Het Europees Parlement (EP) ziet een van zijn meest kleurrijke en scherpste critici weggaan. De Deen Jens-Peter Bonde was een van de zes veteranen die er al bij waren vanaf de eerste rechtstreekse verkiezing voor het EP in 1979. ‘En eigenlijk was ik de oudste, want ik ben op een donderdag verkozen, de anderen op een zondag.’
Eigenzinnig. Koppig. Zo heeft hij 29 jaar lang hoofs maar verbeten strijd gevoerd tegen de verregaande bureaucratisering, de geheimhouding en macht van de ambtenaren. Een luis in de pels was hij. Nu Jens-Peter Bonde weggaat, is Europa nog niet van hem verlost. ‘Ik ga me wijden aan mijn belangrijkste taak: in zoveel mogelijk lidstaten partijen opzetten en ondersteunen die onze visie op Europa delen.’
Die visie stoelt op doorgedreven verzet tegen elke mogelijke centralisering vanuit Brussel. De oud-communist in Bonde komt naar boven: ‘Ik lag mee aan de basis van de Deense neestem tegen het Verdrag van Maastricht in 1992, toen de Europese instellingen werden omgevormd tot Europese Unie. Ik kwam uit de Volksbeweging tegen de EU, en werkte samen met de groep Danmark 92. Daaruit is de Junibeweging ontstaan.’ Het ging Bonde duidelijk minder om het label dan om de actie. Hij is ook nog bij de Radikale Liberalen geweest, maar zijn drijfveer is onveranderd gebleven: politiek hoort niet bedreven te worden in achterkamertjes door niet-verkozen deskundigen en ambtenaren, maar moet rechtstreeks de wil van het volk vertalen. Daarom acht Bonde een volksraadpleging over het nieuwe Verdrag van Lissabon onontbeerlijk. ‘In alle 27 lidstaten tegelijk, niet alleen op 12 juni in Ierland, dat grondwettelijk gebonden is aan zo’n referendum’.
Maar wat vindt hij dan van het voornemen van premier Anders Fogh Rasmussen om de uitstap (de opt-outs) die Denemarken in Maastricht verkregen heeft voor te leggen aan de bevolking, en die eventueel om te buigen? Over vier onderdelen wil hij zijn licht laten schijnen. Europees militair optreden? Uitsluitend vredesmissies onder bevel van de VN, elke andere opdracht is ontoelaatbaar. Rechtsbedeling? Alleen Europese regels als alle mensenrechten gevrijwaard worden. Europees burgerschap? Daar is de tijd niet rijp voor. Als nationaal en Europees burgerschap botsen, en Europa krijgt volgens de verdragen de voorrang, dan verzet hij zich daartegen. En de euro? ‘Dat is toch een aanfluiting? De euro is alleen in schijn een sterke munt. Niemand houdt zich aan de afspraken. Begrotingstekort onder de 3 procent? Inflatie maximaal 2 procent? Komaan. Die muntunie valt onvermijdelijk uiteen, en ik zal blij zijn dat ik nog kronen op zak heb. Ik betwist niet het nut van een gemeenschappelijke munt voor internationale handel. Maar een eenheidsmunt, dat is baarlijke economische nonsens.’
Bonde gaat niet weg als een ontevreden man. Het telefoonboek van de Europese Commissie, ooit een staatsgeheim, kan iedereen inkijken. Teksten zijn in alle talen beschikbaar. De lijst van ‘werkgroepen’ is vrijgegeven. In 2009 ligt het register voor van alle ‘raadgevers’. En toch valt Bonde nog van zijn stoel. Het schandaal van de assistenten ligt nog vers in het geheugen, parlementsleden staken geld in eigen zak of gaven het aan hun familie. ‘En op mijn laatste vergadering van voorzitters blijkt plots dat er een lobbyforum werkt in het EP, met kantoren en telefoons door u en mij betaald. Ook de liberaal Graham Watson viel uit de lucht. Wie is daarvoor verantwoordelijk?’ Zelf houdt Bonde zich strikt aan volledige openheid. Zelfs zijn afscheid stond op de website te lezen. Vertrek 9 mei, 14.50 uur, vlucht SN 2259. ‘Maar ik kom terug.’
jens-peter bonde
Geboren in Aabenraa (Denemarken) op 27 maart 1948.
Studeerde politieke wetenschappen aan de Universiteit van Aarhus. Werd journalist.
Was al sinds 1972 actief in de volksbeweging tegen de EU.
Vanaf 1979 onafgebroken verkozen in het EP. Voorzitter van de EDN-groep (1994-1999), en later de IND/DEM-groep. Stichter van de EUDemokraten (2005).
Schreef 55 boeken over Europa, vooral leesbare versies van onleesbare verdragen (de grondwet, Nice, Lissabon).
Noemt zich eurocriticus, geen euroscepticus of anti-Europeaan.
Lukas De Vos
