Hubert van Humbeeck

Afgezien van zijn omstreden optreden in de abortuskwestie, was de wijziging van het huidige artikel 85 van de grondwet het laatste grote gebaar van koning Boudewijn, voor hij in de zomer van 1993 stierf. Er wordt verteld dat Boudewijn de opvolgingsregel liet wijzigen omdat hij zeker wou zijn dat de tweede zoon van zijn broer Albert, prins Laurent, nooit de troon zou bestijgen. Het doet weinig ter zake: de wijziging sloot in ieder geval bij de tijdsgeest aan _ ze kwam in die zin eigenlijk jaren te laat.

De regel waarbij vrouwen van de troon werden uitgesloten, was op zichzelf een interpretatie van de Lex Salica, die verder ging dan de auteurs hadden bedoeld. In de zogenaamde Salische wet werd in de zesde eeuw het stamrecht van de Salische Franken opgetekend. In hun tekst luidt het alleen dat vrouwen geen onroerende goederen kunnen erven. De bedoeling daarvan lijkt duidelijk: vermijden dat bezittingen via de echtgenoot van de vrouw bij andere families terechtkomen. Eenzelfde soort redenering _ de bescherming van bezit _ lag veel later aan de basis van elementen van discriminatie van de vrouw in de Code Napoléon van 1804. De interpretatie van de Salische wet, zoals die tot 1991 in de Belgische grondwet stond, stamt uit de Honderdjarige Oorlog. Ze wou voorkomen dat een Engelsman toen bezit nam van de Franse troon.

De goede orde wil dat hier wordt vermeld dat het prinsesje Elisabeth later vanzelfsprekend niet de eerste Belgische koningin wordt _ er zijn op dit moment zelfs twee dames die dezelfde titel voeren, Fabiola en Paola. Elisabeth kan wel de eerste Belgische koningin worden die tegelijk ook staatshoofd is. Ze werd overigens genoemd naar de vrouw van koning Albert I, de flamboyante Beierse hertogin Elisabeth _ een opvallend personage in de geschiedenis van de altijd wat mercantiele, kneuterige Belgische dynastie.

Of Elisabeth ooit echt staatshoofd wordt, moet worden afgewacht. Ze zou het worden, bij de huidige stand van de wetgeving. Of die er over enkele decennia nog net zo uitziet, mag worden betwijfeld. Tien jaar geleden al beloofde de toenmalige eerste minister Wilfried Martens na het abortusincident dat de inhoud van de koninklijke functie grondig zou worden herschreven. Wellicht krijgt de koning over niet al te lange tijd toch een veel meer ceremoniële functie dan nu het geval is.

De invloed die de koning nu nog op het politieke leven heeft, mag trouwens ook niet worden overschat. Hij kon enkele jaren geleden, bijvoorbeeld, Luc Van den Brande wel de levieten lezen omdat die zich neerbuigend over België had uitgelaten. Maar hij kon niet beletten dat diezelfde Van den Brande daarna nog geruime tijd minister-president van Vlaanderen bleef. De tijd dat de koninklijke omgeving ministers kon weigeren omdat hij of zij niet getrouwd is zoals het hoort, ligt toch echt stilaan achter ons.

Eigenlijk weten ze dat aan het hof zelf nog het beste. Meer dan ooit tevoren presenteert de koning zich als een dienaar van het land. Ze zijn er zich in het paleis ten volle van bewust dat ze te allen tijde afhankelijk blijven van één stemronde in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Dat is het hoogste politieke gezag in het land, en het wordt om de vier jaar door de burgers verkozen. Vandaag laten ze zich in de Wetstraat nog afbluffen door een blaag zoals Laurent, die een advocaat stuurt om zijn dotatie geregeld te krijgen. Een volgende generatie politici zal zich misschien moediger tonen.

Het klinkt onheus, maar zo is het niet bedoeld. In de wereld van kastelen en paleizen, van koningen en prinsen, heeft Filip het belangrijkste gedaan van wat hem te doen stond: hij heeft voor opvolging gezorgd. Hem zal het verdriet bespaard blijven waarmee zijn geliefde oom Boudewijn moest leven. De directie en de redactie van Knack wensen Filip en Mathilde van harte geluk met de geboorte van hun eersteling _ hun eigen kleine prinses.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content