De vzw Natuurpunt groeit uit tot de grootste private landeigenaar van Vlaanderen. Maar ook de kritiek groeit.
De voorbije jaren heeft de vereniging Natuurreservaten een fenomenale groei gekend. Sinds 1996 werd ruim 3000 hectare grond aangekocht, voor een totaal bedrag van 1,4 miljard frank. Daarvoor ontving ze één miljard frank subsidies van het Vlaamse Gewest. Dit jaar werd de kroon op het werk gezet door een fusie met De Wielewaal. Samen kregen zij dit jaar bijna negentig procent van de aankoopsubsidies, of ruim 300 miljoen frank. De nieuwe vereniging heet nu Natuurpunt en heeft bijna 6000 hectare in eigendom. Directeur Ibens: ‘Niet het eigendomsrecht op zich is belangrijk voor ons, maar wel het maatschappelijke rendement ervan. Wij privatiseren om te socialiseren. Het aankopen van terreinen is maar een efficiënt middel om aan duurzaam natuurbeheer te doen.’
Toch komt er nu steeds meer kritiek van kleinere natuurverenigingen, die zich tegen de ‘monopolievorming’ verzetten. Volgende maandag wordt in Antwerpen vergaderd om een overlegplatform op te richten. De uitnodiging gaat uit van de Limburgse milieugroep Isis. De vergadering wordt geleid door André Verstraeten, voorzitter van de Oost-Vlaamse vzw Durme. De vzw Durme krijgt 1,5 procent van de aankoopsubsidies, en dat mindert van jaar tot jaar. De andere verenigingen krijgen helemaal niets. Volgens Verstaeten werden de voorwaarden voor de verdeling van de subsidiepot twee jaar geleden opzettelijk zo zwaar gemaakt, dat praktisch niemand eraan kan voldoen. Dat de vzw Natuurreservaten de voorbije jaren toonaangevende vertegenwoordigers in de ministeriële kabinetten had, is daar volgens hem niet vreemd aan.
Volgens Verstraeten wordt ook geld geboden op gronden binnen de uitbreidingsperimeters van andere verenigingen. Er zijn nochtans afspraken om elkaars gebieden met rust te laten. Zo maakte hij een pijnlijk opbod mee in Sinaai en Berlare. Ook Jan Rodts van de Vogelbescherming spreekt over ‘een smerige oorlog waarin subsidies gebruikt worden om andere verenigingen weg te duwen’. Jaren geleden kreeg de Vogelbescherming zelf een fusievoorstel van de vzw Natuurreservaten, maar dat werd afgewezen. Daarop maakten ze het mee dat hen de vertegenwoordiging van Birdlife International afhandig werd gemaakt, ten voordele van Natuurreservaten. Samengevat komt de kritiek van Verstraeten, Rodts en de anderen erop neer dat de vzw Natuurreservaten (nu dus Natuurpunt) zwaar bevoordeeld wordt en dat de monopolievorming afbreuk doet aan de rijke verscheidenheid van de milieuverenigingen. Natuurpunt probeert als een koekoeksjong het hele nest in te nemen.
Natuurpunt-directeur Willy Ibens, zelf afkomstig uit het bedrijfsleven, zegt dat hij ook vrije concurrentie boven een monopolievorming verkiest, maar dat een grote organisatie wel een aantal schaalvoordelen heeft. ‘Bovendien kan de vzw Durme geen gronden claimen die ze niet bezit. Wij zitten niet meer in een feodaal systeem. De vrije markt laat ons toe daar een bod te doen.’ Maar belangrijker is volgens hem dat Natuurpunt ervoor gekozen heeft een ‘brede maatschappelijke beweging’ te worden. De nieuwe vereniging telt 47.000 leden, maar het streefdoel is om tegen 2005 te groeien tot 100.000 leden. Er zijn 172 professionele medewerkers en 140 afdelingen in heel Vlaanderen. De mastodont beheert al ruim 400 natuurgebieden (0,8 procent van het Vlaamse grondgebied) en jaarlijks neemt de beheerde oppervlakte nog toe met minstens duizend hectare. Natuurpunt kan rekenen op duizenden actieve vrijwilligers.
Willy Ibens: ‘Dat weefsel van geëngageerde vrijwilligers is onze belangrijkste meerwaarde, en niet het grondbezit. Als beweging willen wij een motor voor maatschappelijke verandering zijn.’
