De Poolse minister van Buitenlandse Zaken Radek Sikorski wordt steeds vaker genoemd voor een internationaal mandaat. Als het van hem afhangt, moet het Syrische verzet onderhandelen met president Assad. En de Russen? ‘Die moeten europeaniseren, maar ze doen precies het tegenovergestelde.’
Er is niet alleen Pieter De Crem. Ook de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Radoslaw ‘Radek’ Sikorski is kandidaat voor een van de topfuncties die volgend jaar in Europa vrijkomen. Wordt hij secretaris-generaal van de NAVO of Hoog Vertegenwoordiger voor het Buitenlands Beleid van de Europese Unie? In zijn voordeel pleit dat Polen steeds nadrukkelijker zijn plaats opeist als een land met gewicht in de Unie – en als spreekbuis van de lidstaten uit Midden- en Oost-Europa. Nog in zijn voordeel pleit dat Radek Sikorski bekendstaat als een fel voorstander van zowel Atlantische als Europese samenwerking. Hij werkte eerder in Londen en in Washington, en was ook minister van Defensie. Sikorski was in 2009 al kandidaat voor de topjob bij de NAVO, die toen naar de Deen Anders Fogh Rasmussen ging.
In de jaren tachtig werkte u als een sterreporter voor verschillende Britse media in onder meer Angola en Afghanistan. Zou de verslaggever Sikorski vandaag op reportage trekken naar Syrië?
Radek Sikorski: Oorlogscorrespondent zijn, is een baan voor jonge mensen. Je moet ermee stoppen voor je geluk op is. Een Poolse journalist wordt op dit moment in Syrië gegijzeld, samen met Duitse, Italiaanse en andere collega’s. De omstandigheden zijn anders dan vroeger. In Afghanistan werd ik beschermd door het verzet. Ze hadden de steun van de bevolking en namen me mee op hun tochten. Maar de Poolse journalist die in Syrië wordt vastgehouden, werd gekidnapt door de mensen die hij probeerde te helpen. Mensen gijzelen is een business in Syrië. Zoals het dat ook is in Mali en in Somalië.
Polen was al vroeg voorstander van een diplomatieke oplossing in Syrië, zeker met de aanwezigheid van chemische wapens in het achterhoofd. Kan het Amerikaans-Russische initiatief werken om de voorraad chemische wapens in Syrië te ontmantelen?
Sikorski: Mijn experts vertellen me dat het ontmantelen van een arsenaal van die omvang ongelooflijk complex is. Zelfs onder de best mogelijke omstandigheden is het een proces van lange duur. Het tijdschema dat de ministers van Buitenlandse Zaken John Kerry en Sergei Lavrov hebben opgesteld, is bijzonder optimistisch.
Ondertussen lijden de Syriërs nog altijd het meest onder de conventionele wapens waarmee de burgeroorlog wordt uitgevochten.
Sikorski: En toch kan dit akkoord een keerpunt zijn. Eerst en vooral omdat het in het belang van de Syrische bevolking is dat het niet wordt vergast. Het regime van zijn kant voorkwam dat het door de Amerikanen werd aangevallen. Rusland doet eindelijk iets positiefs met betrekking tot Syrië, Iran weet wat het is om met chemische wapens te worden aangevallen, en Amerika is blij dat de fameuze red line van Barack Obama dan toch ergens toe heeft geleid. Er doet zich nu een kans voor om door dit akkoord de basis van het hele conflict aan te pakken, en dat is de burgeroorlog zelf.
Het resultaat kan ook zijn dat het regime deze kans grijpt om aan de macht te blijven.
Sikorski: Dat zal het zeker proberen.
Het is namelijk nodig om de chemische wapens te kunnen ontmantelen.
Sikorski: Het is onze taak om ervoor te zorgen dat president Assad daar niet mee weg komt. Daarom is het zo belangrijk om het gebruik van geweld als een stok achter de deur te houden, voor het geval hij zijn beloften niet nakomt.
In de resolutie van de VN-Veiligheidsraad over de ontmanteling van de chemische wapens is niet meteen sprake van het gebruik van geweld als Syrië de afspraken niet naleeft. Daarvoor is een nieuwe resolutie nodig. Gelooft u dat Rusland die resolutie dan ook goedkeurt?
Sikorski: Rusland zorgde ervoor dat er een akkoord kwam, en het beloofde manschappen te sturen om de wapens te helpen ontmantelen. Als de hele operatie mislukt, is dat tegelijk ook een mislukking van de Russische politiek. De Russische geloofwaardigheid staat op het spel.
Er is tot nog toe altijd geëist dat Assad zou opstappen. Is hij nu een deel van de oplossing geworden?
Sikorski: Het Westen vroeg zijn vertrek al twee jaar geleden. De lijst met misdaden tegen zijn eigen volk is ondertussen alleen maar langer geworden – de aanval met chemische wapens in augustus is er daar één van. Het lijkt in die zin onwaarschijnlijk dat hij weer legitiem zou kunnen besturen. Anderzijds hebben we wel vaker om de tafel gezeten met lui die bloedige burgeroorlogen hadden gewonnen. Ook in Europa – denk maar aan Lenin en Franco. De Syriërs moeten uitmaken wat mogelijk is. Het alternatief voor een politiek akkoord is een Libanonachtige burgeroorlog die vijftien jaar duurt of langer.
Pleit u ervoor dat de oppositie met Assad zou onderhandelen?
Sikorski: Zeker. Het Amerikaanse dreigement met bombardementen en de diplomatie rond de chemische wapens waren er toch op gericht om alle partijen naar Genève te lokken?
De Russen blijven erbij dat er geen afdoende bewijs is dat het regime de gasgranaten in augustus heeft afgeschoten.
Sikorski: Als Sergei Lavrov dat kan aantonen, moet hij zijn bewijzen op tafel leggen. De Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens is nu aan zet. Mag ik u erop wijzen dat veel landen baat hadden bij de opbouw van het Syrische chemische arsenaal? Het zou niet meer dan normaal zijn dat die landen ook helpen om dat arsenaal af te bouwen. Polen heeft Assad nooit geholpen, maar het stelt zijn antichemische experts wel ter beschikking van de VN.
Rusland stelt zich plots constructief op tegenover Syrië, maar in Oost-Europa zit het landen dwars die nauwer bij de Europese Unie willen aansluiten.
Sikorski: Onze ervaringen met Rusland zijn gemengd. Rusland blijft hoe dan ook onze grootste handelspartner, na Duitsland. Het wil binnen zijn invloedssfeer een integratieproject opzetten, naar het voorbeeld van de Europese Unie. Wij willen dat landen uit die regio een partnerschap aangaan met de EU, terwijl Rusland wil dat ze aansluiten bij zijn project. Wij zouden graag zien dat Wit-Rusland democratisch wordt, Rusland niet. Wij willen dat aardgas goedkoper wordt, Moskou wil het duur verkopen. Dat zijn wezenlijke geschilpunten. Die verdwijnen niet met wat sussende woorden.
De eerste minister van Litouwen heeft het zelfs over een ‘economische oorlog’.
Sikorski: Je kunt niet ontkennen dat de import en export van gas, wijn, vlees en andere producten bij momenten politiek gestuurd is. Dat is in strijd met de regels van de Wereldhandelsorganisatie, waarvan Rusland lid is. En het is in strijd met het samenwerkingsakkoord dat wij met Rusland hebben. Tegelijk is de rivaliteit van Rusland met de Europese Unie ook een gevolg van de Russische binnenlandse politiek. Als Rusland zijn economie en zijn samenleving bij de tijd zou brengen, zou het Europa als een kans zien en niet als een bedreiging. Rusland moet europeaniseren, maar het doet precies het tegenovergestelde. Het wil de voormalige Sovjetrepublieken weer aan zich binden in een negentiende-eeuws geopolitiek spel. Dat is een verspilling van tijd en van geld.
Moskou beschouwt die landen nog altijd als zijn achtertuin.
Sikorski: Een landje zoals Armenië heeft misschien weinig keuze. Oekraïne lijkt dan weer klaar om de moeilijke stap te zetten naar Europa. Tegelijk blijft Rusland wel de grootste handelspartner van Oekraïne. Als ik een Oekraïner was, zou ik die markt ook niet willen verliezen. Ik kan alleen vaststellen dat de Poolse export naar Rusland niet onder ons lidmaatschap van de EU heeft geleden, integendeel.
Waarom voert Rusland de modernisering niet door die het zo nodig heeft?
Sikorski: Tja, waarom doen politici niet altijd wat in het belang is van hun land? Toen Vladimir Poetin premier werd, had hij een visionair plan. Hij schetste een beeld van de ontwikkeling van Rusland, dat zou worden voortgestuwd door de brains en de energie van zijn bevolking en de kracht van zijn instellingen. Alleen heeft hij zijn plan nooit uitgevoerd. Maar Rusland is onze buur, het zou goed voor ons zijn als het ervoor koos op te schuiven naar Europa. Het laatste wat we willen, is een terugkeer naar de Koude Oorlog.
Met uw andere buur en historische vijand Duitsland lijken de relaties beter dan ooit.
Sikorski: Angela Merkel is in Polen voor het derde jaar op rij de populairste buitenlandse politicus. Het helpt dat ze via haar grootvader voor een kwart Pools bloed heeft, maar we kunnen ook niet ontkennen dat de politiek die ze voert Polen goed uitkomt. Als dat niet zo was, zou ze niet zo graag gezien zijn. Kijk maar naar de reactie in Polen op de populaire Duitse televisieserie Unsere Mütter, unsere Väter, waarin de lotgevallen worden gevolgd van vijf jonge Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wat daarin over Polen wordt verteld, is schandalig en verkeerd. We accepteren niet dat we uitgerekend door Duitsers als antisemieten worden voorgesteld.
In Duitsland werd de reeks gezien als een gedurfde poging om eerlijk naar het verleden te kijken. Ook naar de donkere kant daarvan.
Sikorski: Ik zag er de bevestiging in dat Duitsland een selectief geheugen heeft, zeker als het over zijn relatie met Oost-Europa gaat. De Duitsers schamen zich voor de Holocaust en ze beseffen goed genoeg dat ze in Stalingrad een rammeling kregen. Maar ze vegen de spons over wat hun vaders en grootvaders hebben gedaan. Ik kan u zeggen dat de Duitse bezetting van Polen met geen enkele andere te vergelijken is. Er was niet alleen de terreur, er was ook de dagelijkse vernedering van een trots volk.
Twee jaar geleden zei u uitgerekend in Berlijn dat u minder bang bent van een machtig Duitsland dan van een Duitsland dat te weinig doet.
Sikorski: Dat was een oproep aan Duitsland om de euro te redden. De belangrijkste aandeelhouder van een onderneming, die er het meeste baat bij heeft, moet ook de grootste inspanning leveren om de onderneming overeind te houden. We hopen dat Duitsland straks meer doet, nu de parlementsverkiezingen achter de rug zijn.
Wat verwacht u van een nieuwe Duitse regering?
Sikorski: De EU wordt maar een echte politieke unie als ze een gemeenschappelijke financiële politiek heeft. Alleen als de rente in de verschillende landen van de eurozone minder uiteenloopt, kan Zuid-Europa langzaam herstellen.
Bent u dan een voorstander van de uitgifte van Europese obligaties, zogenaamde eurobonds?
Sikorski: Ze zouden in elk geval het beeld versterken van een unie die zich niet uit elkaar laat spelen. Ik weet hoe moeilijk de Duitse publieke opinie het met eurobonds heeft. Net zo moeilijk als het is om de Polen ervan te overtuigen dat we toch beter de euro invoeren. Zowel in Duitsland als in Polen zijn politici nog niet klaar met hun werk.
© Die Zeit
‘Het alternatief voor een politiek akkoord in Syrië is een Libanonachtige burgeroorlog die vijftien jaar duurt.’
