De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Rogge, laten we beginnen met de Commissie-Dutroux die het moeilijk heeft om tot eensgezinde conclusies te komen.
JACQUES ROGGE : Om het met sporttermen te zeggen : de politiek speelt in de Commissie-Dutroux een degradatiematch waarin ze moet scoren om niet definitief te zakken. Er moet uit die commissie een krachtig en geloofwaardig antwoord komen. Alleen vrees ik dat een heersende mentaliteit moeilijk te veranderen is. Zoals in de Oostbloklanden oude communistische reflexen steeds weer de kop opsteken, zien we ook in de Wetstraat oude politieke reflexen spelen. Alle mooie intenties ten spijt. Marc Verwilghen heeft gelijk om aan de alarmbel te trekken, want de publieke opinie kijkt met argusogen toe.
De publieke opinie verwacht, bijvoorbeeld, dat de overheid in staat is de kinderen te beschermen.
ROGGE : De Commissie-Dutroux heeft een duidelijk omlijnde opdracht. Ze gaat na waarom het onderzoek naar de verdwenen kinderen fout is gelopen. Daarover moet een klare onpartijdige diagnose komen. Mensen die hun verantwoordelijkheid niet genomen hebben, moeten worden aangewezen en er moeten voorstellen tot structurele verbeteringen aan het parlement worden voorgelegd. Maar de commissie is geen deus ex machina die alle problemen waar de bevolking mee zit, moet oplossen. Die beperking wil men onvoldoende inzien. Toch zijn krachtige conclusies van cruciaal belang voor de politiek, want die is zelf voorwerp van haar eigen onderzoek. Het is de politiek die niet in staat is gebleken om het staatsapparaat degelijk te doen functioneren.
De zaak-Benaïssa heeft het stemrecht voor migranten weer ter discussie gebracht, maar de meeste partijen blijven schipperen.
ROGGE : Onze politiek denkt re-actief en niet pro-actief. Wij voorkomen geen problemen, wij lossen ze op als ze zich voordoen. Je moet preventief kunnen optreden. De staatsschuld, de milieuvervuiling, de migrantenintegratie… dat zijn problemen die je niet mag laten woekeren tot ze tot een uitbarsting komen. Er bestaat geen twijfel over dat migranten stemrecht zullen krijgen, mits bepaalde voorwaarden. Dat is moreel noodzakelijk, sociaal noodzakelijk, en het zal ons bovendien worden opgelegd door Europa. Het argument dat men eerst de Belgische nationaliteit moet verwerven, zal over een paar jaar worden weggelachen. België heeft al in veel domeinen geen enkele zeg meer. Onze frank verdwijnt, we kunnen niet meer beslissen over onze economische politiek, onze grote bedrijven worden vanuit het buitenland bestuurd en gesloten, werkzekerheid verdwijnt ook bij de staatsbedrijven want die worden geprivatiseerd, we kunnen niet eens meer beslissen over ons eigen televisiebeleid. De grenzen worden opgeheven, de macht van zuilen en partijen smelt weg. Ons hele maatschappelijk systeem beleeft een revolutie, waarin sommigen moeilijk hun weg vinden. Vooral de midden-generatie, want de jeugd heeft voldoende adaptatievermogen.
De pijlers van onze maatschappij wankelen. Is dat het fenomeen ?fin de siècle? ?
ROGGE : Ons hele waardenstramien verandert. Wij zijn allemaal opgegroeid in een conservatief en goed gestructureerd Vlaanderen, waar iedereen een redelijk verzorgd leven kon leiden binnen zijn eigen zuil. School, jeugdbeweging, ziekteverzekering, werk, vakbond, vrije tijd, pensioen… de zuil zorgde voor alles, van de wieg tot in de kist. Dat enorme netwerk van zekerheden verdwijnt, wat zorgt voor een culturele en emotionele schok die bezinning vraagt.
De belangrijkste zekerheid die verdwijnt, is de werkzekerheid. Forges de Clabecq, Renault, RMT, binnenkort misschien Sabena.
ROGGE : Onze samenleving is te veel gebaseerd op arbeidsethiek. Wij identificeren geluk materieel en mentaal met arbeid. Dat zal in de volgende eeuw niet meer mogelijk zijn. We zullen minder kunnen werken en we gaan naar een collectieve materiële verarming. De grote vraag is waardoor we de arbeid als centrale factor in ons leven moeten vervangen. Ik denk door een grotere spiritualiteit, al is dat een weinig tastbaar element.
Is de Mars voor Werk dan een achterhoedegevecht ?
ROGGE : Niet noodzakelijk. Er zal nog altijd moeten gewerkt worden, maar werk zal niet meer alleenzaligmakend zijn. Dat is onvermijdelijk om allerlei redenen : verhoging van de productiviteit, bevolkingsaangroei, mondialisering en zo meer. De Mars voor Werk is een grote stap vooruit, als ze niet de Mars van de Werklozen blijft. Want wat stellen ook de vakbonden vast ? Werktijdverkorting om meer banen te scheppen wordt enkel aanvaard als er geen loonverlies mee gepaard gaat. Wie werk heeft, wil niet inleveren. Zolang dat niet verandert, heeft een Mars voor Werk weinig zin.
In de Rwandacommissie zijn de militaire getuigen door de legertop afgeremd.
ROGGE : Nee, dat interpreteer ik anders. Ik heb begrepen dat de legerleiding de nodige documenten wil overmaken aan de commissie, op voorwaarde dat de minister van Landsverdediging de toelating geeft. Misschien een bureaucratische reflex, maar wel verdedigbaar. Kapitein De Cuyper heeft er niet zo maar uitgeflapt dat hij nog andere documenten ter beschikking heeft. Dat leek op een weloverwogen signaal vanuit het leger dat er meer is, en dat het ook naar buiten mag komen, maar onder verantwoordelijkheid van de politiek. De militairen hebben van in het begin meer manschappen en middelen gevraagd. Voor de Rwandacommissie lijkt mij niet zozeer de rol van het leger ter discussie te staan, wel die van de politiek verantwoordelijken. Die hebben blijkbaar een interpretatiefout gemaakt, met dramatische gevolgen. Maar met alle respect voor de vermoorde para’s denk ik niet dat de regering daarover moet vallen. Tenzij er meer achter zit, begrijp ik dan ook niet waarom de CVP geen open kaart speelt over de beslissingen van toen. Dat zou beter zijn dan twijfel te laten bestaan.
De voorbije week is een gigantische fraude aan het licht gekomen bij Crédit Lyonnais. Daisy Ragolle als de Vlaamse Nick Leeson.
ROGGE : Er is toch een verschil. Bij de Baringsbank nam Leeson onverantwoorde risico’s, gokte met puts en calls, maar heeft het geld dat hij in rook deed opgaan, niet in eigen zak gestoken. Bij Crédit Lyonnais gaat het om pure diefstal. Beide gevallen leggen wel de grenzen bloot van de interne controles in de bankwereld. Men zal daar de macht van het individu moeten uitschakelen en belangrijke transacties of beslissingen enkel nog door teams laten uitvoeren. Dat vraagt een uitbreiding van personeel en controlemiddelen, maar de kost daarvan weegt niet op tegen de grote verliezen die worden geleden door bedrog.
Bij de fraude bij Crédit Lyonnais is Laurent Demey, voorzitter van SV Waregem, betrokken. Een paar maanden geleden werd ook Eric Goethals, voorzitter van Eendracht Aalst, wegens een grote fraude met beleggingsgeld opgepakt.
ROGGE : In de professionele sport treden vaak rijke mensen vanuit het niets op de voorgrond. Je hebt enerzijds figuren als Constant Vanden Stock of Eddy Wauters, die zelf uit de sport komen en via ruime financiële middelen bijna als vanzelf aan het hoofd van een club komen. Maar er zijn ook mensen die in de industrie fortuin hebben gemaakt, en in de sport sociale erkenning zoeken. Ze willen respect voor hun persoon, en waar kunnen ze dat beter vinden dan bij een winnende ploeg in een overvol stadion, waar ze nadien voor de camera’s ondervraagd worden over de verstandige manier waarop ze de boel leiden ? Deze lui zijn welkom, omdat ze voor een kapitaalinjectie zorgen die de sport niet uit zichzelf kan genereren. Maar als ze de sportieve beslissingen, waarvoor ze niet gekwalificeerd zijn, ook zelf willen nemen, leidt het vaak naar de afgrond. En als het aangebrachte kapitaal illegaal is zeker.
In het buitenland staat de chaos in Albanië voorop.
ROGGE : Ik ben toevallig twee jaar geleden met IOC-voorzitter Juan Antonio Samaranch in Albanië geweest en heb de kans gehad om een dag door te brengen met president Sali Berisha. Albanië is om te beginnen het armste land van Europa, je waant je in de achttiende eeuw. Het is etnisch onverdeeld maar er heeft altijd een strijd gewoed tussen clans uit het noorden en het zuiden. Een echte staat is er nooit geweest. Na de Tweede Wereldoorlog heeft Enver Hoxha de tegenstelling tussen noord en zuid onderdrukt met zijn paranoïde dictatuur. Maar Hoxha kwam uit het zuiden en heeft heel zijn staatsapparaat opgevuld met mensen uit het zuiden. Berisha, die van het noorden is, heeft na zijn verkiezing in ’92 de hele administratie- en legertop de laan uitgestuurd en vervangen door mensen uit het noorden. Het is dus geen toeval dat de onlusten in het zuiden zijn begonnen, waar de vroegere leiders van leger en ambtenarij de leiding van de rebellie hebben genomen.
De opstand brak los na het ineenstorten van het piramidesparen.
ROGGE : Albanië is altijd een smokkelland geweest. Tijdens het embargo tegen ex-Joegoslavië zijn daar gouden zaken gedaan. Wapens, levensmiddelen, medicijnen, petroleum… het is in grote hoeveelheden naar Joegoslavië doorgesluisd en daar hebben de Albanese clans, geholpen door de Italiaanse maffia, zeer veel geld aan verdiend. Ze hebben dat proberen wit te wassen via hun piramidesysteem. Dat functioneerde zolang de smokkel het geld deed binnen stromen. Maar toen het embargo wegviel, konden de intresten niet meer worden uitbetaald en is alles in elkaar gestort. Berisha heeft beloofd de mensen terug te betalen, maar enkel voor de fondsen in het noorden. Dat heeft de revolutie in het zuiden onafwendbaar gemaakt.
Ondertussen heeft de chaos ook het noorden bereikt en heeft de president alle controle over zijn land en volk verloren.
ROGGE : Ik denk dat Berisha moet verdwijnen. Hij is een interessant man, die lange tijd als hartchirurg aan het Brugmanziekenhuis in Jette verbonden is geweest. Een ex-communist die veel in het buitenland gereisd en gestudeerd heeft, en westers georiënteerd is. Maar zijn financieel beleid was niet zuiver op de graat. Het lijkt niet waarschijnlijk dat hij de orde en de rust nog kan herstellen. Een militaire tussenkomst van het Westen is af te raden. In Joegoslavië had je duidelijke partijen met frontlijnen, en politieke verantwoordelijken met wie je kon onderhandelen. Die zijn er in Albanië niet. Het enige alternatief is hopen op een nieuwe regering van nationale eenheid, die verkiezingen uitschrijft.
Ook in Israël is de spanning alweer opgelaaid rond de Har Homa wijk in Oost-Jeruzalem.
ROGGE : Premier Netanyahu blijft gevangen tussen de internationale gemeenschap die de akkoorden van Oslo uitgevoerd wil zien, en de fanatieke rechtse haviken die zijn regering overeind moeten houden. Arafat en de Jordaanse koning Hoessein hebben gelijk dat Netanyahu met zijn provocaties de Oslo-akkoorden schendt. De Verenigde Naties hebben dat ook veroordeeld. Maar anderzijds hebben de Amerikanen hun veto gesteld tegen een resolutie van de Veiligheidsraad. De Amerikaanse joodse lobby is uiteraard bijzonder machtig, vandaar dat Clinton vóór de verkiezingen zeer voorzichtig was. Ik had eerlijk gezegd verwacht dat hij daarna meer druk op de Israëlische regering zou zetten. En dat gebeurt niet, ondanks een paar verbale waarschuwingen en de aanwezigheid op de conferentie in Gaza. Het komt mij voor dat de grootste vijand van de Palestijnen in New York zit, en niet in Tel Aviv.
Koen Meulenaere
