Vrijdag volgt het sinterklaasconclaaf over Justitie. De magistraten willen hogere kwaliteitseisen aanvaarden indien ze eerst de nodige weddeverhogingen verkrijgen.
VORIGE WEEK waren er op enkele dagen tijd huiszoekingen bij drie van corruptie verdachte magistraten : een raadsheer van het Hof van Beroep in Gent, een rechter bij de Raad van State, en een advocaat-generaal van het parket in Luik. Het debat gaat dus niet alleen meer over vergissingen en laksheden. Het gaat nu over het regelrechte verkopen van gerechtelijke uitspraken als handelswaar.
Voor het sinterklaasconclaaf van vrijdag wil het Nationaal Verbond van Magistraten van Eerste Aanleg, dat een meerderheid van de magistraten vertegenwoordigt, naar buiten treden met een tekst over het Openbaar Ministerie. Voorzitter Guy Cumps (substituut in Nijvel) en ondervoorzitter Walter Peeters (burgerlijk rechter in Dendermonde) willen de magistratuur verregaand dynamiseren en moderniseren als de loon- en arbeidsvoorwaarden verbeterd worden.
Een weddeverhoging van 120.000 frank per jaar, vanaf vijftien jaar anciënniteit, wordt een absoluut minimum genoemd, afgezien van andere aanpassingen. Dan zou bijvoorbeeld een eerste-substituut na vijftien jaar dienst 2,2 miljoen frank verdienen.
GUY CUMPS : We willen eerst onze steun betuigen aan de magistraten die nu in de parlementaire onderzoekscommissie ter verantwoording geroepen worden. Veel collega’s zijn daar erg verontwaardigd over. Parlementsleden vallen magistraten aan, terwijl ze manifest geen oog hebben voor de overbelaste werkomstandigheden van de parketten. Het eerste dat wij daarom vragen, is dat elke parketmagistraat een administratief medewerker krijgt, die hem van de routinetaken ontlast, zodat hij zich meer met het onderzoek kan bezighouden.
WALTER PEETERS : Als de parlementaire commissie haar werk objectief doet, heeft niemand daar iets tegen. Maar er was van bij het begin een duidelijke sfeerschepping, en daar zijn magistraten gevoelig voor. Als je al bij voorbaat enige animositeit bespeurt, heb je uiteraard de indruk : we worden hier gepakt. Barbertje moet hangen. Daarom willen we nu zeker onze stem laten horen. Het gerecht staat misschien voor de belangrijkste hervorming in 150 jaar, en dat mag niet in een partijtje paniekvoetbal beslist worden. Men moet dat proces genoeg tijd geven, of het systeem raakt nog meer verprutst dan het al is. Veel scheefgroeiïngen kunnen niet meteen rechtgetrokken worden. Het zou bijzonder jammer zijn als de regering nu opties zou vastleggen die de magistratuur niet kan onderschrijven, en zonder de magistraten zelf voldoende te motiveren.
Die motivering moet onder meer van een hogere wedde komen. Jullie schrijven dat jullie hogere kwaliteitseisen kunnen aanvaarden nadat de weddes zijn aangepast. Kunnen de corruptiezaken in het gerecht iets te maken hebben met ontoereikende weddes ?
PEETERS : Ik denk het wel. In Oudenaarde heeft een onderzoeksrechter zich voor amper 70.000 frank laten omkopen. In Antwerpen was er ook zo’n geval. Dat is toch een teken dat sommigen in slechte financiële papieren zitten. De magistraat kan zijn sociaal niveau niet behouden, de maatschappelijke erkenning vervaagt. Wij hebben de op één na laagste wedde in Europa, met een zwaardere werklast en een zwaardere verantwoordelijkheid. Wij zijn slechter georganiseerd dan een doorsnee-advocatenkantoor, en werkmiddelen moeten we zelf bekostigen. De magistratuur is echt gedemotiveerd op loongebied. Als je hoge eisen wil stellen, moet je hen ook goed betalen. Als je hen maar apenootjes geeft, zit je ook met apen.
CUMPS : Vorige week publiceerde het Staatsblad opnieuw veertig openstaande betrekkingen bij parketten, die eerder al in januari en in mei gepubliceerd waren : ze vinden geen kandidaten. Nu kan je alleen méér verdienen door voor een hogere functie bij het Hof van Beroep te postuleren. Dat is contraproductief. Wij zijn voor een vlakke loopbaan, maar met een betere honorering, zoals de Nationale Commissie voor de Magistratuur al op 16 juni 1995 voorgesteld heeft.
Hoe wordt er nu op de fraudezaken gereageerd ?
PEETERS : Enerzijds zijn er magistraten die blij zijn dat al die zaken nu bovenkomen : zij willen tabula rasa maken en zien het huidige gebeuren als een louteringsproces. Maar anderen weten niet meer wat hen overkomt, zien al hun zekerheden op de helling gezet, en kijken angstig de toekomst tegemoet. Een aantal magistraten begint nu zelf al te twijfelen : wie moet je nog gaan vertrouwen, als hogere raadsheren zaken doen die moreel onaanvaardbaar zijn ?
Het zelfcontrolerend vermogen van het gerecht schiet wel erg tekort ?
PEETERS : Moeten we dan elkaars handel en wandel beginnen onderzoeken ? Neen, de zelfcontrole houdt in dat je optreedt als blijkt dat mensen in de fout gaan. Er is heel wat intern toezicht nu : door de korpsoverste, door het Openbaar Ministerie. Bovendien kunnen de partijen alle rechtsmiddelen uitputten. Als Verbond willen we nog in een bijkomende interne controle voorzien : we willen een precieze deontologische code op papier, een vademecum. Als dan iemand de regels overtreedt, moeten aangepaste sancties volgen. De korpsoverste kan zelf een waarschuwing geven, en zwaardere straffen kunnen op hoger niveau gegeven worden. Wel vragen we om de onbillijke tuchtprocedure aan te passen, want momenteel druist die regelrecht in tegen artikel 6 van de rechten van de mens. Ook magistraten moeten een verhaalrecht tegen disciplinaire sancties hebben.
De perslekken nemen jullie scherp op de korrel ?
CUMPS : Al die lekken maken een lachertje van het geheim van het onderzoek. De ene dag werd geschreven dat een arbeidsrechter uit Verviers een pedofiel was, de volgende dag werd dat een misverstand genoemd. Die informatie was gelekt van de groene lijn, waarmee de rijkswacht tips van de bevolking over pedofilie ontvangt. De man durfde letterlijk z’n huis niet meer uit. Dergelijke lekken brengen onnoemelijke schade toe aan personen en instellingen waarin de bevolking het vertrouwen moet kunnen behouden.
PEETERS : Wij juichen het gebruik van persrechters zoals in Nederland toe, want als de kranten dan toch over het gerecht schrijven, kunnen ze beter met correcte informatie komen en niet met kwakkels. Maar wij waren net bezig dat systeem van persrechters te bestuderen in een werkgroep, en dan beslist de minister dat ineens op eigen houtje ! Bovendien moet die extra taak met dezelfde middelen en manschappen gebeuren. Weet u dat in mijn arrondissement Dendermonde ocharme zeventien parketmagistraten jaarlijks 64.000 klachten moeten behandelen, en dat neemt nog elk jaar toe. Dat is hectisch.
De nieuwe burger is een querulant ?
PEETERS : De nieuwe burger heeft het recht om klachten in te dienen. Maar hij moet dan ook begrijpen dat de seponering het sluitstuk van het strafbeleid moet blijven. Als we alles moeten vervolgen, hebben we een enorm repressief apparaat nodig, dat de democratie geen goed zou doen. In Dendermonde worden ongeveer 37.000 van de 64.000 klachten meteen geseponeerd. Jaarlijks komen er zo’n 5.000 zaken voor de rechter. Wel zou het seponeren meer gemotiveerd en controleerbaar moeten gebeuren, minder in een grijze zone zoals nu.
Wij willen de mondige burger tegemoet treden, maar geef ons er dan ook de nodige middelen voor. Concreet vragen we de oprichting van een ombudsdienst, waar de burger meer uitleg kan bekomen, en vormingsmogelijkheden om het communicatievermogen te verbeteren. We geven ootmoedig toe dat een aantal magistraten misschien wat wereldvreemd zijn, maar bij hun aanwerving werden geen kwaliteitseisen gesteld, dus is het maar fair dat ze de kans krijgen om zich bij te scholen.
Is er een tweedeling in de magistratuur tussen de Connerottes in hemdsmouwen en de Liekendaels in hermelijn ?
PEETERS : Het gerecht heeft te lang in een ivoren toren gezeten, maar het bestaat nog maar 150 jaar in deze structuur, dus de topmagistraten zijn nog gekneed en gevormd door het oude systeem. Veel jongere magistraten willen een gerecht dat veel opener is, dat dichter bij de bevolking staat. Wij vertegenwoordigen de eerstelijnsmagistraten, en die werken met de dagdagelijkse realiteit ; de raadsheren van Hoven van Beroep en van Cassatie werken met documenten. Er is zeker een generatieverschil tussen de hoogste en de laagste rechters. Wij spreken weinig of niet met elkaar, tenzij in de Nationale Commissie van de Magistratuur. Ik wil er wel aan toevoegen dat iedereen vrij eensgezind achter het Connerotte-arrest stond. We waren blij dat het Hof van Cassatie zich niet liet leiden door de omstandigheden, maar door de wet : dura lex, sed lex. Alleen had dat beter met wat minder stroefheid en met wat meer openheid kunnen gebeuren.
In de toekomst moet een depolitisering volgen. Hoe ziet de politisering er nu concreet uit ?
CUMPS : Voor zover ik weet, geldt er een politieke verdeelsleutel van negentig procent voor de meerderheid en tien procent voor de oppositie. Afgevaardigden van de partijen komen naar het kabinet van Justitie met hun verlangens, en dan wordt er onderhandeld. Maar als er dan uiteindelijk bekwame mensen benoemd worden, is dat op zich geen probleem. Het probleem is wel dat het demotiverend werkt voor collega’s die menen dat zijzelf meer rechten hebben en die zich gepasseerd voelen.
PEETERS : Concreet is het in mijn geval zo gebeurd. Via mijn vader kende ik in Leuven een Senator, die mij een benoeming in Dendermonde voorstelde, wat niet vanzelfsprekend was voor een buitenstaander. Ik moest wel naar de lokale CVP-afdeling gaan en een partijkaart nemen. Die afdeling heeft naar de partijvoorzitter geschreven, en die heeft een aanbeveling naar het kabinet gestuurd. Op 33 jaar was ik burgerlijk rechter, erg jong. Eén keer heb ik een telefoontje van een kabinet gekregen over een bepaalde zaak, maar ik ben daar niet op ingegaan. Daarna heb ik nooit meer iets van de politici gehoord. Als men nu voortdurend zegt dat het gerecht grote zaken in de doofpot moet steken, geloof ik daar dus niets van. Grote zaken komen altijd uit, al moesten de kraaien het uitbrengen.
Jullie pleiten voor een nationale criminele politie.
CUMPS : Als de Gerechtelijke Politie, de Bijzondere Opsporingsbrigade van de rijkswacht, en bepaalde elementen van de gemeentepolitie per arrondissement zouden samengevoegd worden, onder leiding van de parketten, zou men al veel overlappingen en politieoorlogen kunnen vermijden. Op dit moment wil iedereen een stuk van die grote criminaliteit naar zich toetrekken, want de droom van een agent is om in burgerkledij en met een revolver tussen de gordel te mogen rondlopen.
PEETERS : Dat is natuurlijk ook een strijd voor de budgetten. Maar de politiediensten moeten aanvaarden dat de onderzoeksrechter de leiding heeft, en niet Einzelgänger spelen, informatie achterhouden of parallelle onderzoeken voeren, zoals men de rijkswacht nu verwijt. Wij zijn voor sterke parketten, geleid door dynamische korpsoversten, die zoals managers technieken uit het bedrijfsleven gebruiken. Maar de politiediensten moeten de orders dan wél loyaal uitvoeren.
Chris De Stoop
Magistraten zijn verontwaardigd vanwege de commissie-Dutroux (beeld) : Men wil ons pakken. Barbertje moet hangen.
Men heeft manifest geen oog voor de omstandigheden. Als je maar apenootjes betaalt, zit je ook met apen. (Beeld : justitieminister De Clerck rechts, voorzitter Verwilghen van de commissie-Dutroux links.)
