Premier Guy Verhofstadt vertoeft in de Verenigde Staten om er lokale ondernemers te instrueren over de Belgische notionele interestaftrek – de mogelijkheid om fictieve (!) interesten fiscaal in rekening te brengen.
Tussen de vele presentaties door had de premier een ontmoeting met president George W. Bush, met wie hij de toekomst van de trans-Atlantische betrekkingen besprak. Verhofstadt kreeg een half uur om de Amerikaanse president van zijn goede voornemens te overtuigen.
De visite van Verhofstadt volgde op die van zijn Duitse collega Angela Merkel. Zij werd eind vorige week in Washington met alle denkbare egards behandeld. Want op haar vestigen de Amerikanen grote hoop voor de verbetering van de relaties met Europa.
Wat niet kon worden gezegd van haar voorganger Gerhard Schröder, die een alliantie sloot met de Franse president Jacques Chirac en de Russische president Vladimir Poetin tegen de Amerikaanse veldtocht tegen Saddam Hoessein. Een alliantie die niet alleen de relaties tussen Europa en de Verenigde Staten naar een ongekend dieptepunt joeg, maar die ook Europa verdeelde en bijgevolg een gezamenlijk buitenlands beleid van de Europese Unie onmogelijk maakte.
Merkel had tijdens haar verkiezingscampagne duidelijk aangegeven dat Duitsland, volgens haar, voluit zijn dubbele rol moest opnemen, in de NAVO en in de Europese Unie. Haar eerste buitenlandse bezoek ging dan ook richting NAVO-hoofdkwartier in Brussel. Dat was ze in Washington niet ontgaan.
De kloof tussen de VS en Europa blijft ook na de recente Europese tournee van Bush een probleem. In die mate zelfs dat de terughoudendheid van de Nederlanders om in NAVO-verband troepen te sturen naar het woelige zuiden van Afghanistan, in Washington vragen oproept over de toekomst van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie.
De NAVO ontstond uit het Europese onvermogen om voor de eigen defensie in te staan. Een poging begin van de jaren 1950 om een Europese Defensie Gemeenschap te vormen stootte op het verzet van de Franse regering van Pierre Mendès-France, bevreesd als ze in Parijs waren voor de herbewapening van Duitsland. Het duurde tot 1993, met het Verdrag van Maastricht, vooraleer de noodzaak van een gemeenschappelijk buitenlands beleid en defensie aan bod kwam.
Toch valt de trans-Atlantische breuk niet alleen aan politieke en militaire meningsverschillen toe te schrijven. Zoals de Britse historicus Tony Judt in zijn zopas verschenen Postwar uiteenzet, is het ook geen zaak van economische concurrentie. De Europese en de Amerikaanse economieën grijpen als tandwielen in elkaar. Bijna 70 procent van alle buitenlandse investeringen in de Verenigde Staten komt uit Europa. Die zakelijke band is steviger dan ooit, waardoor de vorming, op termijn, van één grote trans-Atlantische economische ruimte haast onvermijdelijk wordt.
Veel ingrijpender is de verkruimeling van de waarden die Amerikanen en Europeanen ooit met elkaar deelden, waardoor de Verenigde Staten vandaag in Europa als een vreemd land worden ervaren.
Niet alleen de invloed van religie in de Amerikaanse samenleving maar vooral in de politiek, komt de Europeanen bijzonder vreemd voor, ook de gehechtheid van de Amerikanen aan privéwapenbezit en de doodstraf.
In Europa bestaat er steeds minder begrip voor de nonchalance waarmee ze in Washington omgaan met internationale verdragen, met de rechten van gevangenen zoals die in Guantanamo, en voor de eenkennige opstelling in het conflict in het Midden-Oosten.
In al deze kwesties is de Amerikaanse houding niet veranderd door de verkiezing van George W. Bush tot president. Alleen heeft Bush de zaken veel scherper gesteld, waardoor de culturele tegenstellingen in het volle licht kwamen. Uitgerekend op het moment waarop de Europese Unie zelf ontregeld raakte door de forse uitbreiding, de toenemende globalisering van de economie, de werkloosheid, de dreigende islamterreur en de opstoten van geweld in de grote buitensteden.
Alvorens de kloof met de Verenigde Staten te kunnen dichten, zal de Europese Unie eerst een Jacques Delors moeten vinden om de eigen rol opnieuw te definiëren.
Rik Van Cauwelaert
