De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Muys, het rapport van de Commissie-Dutroux zindert na. De magistratuur lijkt niet van plan zich te schikken naar de aanbevelingen van de politiek.
PAUL MUYS : De politiek heeft justitie eerst twintig jaar lang verwaarloosd, wat zich op een verschrikkelijke manier gewroken heeft. Er is nooit in justitie geïnvesteerd. Niet in materieel, niet in verloning of mankracht. En dan spreek ik niet meer over de ziekte van de politieke benoemingen, die decennia lang het hele korps heeft aangevreten. De reactie van de magistraten is dus begrijpelijk, al heeft ze een corporatistisch trekje.
Ik was onder de indruk van de manier waarop procureur Benoît Dejemeppe verdedigd werd door zijn ondergeschikten, die het waanzinnig noemden om juist deze man, die de boel net wat dynamiek meegaf, als zondenbok eruit te pikken. Ik zou liever hebben dat men, voor zover het nog nodig zou zijn, haarscherp analyseert hoe het komt dat er dertig jaar afwezigheid van beleid is geweest. Ik merk anderzijds op dat niet alle dysfuncties aan het gerecht toe te schrijven zijn. De rijkswacht heeft even erg gefaald, hoewel die veel minder verwaarloosd is.
Het parket van Brussel pakt uit met een stiptheidsactie, en opent vierhonderd dossiers van verdwijningen. Dat moet aantonen dat sommige aanbevelingen van de Commissie-Dutroux niet in de praktijk te brengen zijn.
MUYS : Een symbolisch en wat kinderachtig protest, dat niet echt ten uitvoer zal worden gebracht. Het illustreert wel hoe ondoeltreffend het gerecht de voorbije jaren is geweest. Vierhonderd verdwijningsdossiers in een middelgrote stad als Brussel is erg veel. Er zal een sterke politieke wil nodig zijn om de aanbevelingen van de commissie op te volgen. En politieke wil moet geschraagd zijn door een volkswil. De politici mogen de mensen ook voor hun verantwoordelijkheid stellen, en zeggen : we pompen enkele tientallen miljarden in justitie, maar die gaan dan niet naar bijvoorbeeld welzijnswerk of cultuur. Ik weet niet of iedereen dat zal aanvaarden met hetzelfde enthousiasme dat tot de Witte Mars leidde. Ondertussen zijn er al extra middelen vrijgemaakt en belangrijke verbeteringen doorgevoerd. Melchior Wathelet is daar mee begonnen. Maar de resultaten zijn niet meteen zichtbaar.
Over Wathelet moet ook een zware beslissing vallen. Marc Verwilghen eist dat zijn mandaat als Europees rechter niet wordt verlengd.
MUYS : Ik deelde de gemengde gevoelens die er heersten toen hij anderhalf jaar geleden zijn overleden voorganger opvolgde. Maar als men toen om allerlei redenen vond dat Wathelet de geschikte man was voor die functie, zijn er niet genoeg nieuwe elementen om nu plots te zeggen dat dat niet meer zo is. Wie is ermee geholpen als Wathelet geen nieuwe ambtstermijn krijgt ? Politieke verantwoordelijkheid kan je enkel eisen van een minister in functie. Voor wat in het verleden is misgelopen, is Wathelet lang niet de enige verantwoordelijke.
Maar achter die redenering kan iedereen zich verschuilen. Dan worden er geen sancties getroffen.
MUYS : Voor mij hoeft er niemand gestraft te worden, tenzij de daders van die gruwelijke misdaden. Ik zie er het heil niet van in om, zoals ten tijde van de Franse Revolutie, mensen in grote drommen naar het schavot te brengen. Je kan in al deze onderzoeken fouten vaststellen, maar schuld vaststellen is veel moeilijker. Welke straf moet je geven aan de Doutrèwes en anderen ? Ontslaan ? Een benoeming overslaan ? Die mensen zijn publiekelijk vernederd en beschuldigd van onbekwaamheid. Wat mij betreft mag het daar stoppen. Ik denk niet dat Wathelet gelukkig is als hij voor het oog van het hele land moet toegeven dat hij een moordenaar op de samenleving heeft losgelaten.
De Rwanda-commissie is omgevormd tot een echte onderzoekscommissie. Heeft dat zin ?
MUYS : De conclusies zijn volgens mij bekend. Rwanda is nooit een prioriteit geweest. Niet van de Verenigde Naties, niet van Europa, en ook niet van België dat vrij machteloos was. We hadden onze handen vol met ex-Joegoslavië. De discussie over 450 of 600 manschappen lijkt mij wat uit de juiste verhouding gerukt. Die tien para’s zouden ook wel vermoord zijn als er 600 Belgen ter plaatse waren geweest en de genocide had net zo goed plaatsgevonden. Het kernprobleem blijft, zowel voor de VN als voor België, de verkeerde inschatting van de toestand in Rwanda. Men kon er niet naast kijken dat de Hutu’s weinig opgetogen waren dat de Arusha-akkoorden hen door de strot werden geduwd. Al is het nadien makkelijk praten. Hoe kon België adequaat reageren, als je nu ontdekt welke dubieuze rol president Habyarimana speelde, onder meer met het financieren van Radio Mille Collines ? En Habyarimana was niet eens een extreme Hutu, veeleer een man van het midden. Iemand in wie we onze hoop hadden gesteld, want men vergeet dat Rwanda jarenlang werd beschouwd als een model-ontwikkelingsland.
De Oeso heeft deze week een rapport gepubliceerd dat weinig lovend is voor de regering-Dehaene.
MUYS : Wat me genoegen doet is dat de Oeso, in tegenstelling tot onze eigen overheid die daartoe de moed mist, het echte werkloosheidscijfer geeft. Dat blijkt dus 1,1 miljoen te zijn, 25 procent van de beroepsbevolking alsjeblieft. Als het zo ver gekomen is, valt er nauwelijks nog iets te zeggen. Het gulle model van royale sociale voorzieningen is arbeidsvernietigend. Wie dat tegen beter weten in in stand probeert te houden, regering en vakbonden bijvoorbeeld, bewijst de bevolking een slechte dienst. Dat thema zou de inzet moeten zijn van de volgende verkiezingen. De burger moet maar eens beslissen welk soort Europa hij wil : een Europa van de steun waarin alle werk vernietigd wordt, of een Europa waar jobs gecreëerd worden. Nederland geeft ons een duidelijk voorbeeld. Met minderwaardige jobs, honen sommigen. Ik vind dat er geen minderwaardige jobs bestaan.
De spoorbonden hebben de afgelopen week alweer uitgepakt met gespreide stakingen.
MUYS : Die stakingen missen hun doel en zijn contraproductief. Ze jagen de mensen naar de auto. En dat alles omdat de bonden vinden dat ze onvoldoende zijn ingelicht over de herstructurering van de NMBS, waar ze nota bene zelf in de raad van bestuur zitten. Het is een oubollige syndicale politiek, waartegen bij het personeel zelf verzet begint te komen. De vakbonden vrezen de splitsing in business-units, maar we leven niet meer in een wereld waarin alles hetzelfde blijft en iedereen zeker kan zijn van een veertigjarige loopbaan. Dat zou zelfs de spoorbond moeten begrijpen.
In de internationale actualiteit was er het bezoek van de Chinese president Jiang Zemin aan Boris Jeltsin.
MUYS : Een historisch bezoek, al moet men zuinig zijn met dat predikaat. Maar het gaat om twee supermachten die vijftien jaar geleden op nucleaire oorlogsvoet leefden. Je kan deze ontmoeting niet los zien van de Navo-ambities om naar het oosten uit te breiden, tot aan de Russische grens. Ik stel vast dat China en de Russische federatie geopolitiek één immens en potentieel erg rijk gebied vormen, en dus gebaat zijn bij wederzijdse handel. Het komt mij voor dat Moskou en Peking de politieke scène van de 21ste eeuw aan het opstellen zijn. Waarbij er een nieuwe confrontatie zou kunnen komen tussen het Westen en de westers gezinde landen in Zuid-Oost-Azië, en het Chinees-Russische blok dat demografisch sterk doorweegt.
Is de toenadering tegen Washington gericht ?
MUYS : Ik denk het wel. Zowel van de achterban van Jeltsin als van de Chinezen. De Russische rethoriek tegenover de Verenigde Staten klinkt heel anders dan ten tijde van de mislukte communistische staatsgreep. En voor China is het een manier om de westerse wereld te tonen : we hebben jullie niet nodig, kom dus niet telkens aan onze oren zeuren over de mensenrechten.
De Chinezen reageren zeer bitsig, onder meer tegen Nederland en Denemarken die de Europese ministerraad opriepen om een resolutie tegen de schending van de mensenrechten in China te steunen.
MUYS : Het zit de Chinese leiders vooral dwars dat ze de buitenlandse kritiek niet langer verborgen kunnen houden voor hun eigen mensen. Internet maakt ook in Peking zijn opwachting. Puur numeriek zijn er niet zo veel dissidenten meer, want die zijn door een ongenadige repressie marginaal geworden. Maar het bewind zal het steeds moeilijker krijgen om de gewone man voor te liegen. En dat er een mensenrechtenprobleem is in China, valt niet te loochenen. Volgens The Economist komt twee derde van alle doodstraffen in de wereld op rekening van China. Dat is een beetje buiten proportie natuurlijk. De westerse verontwaardiging is ook niet altijd even oprecht. Voor Bill Cinton waren de mensenrechten een conditio sine qua non om van China een bevoorrechte handelspartner te maken, maar die voorwaarde heeft hij snel ingeslikt. En de EU-resolutie werd door verschillende grote Europese landen afgewezen. Onder meer door Frankrijk, omdat dat zijn Airbussen wil slijten.
Over twee maanden gaat Hongkong in Chinese handen over. Reden tot ongerustheid voor de inwoners ?
MUYS : Ik denk het niet. Men praat over het terugschroeven van democratische verworvenheden, maar die zijn wel zeer recent ingevoerd, in feite als provocatie. China heeft er alle belang bij om de kip met gouden eieren, die Hongkong is, niet te slachten. Het gaat om de financiële hoofdstad van Azië, met alles wat dat inhoudt. Als men spreekt van economisch en industrieel succes in China, moet men beseffen dat de helft van die investeringen uit Hongkong komt.
In Frankrijk heeft Chirac de Assemblée ontbonden. Liever eerst verkiezingen en dan het mes erin, dan omgekeerd.
MUYS : Dat Chirac zo openlijk zijn bedoelingen kenbaar maakt, is ontluisterend. Hij voelt zich kennelijk zeker van de overwinning van zijn rechtse regering. De linkerzijde maakt opnieuw geen eensgezinde indruk. De communisten hebben intussen geleerd dat in een programme commun hun inbreng netjes wordt weggegomd. Het valt af te wachten hoeveel garen het Front National zal spinnen bij deze verkiezingen. De socialistische regeerperiode, met haar opeenstapeling van schandalen, ligt vers in het geheugen. En de regering- Juppé heeft zich niet bepaald populair gemaakt. Het Front National wordt afgeremd door het gemanipuleerde Franse kiesstelsel dat hen de toegang tot de Assemblée bemoeilijkt, maar de tussentijdse verkiezingen van het voorbije jaar hebben geleerd dat hun opmars verder gaat. Ook al zal hun aantal zetels beperkt blijven, hun stemmenaantal zorgt voor druk om de rechterzijde. De migrantenpolitiek van Juppé heeft dat duidelijk gemaakt.
De Verenigde Naties hebben felle kritiek op de AFDL van Kabila. Hulpverleners geraken niet bij de Rwandese Hutu-vluchtelingen en er is sprake van massale moordpartijen.
MUYS : Het is alvast een hint aan diegenen die menen dat in Zaïre alles opgelost is eens Mobutu op wat voor manier ook verdwenen is. Ik heb geen enkel vertrouwen in Kabila en ik begrijp niet waarom zovele anderen dat blijkbaar wel hebben. Hij is met zijn kinderleger als een mes door de boter de helft van Afrika doorgetrokken. Maar in de plaats van een symbolische daad te stellen op gebied van mensenrechten en respect voor anderen, verhindert hij de luchtbrug en de hulp aan de Rwandese vluchtelingen. En dat onder het voorwendsel van een cholera-epidemie, wat al te doorzichtig is. Het is ergerlijk.
Koen Meulenaere
