De Congolese president Joseph Kabila speelt België uit tegenover China. ‘België kan het hard te verduren krijgen’, meent Jonathan Holslag.
Tijdens het jongste bezoek van België aan Congo kwam het opnieuw tot wrijvingen met president Joseph Kabila. Minister van Buitenlandse Zaken, Karel De Gucht (Open VLD), had er een kritische toespraak gehouden over corruptie en de behoefte aan transparantie. ‘Ik wil me door niemand de les laten lezen’, reageerde Kabila boos. En hij schermde met de grote contracten met zijn nieuwe handelspartner China.
‘De rol van China is nog zeer onduidelijk’ zegt Jonathan Holslag, onderzoeker aan het Brussels Institute of Contemporary China Studies (BICCS).
Men spreekt over 5 miljard dollar. Vergeleken met de ontwikkelingshulp van België is dat gigantisch veel.
JONATHAN HOLSLAG: Met zo’n 100 miljoen euro aan ontwikkelingshulp in 2007 blijft België wel de belangrijkste donor binnen de Europese Unie. België investeert heel veel in Congo. Het probleem is alleen dat de Congolese regering de Belgische hulp op dit moment liever kwijt is dan rijk. Ze kan toch terugvallen op de financiering door China, zegt ze. Maar hoeveel dat is, moeten de Chinezen zélf nog uitmaken. Sommigen hebben het over vier miljard dollar, anderen over acht tot zelfs veertien miljard. Alles zal afhangen van de garanties die de Chinezen krijgen. Tot nog toe zijn er slechts twee contracten afgerond voor een totaal bedrag van anderhalf miljard dollar.
Gaat het om duurzame en evenwichtige contracten?
HOLSLAG: Ze zijn hoe dan ook het voordeligst voor de Chinezen. China levert minstens een derde van de contractarbeiders, die werken voor Chinese bedrijven. Bovendien worden de leningen die ze verstrekken voor de werken, terugbetaald in koper en kobalt, die almaar duurder worden.
Kabila ziet geen graten in de contracten.
HOLSLAG: Kabila focust zich slechts op één ding: zijn herverkiezing in 2010. Hij zal dan ook de laatste zijn om het hard te spelen met de Chinezen. Als hij maar kan uitpakken met opvallende projecten en aan de bevolking kan laten zien dat zijn land vooruitgang heeft geboekt. Bovendien wordt hij niet armer door de investeringen van de Chinezen. De mijnbouwconcessies leveren hem veel geld op via zijn stromannen.
Karel De Gucht heeft dus overschot van gelijk met zijn pleidooi tegen corruptie?
HOLSLAG: Zeker. Volgens sommigen gaat de helft tot 70 procent van alle inkomsten naar de politieke elite. En dat zal niet snel veranderen. Zolang de Chinezen geen voorwaarden opleggen op het vlak van transparantie, zal ook de Congolese elite geen open kaart spelen. De Chinese investeringen bieden Congo nochtans een kans om een economische meerwaarde te creëren. Maar daartoe heeft het land behoefte aan goed bestuur.
De relaties zijn nu echt wel vertroebeld.
HOLSLAG: De wrijvingen zijn niet nieuw. De eerste breuk dateert van vorig jaar na een kritische toespraak van Karel De Gucht in Lubumbashi. Nu is dat een diepe kloof geworden. De onenigheid tussen Kabila en De Gucht is op een persoonlijke vendetta uitgedraaid. België kan het nog even moeilijk krijgen.
Dreigt België door China helemaal buitenspel te worden gezet?
HOLSLAG: Dat denk ik niet. België kan voor China een rol van betekenis spelen. De Chinezen zijn zich er steeds meer van bewust dat het ook in hun voordeel is om de stabiliteit in de regio te bevorderen, om op die manier hun bevoorrading van grondstoffen te verzekeren. Ze zijn dan ook geïnteresseerd om een voorzichtig debat aan te gaan over goed bestuur en transparantie. België kan hen daarin begeleiden, via stille diplomatie.
Toch moeten we niet naïef zijn wat China betreft. Europa is niet de grootste zorg van de Chinezen in hun Afrikabeleid. India, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika hebben een veel grotere impact. Als we niet oppassen, dreigt Europa in de marge te belanden zodra de wedloop op het Afrikaanse continent écht begint.
Ingrid Van Daele
