou je er dan aan. Anderzijds kan België zich niet veroorloven om geen stemrecht aan EU-burgers te geven. De Europese realiteit laat dat niet toe. We dreigen dus binnenkort met drie soorten burgers te zitten. Mensen die het staatsburgerschap hebben, belastingen betalen en stemrecht hebben. Europeanen die stemrecht hebben maar geen belastingen betalen. En migranten die belastingen betalen maar geen stemrecht hebben. Dit is niet ernstig. Het is niet meer dan logisch dat EU-inwoners belastingen betalen, en het is onhoudbaar om stemrecht te blijven weigeren aan migranten.
De Vlamingen hebben te veel angst voor een grotere verfransing van de Brusselse regio. Ze zouden beter het aantrekkelijkste programma aanbieden. Kiezers stemmen uit twee reflexen, een positieve of een negatieve. Ofwel voor wie hun situatie kan verbeteren, ofwel uit angst of wrok. Als er geen positief project is, zal men negatief stemmen. Zo lang is de opmars van het Vlaams Blok of het Front National niet te stoppen. Je moet mensen proberen te werven. Daarvoor is taaie en weinig populaire arbeid nodig. Maar het is niet met slimmigheidjes in het kiesstelsel, of met razzia’s in bepaalde buurten, dat je het schip zal keren.
De CVP wil tegen 2005 maximum twintig procent kansarmen in één wijk.
VAN PAEMEL: Ik denk niet dat je lukraak percentages kan vastleggen. Hoe gaan ze dat in de praktijk realiseren? Twintig procent mensen selecteren en de anderen uit hun huizen slepen en verkassen? Dat is tegen de vrijheid van de burger. Gettovorming krijg je als bevolkingsgroepen niet anders kunnen dan samenhokken, omdat ze elders niet aanvaard worden. Ze mogen nog zo veel trucs bedenken, er is maar één middel tegen kansarmoede: werkgelegenheid en een aangepast woonbeleid. En een leefbare buurt. De overheid laat al te veel domeinen in de samenleving verloederen. Er is te lang bespaard op zaken waarop je niet kan besparen. Het gerecht, de straatveiligheid, de ziekenverzorging, noem maar op. De kar is knarsend tot stilstand gekomen, en er zal fors geduwd moeten worden om ze weer in beweging te krijgen. De vraag is of dat nog mogelijk is, in een land waar alles moet wijken voor de aansluiting bij de EMU.
Politie en gerecht hebben in Brussel met een paar spectaculaire acties uitgepakt. Heeft dat iets te maken met het opkomen van Johan Demol bij het Vlaams Blok ?
VAN PAEMEL: Dat zou al te kras zijn. Het lijkt mij veeleer een reactie op de kritiek die de politie de jongste jaren te verduren heeft gekregen. Die razzia’s missen hun doel als ze niet passen in een opbouwend beleid. Je kan geen honderdduizend mensen achter een muur wegstoppen, en met repressie in toom houden. Zeker niet in een stad die het knooppunt van Europa wil zijn. De strijd tegen de misdaad moet gevoerd worden. Maar jonge criminelen zouden sneller door hun eigen omgeving tot de orde worden geroepen, als die omgeving ervan overtuigd is dat criminelen uiteindelijk de verliezers zijn. Dat kan slechts als er een alternatief is. Onze politici weigeren dat in te zien, of naar dat inzicht te handelen.
In Rusland heeft Boris Jeltsin zijn hele regering aan de kant gezet. Het merkwaardigste is dat niemand daarvan opkijkt.
VAN PAEMEL: De Russische politiek is een tragikomedie geworden. Jeltsin doet denken aan de beer op schaatsen uit de ijsrevue. Die kon ook alle kanten uit glijden. Is het zijn karakter, de vodka, of allebei? Ondertussen heerst in dat grote land wel een gevaarlijke politieke instabiliteit. De vraag is wie echt aan de touwtjes trekt. Uit een boek van zijn lijfarts bleek dat Leonid Breznjev, meer dood dan levend, op de troon werd gehouden door een groep van dokters, politici en zakenmensen. Rond Jeltsin zal ook wel zo een groep opereren, alleen weten we niet wie er deel van uitmaakt. We weten evenmin hoe ziek Jeltsin werkelijk is, en hoe ziek Rusland. Want ondanks alle onheilstijdingen, alsof men elke dag de allerlaatste sardien uit het blik heeft gehaald, blijft de Russische samenleving toch draaien. Ik vrees dat daar structuren worden opgebouwd die wij niet overzien, maar die zich over vijf of tien jaar plotseling zullen manifesteren. Mogelijk met communistische inslag, want mij maak je niet wijs dat die ideologie helemaal verdwenen is. West-Europa hoeft niet meteen iets te vrezen, maar in de Balkan is de infiltratie van de Russen nu al zichtbaar. En als het om olie gaat, zullen ze ook in Azië voor hun belangen opkomen.
De Amerikanen zijn met Circus Clinton op tournee in Afrika.
VAN PAEMEL: Een merkwaardige reis. Amerika is blijkbaar van oordeel dat Afrika politiek en economisch een groter gewicht gaat krijgen, en dat het daarvan gebruik moet maken. Clinton heeft de as gevolgd van min of meer stabiele regimes, die gaan evolueren naar de Verenigde Staten van Afrika, onder wat voor vorm ook. Dat die landen allemaal het Engels hanteren, is een belangrijke aanwijzing. De taal bepaalt mee het maatschappelijk en economisch denken. Het is een beetje schrijnend om een goed doorvoede Red Neck te zien pleiten voor het Amerikaanse dogma van economische groei, in landen waar de basisbehoeften niet vervuld zijn. Als je maar veel consumeert, komt alles voor mekaar. Clinton was beter in Somalië gaan kijken, waar zijn landgenoten een paar jaar geleden de zaken eens gingen regelen.
Ik vermoed dat zijn Afrikareis ook bedoeld is om de druk weg te nemen van de moeilijkheden in eigen land. Niet alleen zijn seksaffaires, maar ook de onvrede bij de groeiende middenklasse van zwarten, die zich niet langer laten afschepen met een “zogenaamde” emancipatie. Zij eisen echte toegang tot de hoogste kringen. Net als de indianen zijn ook de zwarten, die zichzelf Afro-Amerikanen beginnen te noemen, zich maar al te zeer bewust van hun achtergronden en van wat hen is aangedaan. Vandaar de verontschuldiging van Clinton voor de slavenhandel. Het was tijd voor een operatie charme.
Het Vaticaan heeft de joodse gemeenschap geen excuses aangeboden voor het gebrek aan verzet tegen de holocaust. Individuele katholieken hebben te weinig gedaan, maar de Kerk zelf treft geen schuld.
VAN PAEMEL: Een sterke uitspraak, voor een instituut dat een concordaat met Mussolini heeft gesloten. De Roomse Kerk heeft zich tot na de Tweede Wereldoorlog al te coulant getoond voor de fascistische strekking, waarvan ze zeer goed wist waarvoor ze stond. Sommige personaliteiten, zoals de bisschop van Münster, hebben zich verzet, maar grosso modo heeft de Kerk niets gedaan. En Pius XII zeker niet. Er zijn genoeg foto’s van bisschoppen in vol ornaat naast fascistische kopstukken uit Italië, Duitsland of Spanje. Van bisschoppen naast vervolgden uit het linkse kamp, zijn er minder foto’s. Dat fenomeen doet zich overigens opnieuw voor in Zuid-Amerika.
De uitleg van de Kerk is onvoldoende, en komt veel te laat. Het kan geen toeval zijn dat die verklaring wordt afgelegd op het moment dat het nazigoud in de Zwitserse bankkluizen boven water komt, wat ook een bijzonder vies zaakje is. Wie weet wat er in de beruchte kluizen van het Vaticaan ligt opgeslagen. Dat geheim is wellicht groter dan dat van Fatima.
Ook de twist tussen de Poolse kardinaal Glemp en de Poolse opperrabbijn, over het kruisbeeld in Auschwitz, is weer opgelaaid.
VAN PAEMEL: Je mag slachtoffers niet indelen in categorieën als: dé joden, dé zigeuners, dé gehandicapten, dé politiek vervolgden. Slachtoffers zijn slachtoffers, en Auschwitz moet de plek bij uitstek zijn waar men alleen met dé slachtoffers begaan is. Van hen politieke munt maken, is het doortrekken van wat daar 55 jaar geleden is gebeurd. Ik kan de reflex van de joodse gemeenschap begrijpen, maar Auschwitz is niet alleen een joodse aangelegenheid. Net zomin als de holocaust alleen een Duitse aangelegenheid is. Aan de andere kant moet zeker de katholieke Kerk niet proberen om via symbolen deze plek binnen te halen. Ze had op het moment zelf beter wat luider geprotesteerd tegen wat daar gebeurde. Als dat kruis enkel een symbool is om te kunnen bidden voor de katholieken die er zijn omgekomen, kan het best wat discreter. Het getouwtrek om de doden in Polen duurt nu al jaren. Die mensen gingen de gaskamer in omdat ze jood waren, omdat ze zigeuner waren, omdat ze gehandicapt waren, omdat ze op racistische en uiterlijke kenmerken ingedeeld werden in categorieën. Datzelfde gebeurt nu met hun nagedachtenis. Ik word daar ziek van.
Koen Meulenaere
