Jong maar toch al tamelijk ervaren, zij het nog niet op het allerhoogste politieke niveau. Een gedreven politicus, dat wel, die de liefde voor de publieke zaak met de paplepel ingegoten kreeg. Een profiel van de man die zich klaarmaakt om – bij de gratie van Bart De Wever – de nieuwe premier van dit land te worden: Charles Michel.

Wordt 2014 het jaar van Charles Michel? Het heeft er alle schijn van. De man die in december nog altijd maar 39 wordt, staat klaar om ’s lands hoogste politieke ambt te bekleden. Een onverwachte climax in een politieke carrière die de laatste maanden een wel zeer hoge vlucht heeft genomen. Een van de sleutels om de opmerkelijke levensloop van Charles Michel te begrijpen is natuurlijk zijn vader, Louis Michel. De kleine Michel groeide op in de schaduw van deze populaire raspoliticus uit Geldenaken. Hij werd van kindsbeen af in het politieke bedrijf meegezogen. ‘Sjarel‘,zoals Louis Michel de naam van zijn zoon aan de telefoon gemakshalve vernederlandst,’Sjarel ging werkelijk overal mee naartoe.’

Als jongetje van vier was de kleine Michel aanwezig op partijbijeenkomsten, meetings, mosselsoupers en ga zo maar door van wat toen nog de PRL heette. ‘En al snel hielp hij een handje mee. Hij kende alle partijleden en iedereen kende hem.’ De partij als tweede familie? ‘Precies’, vervolgt Louis Michel. ‘Op zijn zestiende werd hij lid van de jongliberalen in Geldenaken, waar hij het al snel tot voorzitter schopte.’

Vader en zoon delen de passie voor de politiek, maar qua karakter lijken ze vaak elkaars perfecte tegenbeeld. Zo impulsief, emotioneel, choleriek en joviaal de vader, zo rationeel, introvert, flegmatiek en gereserveerd de zoon. ‘Hij is in vele opzichten net zijn moeder’, zegt vader Michel. ‘Rechtlijnig, loyaal, toegewijd, ernstig en rigoureus, maar ook iemand die heel goed weet wat hij wil.’ Het is zoals met wijlen Guy Spitaels, aldus Louis Michel, ‘hij laat niets aan het toeval over’.

Een bekende vader in de politiek is zowel een zegen als een vloek, daar was Charles Michel al snel achter. Wilde hij voor vol worden aangezien, dan moest hij zijn eigen weg vinden. ‘Hij ging op zijn achttiende alleen wonen’, vertelt Louis Michel. ‘Hij wilde zo snel mogelijk het gezinsnest verlaten en op eigen benen staan. Hij ging vervolgens rechten studeren, maar ik heb er nooit aan getwijfeld dat hij zich voor de publieke zaak zou gaan inzetten. Je zag al heel vroeg dat hij er talent voor had.’

Dat dacht ook toenmalig MR-voorzitter Daniel Ducarme, toen die Charles Michel in 2000 tot Waals minister benoemde – met zijn 24 de jongste Belgische minister ooit. Ducarme deed dat ook om een wit voetje te halen bij Louis Michel, de echte baas van de partij. Het verhaal gaat dat het Ducarme in eerste instantie niet op applaus maar op een stevige uitbrander van de chef kwam te staan. Diens al te opzichtige voortrekken deed het imago van de zoon immers meer kwaad dan goed.

De zoon, vol jeugdige dadendrang, probeerde als Waals minister van Binnenlandse Aangelegenheden schoon schip te maken met de wildgroei aan intergemeentelijke bedrijfjes waarin vooral de PS de lakens uitdeelt. Hij kreeg uiteindelijk weinig voor elkaar, maar werkte zijn PS-regeringspartner wel zo fiks op de zenuwen dat hij er naderhand de schuld van kreeg dat de PS na de regionale verkiezingen van 2004 het voorakkoord met de MR in de prullenmand kieperde. Ook al had Louis Michel dat akkoord bij de notaris laten vastleggen.

Maar hoewel Charles Michel heel graag his own man wil zijn, lijkt zijn vader bij elke belangrijke stap in zijn loopbaan toch ergens op de achtergrond aanwezig. Zo verhuisde Charles naar Waver, een blauw bolwerk waar Charles Aubecq al sinds 1983 de plak zwaaide. Geen toeval, want Aubecq, een goede vriend van Louis Michel, was op zoek naar een opvolger. Charles Michel werd in 2006 burgemeester van Waver en heerst er als een keizer-koning.

‘Vreemd waarom men uitgerekend hem zijn familienaam zo vaak voor de voeten werpt’, zucht Louis Michel. ‘Tobback, Wathelet, Lutgen, Eyskens… de Belgische politiek zit vol met zonen en dochters ván. Charles heeft erg onder die beeldvorming geleden. Hij vraag me trouwens haast nooit om raad en ik heb geen enkele invloed op zijn politieke besluiten’, zegt Louis Michel.

Dat laatste klopt, weet een partijgenoot en vriend des huizes. ‘Louis vindt dat soms ook een beetje jammer. Zeker sinds Charles partijvoorzitter is, praat hij met zijn vader nauwelijks nog over politiek. En als Louis hem toch een goedbedoelde raadgeving durft te geven, reageert hij als door een wesp gestoken.’

Dichtbundel

Voor PS-voorzitter Paul Magnette, zelf vaak nogal drammerig links, vertegenwoordigt Charles Michel alles waar hij een hekel aan heeft, zegt politiek journalist Olivier Mouton van Le Vif L’Express: ‘Voor Magnette is Charles Michel een betweterige bourgeois uit Waals-Brabant, een fils à papa die zijn carrière aan zijn vader te danken en heeft en dan de socialisten de les denkt te kunnen lezen.’

‘Hij is geboren met een zilveren lepel in de mond’, zei Paul Magnette tijdens de verkiezingscampagne. Een vileine uitspraak, die Charles Michel nog altijd zwaar op de maag ligt. Ze klopt ook niet. Het geslacht Michel is van eenvoudige afkomst. De vader van Louis Michel was metselaar en Louis zelf is een selfmade man die zich opwerkte tot regent Nederlands.

Maar Waals-Brabant is wel degelijk een blauw bastion en de rijkste provincie van Wallonië. En Charles Michel wil ook de belichaming zijn van dat andere Wallonië, met een sterk politiek pleidooi pro ondernemerschap, lage belastingen en de ‘hardwerkende Waal’.

Over het privéleven van Charles Michel is weinig bekend. Hij woont samen met zijn vriendin en hun zoontje van tien. Hij leest graag en heeft een zwak voor poëzie. Tussen zijn dossiers verstopte de piepjonge Waalse minister naar eigen zeggen vaak een dichtbundel. Hij houdt van rijden met zware motoren, net zoals zijn vader, en van tennis en atletiek. Dat laatste heeft hij weer van zijn moeder, die sportief is aangelegd, en familie is van voormalig topatleet Gaston Roelants. Voor het overige, zeggen vriend en vijand in de politiek, is hij in de persoonlijke omgang een aangename kerel, met wie je een leuke avond kunt doorbrengen.

Rond 2003 begint Charles Michel te dromen van het partijvoorzitterschap. Nadat wijlen Daniel Ducarme Brussels minister-president is geworden, komt Antoine Duquesne tijdelijk aan het roer van de partij. Het is een publiek geheim dat hij die stoel warm houdt voor Charles Michel. Maar na intern gesteggel over de opvolging werpt rivaal Didier Reynders zich op als kandidaat-partijvoorzitter en besluit Michel zijn ambities tijdelijk te begraven. In 2007 komt hij weer boven water als federaal staatssecretaris van Ontwikkelingssamenwerking. Kwatongen laten niet na erop te wijzen dat vader Michel op dat moment precies dezelfde bevoegdheden heeft in de Europese Commissie. Hoezo geen fils à papa?

Didier Reynders maakt er intussen een janboel van als voorzitter. Hij steekt nauwelijks tijd in het functioneren van de partij en met zijn brutale kamikazestijl, zoals die vandaag zou worden genoemd, jaagt hij alle andere Franstalige partijvoorzitters tegen zich in het harnas. Na de mislukte regionale verkiezingen in 2009 en de tegenvallende federale verkiezingen van 2010 groeit het interne ongenoegen en in 2011 barst de bom. De zogenaamde Renaissancegroep, waarvan de Michels mee de drijvende krachten vormen, lichten Reynders uit het zadel, de partij door en door verdeeld achterlatend. Michel wint het in de voorzittersverkiezingen met een krappe zege van 55 procent van Reynders-getrouwe Daniel Bacquelaine.

Kort na zijn aantreden als voorzitter komt Charles Michel voor een lastig dilemma te staan. Het FDF van Olivier Maingain, dan nog in kartel met de MR, wil tijdens de onderhandelingen over de splitsing van BHV geen duimbreed toegeven. Hoewel het binnen de eigen partij erg moeilijk ligt, besluit Michel een institutioneel compromis te aanvaarden. Met het vertrek van het FDF tot gevolg. Achteraf bezien een juiste gok. De voorspelde electorale afstraffing in Brussel kwam er niet, en Charles Michel vestigde op die manier zijn gezag in de partij.

‘Maar Wouter Beke en Charles Michel hebben door in te stemmen met een institutioneel akkoord de driepartijenregering van Elio Di Rupo mogelijk gemaakt, en daarvoor allebei een hoge politieke prijs betaald’, analyseert Louis Michel. ‘Sindsdien voelen die twee elkaar goed aan. Er is een loyale band gegroeid die straks heel belangrijk wordt voor deze coalitie. Ze lijken ook op elkaar. Het zijn geen tafelspringers, maar politiek moedig als het erop aankomt.’

Radicale breuk

Charles Michel geldt als een scherpere en rechtsere liberaal dan zijn vader. ‘Een subtiel verschil, hoor’, zegt Louis Michel. ‘Charles heeft ook een heel sociale inborst, maar is tegelijk sterk doordrongen van de gedachte dat we zonder voldoende economische groei ons sociale stelsel niet overeind kunnen houden. Hij stoort zich ook mateloos aan de manier waarop de socialisten het geld maar over de balk blijven gooien, en de rekening naar toekomstige generaties doorschuiven.’

Volgens FDF-voorzitter Olivier Maingain heeft de MR onder Charles Michel wel degelijk een flinke ruk naar rechts gemaakt. ‘Charles Michel vaart vandaag zelfs een rechtsere koers dan Didier Reynders destijds. Een beetje zoals Sarkozy in Frankrijk: een ongegeneerd, uitgesproken wie-doet-ons-wat rechts betoog. Kijk ook naar de manier waarop hij in zijn dooie eentje met de N-VA in zee gaat. Daarmee verlaat hij definitief het Belgische overlegmodel en kiest hij voor de radicale breuk.’

Hij vervolgt: ‘Een van de redenen waarom Reynders weg moest als partijvoorzitter, was precies omdat hij volgens de clan-Michel politieke akkoorden met de PS onmogelijk maakte. Hij was infréquentable geworden, klonk het, iemand met wie je bij de andere partijen niet meer over de vloer kon komen. Ik heb de beste contacten met de PS, pochte Louis Michel intern altijd. En wat zie je nu: de MR is onder leiding van Charles Michel politiek geïsoleerder dan ooit tevoren.’

Ook in cdH-kringen is niets dan schamper commentaar te horen. ‘Charles Michel moest binnen zijn partij tot elke prijs een stuk of zeven mensen tevreden stellen. Die zouden het niet gepikt hebben als het ministerschap hun opnieuw door de neus werd geboord. En dat is ook het enige waar het hem in deze Zweedse coalitie om te doen is.’

De MR behaalde op 25 mei in Wallonië natuurlijk wel een fraaie verkiezingszege. Alleen: wat baat een score van 27 procent als je die overwinning niet in machtsdeelname kunt omzetten? Na de snelle regionale coalitievorming tussen PS en cdH, en gegeven het feit dat CD&V tot elke prijs op alle niveaus met de N-VA wilde besturen, stond de MR naar eigen zeggen met de rug tegen de muur. ‘De PS wilde ons er op federaal niveau alleen bij om een regering-Di Rupo II in het zadel te helpen’, zegt Louis Michel. ‘Kom nou. Wat een minachting voor de MR. Bovendien: je kunt het signaal van de Vlaamse kiezers toch ook niet zomaar naast je neerleggen?’

Na de aanvankelijke verbijstering in de partij over de weigering van het cdH om zelfs maar te onderhandelen over een centrumrechtse regering met de N-VA, heeft de MR de mentale knop omgedraaid. Michel polst en overlegt met vertrouwelingen, weegt voors en tegens af, en hakt uiteindelijk de knoop door. Op een grote partijraad met een tachtigtal MR-mandatarissen wordt unaniem en volgens aanwezigen ook met groot enthousiasme het besluit goedgekeurd om het Zweedse pad te gaan bewandelen. ‘Een door en door rationele beslissing dus, geen bevlieging,’ aldus de vader. Improviseren is Charles Michel immers een gruwel. Basisvoorwaarde is wel dat de N-VA haar communautaire eisen 5 jaar lang zo bescheiden mogelijk houdt.

Het besluit om met de N-VA te regeren, in weerwil van de dure eden die hij tijdens de campagne had gezworen, zal Charles Michel in Franstalig België nog lang achtervolgen. Het was dát of een langdurige politieke impasse, klinkt het bij de MR, waar ze het stilaan gehad hebben met de ‘laag-bij-de-grondse karikaturen’ en ‘de beledigingen’ van de kopstukken van de PS en het cdH aan het adres van Charles Michel. ‘Op dit moment hebben we de handen vol, maar als de regering eenmaal is gevormd, gaan we tegengas geven. We laten ons niet langer op onze kop zitten’, klinkt het in de entourage van de kandidaat-premier.

Airhostess

Dat Charles Michel een handig en slim politicus is, heeft hij intussen wel bewezen. Hij staat op het punt de droom van zowel zijn vader als van partijgenoot en aartsrivaal Didier Reynders waar te maken: regeren zonder de socialisten én eerste minister worden.

Tijdens de regeringsonderhandelingen heeft hij zich een vastberaden spelverdeler met groot empathisch vermogen betoond. Hij heeft goed samengewerkt met Kris Peeters, die hij tevoren niet kende. ‘Die twee kunnen het ook prima met elkaar vinden. Ze zijn allebei heel pragmatisch, volstrekt geen spektakelpolitici, en allebei ook gepassioneerde motards. In een onbewaakt moment kun je ze de cilinderinhoud van motoren horen vergelijken’, zegt een onderhandelaar.

Bij Vlaamse onderhandelaars klinkt ook respect voor het lef van de goed tweetalige Charles Michel, die toch maar de sprong heeft gewaagd, en waardering voor de niet-aflatende zoektocht naar een voor iedereen aanvaardbaar compromis, bij Michel en bij heel het MR-onderhandelingsteam. Al moet Bart De Wever kennelijk wel de kastanjes uit het vuur komen halen als de toekomstige Vlaamse coalitiepartners onderling bonje hebben.

Is Charles Michel uit het hout van een eerste minister gesneden? Hij is nog geen veertig, maar heeft wel al heel wat politieke ervaring. Hij bezit dossierkennis en politieke flair, zeker, maar heeft hij ook voldoende gezag en overtuigingskracht om het schip drijvende te houden als er straks storm opsteekt?

Charles Michel spreekt snel en veel als hij het woord heeft, maar wat hij zegt beklijft zelden. Dat verklaart volgens veel waarnemers ook zijn geringe populariteit in Wallonië – Waals-Brabant even buiten beschouwing gelaten. ‘Hij behoudt in alle omstandigheden zijn koelbloedigheid’, zegt een intimus. ‘Wat in de politiek een kwaliteit is. Maar de keerzijde van de medaille is dat hij zich in een bijzonder stereotiep, geformatteerd taaltje uitdrukt. Conventionele liberale boodschappen, met vaste wendingen die zijn communicatiejongens hem influisteren, maar zelden iets origineels of persoonlijks. Hij praat zoals een airhostess de veiligheidsvoorschriften afdreunt. Op dat gebied zal hij als premier een tandje bij moeten steken.’

In zijn voordeel pleit dan weer dat hij een ruime internationale belangstelling heeft. De toekomstige liberale premier heeft een abonnement op Notre Afrik, een maandblad over Afrikaanse politiek dat hij in zijn vrije tijd aandachtig leest. Uit zijn tijd op Ontwikkelingssamenwerking houdt hij goede contacten over met sommige Afrikaanse bewindslieden. De nieuwe premier van Luxemburg, de liberaal Xavier Bettel, is dan weer een persoonlijke vriend. ‘We willen de huid zeker niet verkopen voor de beer geschoten is, maar indien Charles ook echt premier wordt, wil hij zeker proberen de Benelux-alliantie, waar dan drie liberale premiers de lakens zullen uitdelen, nieuw leven in te blazen.’

Voor een voorzichtig, calculerend man als Charles Michel blijft deze Zweedse coalitie een roekeloos avontuur, hoe rationeel beredeneerd ook. ‘Het is blufpoker van de bovenste plank’, geeft een MR-kopstuk grif toe. Want in weerwil van de peptalk over het duurzaam verplaatsen van het politieke zwaartepunt in Wallonië en de gouden kansen die deze coalitie de MR biedt, is het gevaar van de totale afgang ook alomtegenwoordig. ‘Vooral omdat het welslagen van deze regering zal afhangen van factoren die we zelf niet in de hand hebben. Als de economische situatie slecht blijft, zullen de inspanningen die van de bevolking worden gevraagd ons zuur opbreken.’

En dan is er natuurlijk het interne zwaard van Damocles boven het hoofd van de jonge premier: de slepende vete met Didier Reynders. Al vanaf het midden van de jaren 1990 is nu eens de Reynders-en dan weer de Michel-clan binnen de MR aan de winnende hand. Een enkele keer is er sprake van een harmonieuze machtsdeling, maar veel vaker staan de twee elkaar politiek naar het leven. Met een Didier Reynders belust op weerwraak, zal Charles Michel in moeilijke momenten dubbel waakzaam moeten blijven.

Maar als het lukt en Charles Michel straks de jongste Belgische premier ooit wordt, zullen de rollen in het gezin Michel wel voorgoed zijn omgedraaid en rest er voor Louis niet meer dan een bijrol. ‘Weet u, niets zou mij meer plezier doen’, zegt de trotse vader.

DOOR HAN RENARD

Zo impulsief, emotioneel, choleriek en joviaal de vader, zo rationeel, introvert, flegmatiek en gereserveerd de zoon.

‘Charles stoort zich mateloos aan de manier waarop de socialisten het geld maar over de balk blijven gooien, en de rekening naar toekomstige generaties doorschuiven.’

Charles Michel staat op het punt de droom van zowel zijn vader als van aartsrivaal Didier Reynders waar te maken: regeren zonder de socialisten én eerste minister worden.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content