Met de vraag om de uitlevering van Hissène Habré is de Belgische genocidewet weer een beetje wereldnieuws.
De kans bestaat dat het Afrikaanse land Senegal intussen heeft uitgemaakt hoe het met Hissène Habré verder moet. De voormalige dictator van Tsjaad werd tien dagen geleden in Dakar aangehouden, nadat er in België een internationaal aanhoudingsmandaat tegen hem was uitgeschreven. België wil Habré (63) berechten op basis van de fameuze, zogenaamde genocidewet. Die kent ons land universele rechtsmacht toe voor feiten die te maken hebben met genocide en misdaden tegen de menselijkheid.
Hissène Habré bestuurde Tsjaad tussen 1982 en 1990 met ijzeren hand. Hij wordt ervan beschuldigd dat hij ruim 40.000 mensen liet martelen en vermoorden. De bewijzen daarvan zijn overvloedig aanwezig. Habré kwam aan de macht met de steun van Frankrijk, maar vooral van de Verenigde Staten, die van Tsjaad in de jaren tachtig een bolwerk wilden maken tegen zijn buurland Libië van kolonel Moeammar Khaddafi. In 1990 werd Habré van de macht verdreven. Maar hij nam bij zijn vlucht ook de schatkist mee naar de Senegalese hoofdstad Dakar, waar hij sindsdien comfortabel woont. Een poging om hem daar te laten veroordelen, mislukte: de rechtbank verklaarde zich onbevoegd omdat de feiten zich niet in dat land hebben afgespeeld. Dat is in België, in dit geval, geen probleem.
Als Habré aan België wordt uitgeleverd, zal het de eerste keer zijn dat de genocidewet wordt toegepast zoals ze in 2003 onder druk van de Verenigde Staten werd gewijzigd. Washington vond het niet leuk dat onder meer de voormalige president George Herbert Walker Bush, enkele hoge militairen en de Israëlische premier Ariel Sharon in België waren aangeklaagd voor genocide. De wet kan nu nog alleen worden ingeroepen als de feiten zich in België hebben afgespeeld, als de beschuldigde zich in België bevindt of als er Belgen onder de slachtoffers zijn. Dat is in de zaak tegen Hissène Habré het geval: drie van de mensen die klacht hebben neergelegd, hebben de Belgische nationaliteit.
In diplomatieke kringen kon de genocidewet vaak op weinig begrip rekenen. Door mensenrechtenorganisaties werd ze altijd gekoesterd – en dat is ook met de lightversie nog het geval. Het idee blijft dat massamoordenaars zich nergens veilig mogen voelen, ook niet als ze al vijftien jaar rustig in Dakar wonen. Omdat het Internationaal Strafhof in Den Haag maar kan oordelen over feiten die na zijn oprichting twee jaar geleden zijn gebeurd, bewijst de Belgische wet nog altijd haar diensten. Augusto Pinochet glipte enkele jaren geleden door de mazen van het net. Zelfs VN-secretaris-generaal Kofi Annan kwam bij de Senegalese president tussenbeide om de Afrikaanse versie van die Zuid-Amerikaanse dictator niet te laten ontkomen. Er wordt voor Hissène Habré in Brussel alvast een cel in gereedheid gebracht.
Hubert van Humbeeck
Het idee blijft dat een massamoordenaar zich nergens veilig mag voelen.
