Het was een politieke keuze. De hogesnelheidstrein heeft de Brusselse exprestrein voorbijgeflitst.
Met de Thalys is de treinreiziger in anderhalf uur in Parijs, comfortabel en met een natje en een droogje. De pendelaars kunnen er alleen maar van dromen, hangend in overvolle spoorwegwagons of nagelbijtend in de auto in de file.
Voor die discriminatie treft de Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen geen schuld. Het mobiliteitsdebat stond het jongste paar decennia volledig in het teken van de hogesnelheidstrein. Enthousiast gooiden de politici zich in de jaren ’80 van de vorige eeuw in het HST-avontuur, aangespoord door het bedrijfsleven, dat lekkere zaakjes rook en die inderdaad heeft gekregen. Die snelle lijnen zijn prachtig natuurlijk, maar zij kostten wel 4,7 miljard euro, waarvan 3 miljard al zijn uitgegeven. Door de spoorwegmaatschappij, want in tegenstelling tot de buurlanden had de overheid voor dit toekomstproject geen geld. De NMBS zit erdoor diep in de schulden.
De pendelaars op het binnenlandse net hebben het geweten. De besparingen van de immer in het rood staande spoorwegmaatschappij kwamen altijd op hun nek terecht. De spoorlijnen kregen veel te traag een moderniseringsbeurt, de treinstellen verouderden – de dubbeldekwagons zijn nog maar pas in gebruik genomen – en voor goederenlijnen voor de Antwerpse haven was er geen geld meer. Tegelijk geraakte de mobiliteit naar Brussel versmacht. Het treinnet in en rond Brussel is een ouderwetse chaos.
Chapeau dus voor minister van Mobiliteit Isabelle Durant (Ecolo), die als een echte groene het hoofdstedelijk verkeersprobleem wil oplossen. Krachtdadig verdedigt zij het gewestelijk expresnet (GEN), dat de Brusselse stations recht- streeks zal verbinden met die van een aantal steden in de omgeving. De nieuwe spoorwegbaas Karel Vinck wilde het GEN opnieuw in de koelkast stoppen. Maar dat was zonder de explosieve Durant gerekend. De spoorwegmanager en zijn gepolitiseerde raad van bestuur moesten een beetje toegeven. De NMBS bespaart minder op het voorstadsnet… op voorwaarde dat de overheid met geld over de brug komt en mee betaalt voor de aankoop van rollend materieel en het dekken van de exploitatieverliezen, geraamd op niet minder dan 140 miljoen euro. Isabelle Durant was dat even uit het oog verloren.
Karel Vinck hoopt dat over een jaar of drie de eerste exprestreinen naar Brussel sporen. Zou kunnen, maar geld heeft hij er niet voor over. De NMBS vergroot haar GEN-budget van 7 naar 25 miljoen euro. Maar dat is nog altijd 62 miljoen euro minder dan het oorspronkelijke budget. En wellicht blijft dat geld nog liggen, want de verkeersminister krijgt haar Brusselse kompanen niet onder controle. Al jarenlang blokkeren het Brusselse gewest en de gemeentebesturen het voorstadsnet. Tegen de spoortunnel tussen het Schuman- en het Josa-phat-station – het sleutelproject van het GEN – dienden Brussel en Schaarbeek alweer nieuwe bezwaarschriften in. De NMBS staat erbij en kijkt ernaar.
Ondertussen investeert de spoorwegmaatschappij 432 miljoen in de hogesnelheidslijnen. Dat is een zwaarder investeringspakket dan voor enig ander project, zoals infrastructuur of materieel.
Guido Despiegelaere
