Onze politici zijn bang, zegt ACW-voorman Theo Rombouts. Hij pleit voor een humanitaire aanpak van de vluchtelingen.

Afgelopen vrijdag heeft de regering tijdens de wekelijkse ministerraad haar asielbeleid bijgestuurd. Om de toestroom van asielzoekers in te dijken, wil de regering vertegenwoordigers naar enkele probleemlanden uitsturen. Bovendien krijgen ambtenaren meer tijd om de asieldossiers te verwerken. Er is nu ook sprake van een al lang gevraagd rapport over het asiel- en migratieprobleem.

Dat ze heeft toegegeven onder druk van acties zoals die van het kerkasiel willen ze binnen de regering niet geweten hebben. Toch lijkt de bijsturing een stapje in de richting aangegeven door ACW-voorzitter Theo Rombouts, die de humanitaire acties voluit steunt.

Theo Rombouts: Wij waren pleitbezorger voor zo’n beleidsrapport. We moeten kennis hebben van de grond van de zaak en niet doen alsof we elke vorm van migratie kunnen tegenhouden. Als de regionale conflicten in Europa aanslepen en de armoede in Oost-Europa toeneemt, zullen er mensen binnenstromen. En van de mensen die hier zijn, zullen er altijd in de anonimiteit verdwijnen. Voor de opmaak van zo’n rapport moet er worden geluisterd naar de mensen met jarenlange ervaring in de materie en met de uitgeprocedeerden zelf. Zo’n studie somt de elementen op en het parlement legt vast wat nodig is. Niet dat België alleen dit probleem kan oplossen, maar we kunnen er al tenminste een visie op hebben.

Hoe moet het verder met de mensen die alle procedures doorliepen en het land niet hebben verlaten?

Rombouts: We moeten deelgroepen onderscheiden. Sommigen bleven omdat het hier, hoe ellendig ook voor hen, toch nog beter is dan in hun eigen land. Een ander deel is hier geïntegreerd. Hun kinderen zijn hier geboren en lopen hier school en hun leven stort in elkaar als ze weg moeten. Een ander deel zijn avonturiers: waarom zouden die hier blijven? Deze onderverdeling wordt nooit gemaakt. Alleen de procedure telt. Is die ten einde, dan zijn er maar twee mogelijkheden: blijven of buiten. Maar ook dan kan de situatie verschillen. Sommigen willen naar hun land worden teruggebracht, anderen mogen hun land niet meer in. Probeer nu maar eens een Somaliër zonder papieren weer in zijn eigen land binnen te krijgen. Die mensen zijn dus niet allemaal van kwade wil.

De zaak is ingewikkelder dan doorgaans gedacht?

Rombouts: Wij zeggen niet: dat zijn allemaal goeie. Maar het omgekeerde kan ook niet: het is niet omdat het niet allemaal mensen van goede wil zijn, dat er niet over mag worden gepraat. Zodra we zeggen dat er in Vlaanderen ook mensen wonen met andere dan Vlaamse genen, stokt het gesprek. Alsof we daar geen beleid voor mogen ontwikkelen en alsof Vlaanderen geen profijt heeft bij een goed wetenschappelijk inzicht in de problematiek. Dat dit gesprek zo moeizaam op gang komt, is zeer beangstigend.

De politici zijn bang.

Rombouts: De politici zijn verlamd. Niet allemaal, maar de meesten. Het schrijnende is dat de ontkenning van het probleem niets oplost. Bekommerd zijn om asielzoekers is niet alleen bezig zijn met vreemde, maar ook met de eigen mensen. Iedereen weet toch dat Vlaanderen niet met gesloten grenzen kan overleven. Er zullen dus altijd migratiestromen bestaan. Wie dat ontkent, ontkent het licht van de zon.

Uw uitgangspunt is: migratie is van alle tijden, het beleid moet daarop inspelen.

Rombouts: Er kunnen wellicht nog meer asielzoekers naar hun land terugkeren, op voorwaarde dat ze ginds hun gezicht niet verliezen. Het is niet evident dat wie hier is, hier blijft of hier zelfs wíl blijven. Zo aangenaam is het hier nu ook niet voor die mensen. Die mensen zouden dus in goede omstandigheden kunnen terugkeren. Veel economische vluchtelingen schraapten in hun thuisland alle juwelen van moeder en grootmoeder bijeen om te vertrekken. Hoe kunnen die nu met lege handen terug?

De logica van het systeem is: wie is uitgeprocedeerd, keert terug.

Rombouts: Alsof het probleem is opgelost, eenmaal de procedure is afgewerkt. Dat is erg bureaucratisch.

U werkt mee aan de noodopvang. Daarmee is het probleem niet opgelost.

Rombouts: Neen. Daarom is het belangrijk dat er een degelijk rapport komt. Hoe werken we met de landen die de mensenrechten schenden? Wat doen we met de terugkeer van de Bosniërs, als de vrede ginder hersteld is? Dat is toch een eerlijk debat? We kunnen misschien dichter bij het thuisland een oplossing vinden voor wie voor oorlog op de vlucht is, maar dat ontslaat ons niet van solidariteit.

U wil toch meer dan een mooi wetenschappelijk rapport?

Rombouts: Niemand vraagt om te migreren. Niemand ontvlucht voor zijn plezier zijn land. Met een goed inzicht kunnen we de oorzaken van de migratie proberen weg te nemen. We kunnen de terugkeer vergemakkelijken en beletten dat grote groepen uitgeprocedeerden in de anonimiteit verdwijnen. Met heel flink te zijn, is het probleem niet van de baan.

De politici zijn bang, want de verkiezingen komen dichterbij.

Rombouts: Dit moet niet in een electorale sfeer gebeuren. Het rapport kan nu worden gemaakt en door een volgende regering worden uitgevoerd. Maar het blijft akelig dat veel politici nog amper over vluchtelingen durven te praten. In welk Vlaanderen komen we dan terecht? De politici schatten de Vlaamse bevolking wel erg slecht in. In plaats van het debat te mijden, zouden ze aan de bevolking moeten uitleggen dat jong en oud beter worden van een oplossing voor de migratiestromen. Of mogen we onze mensen niet uitleggen dat wij in een zeer rijk deel van de wereld wonen en dat de overgrote meerderheid van de wereldbevolking in armoede leeft? Moeten we de mensen bedriegen? Wat is er verkeerd om dit probleem aan te pakken en een waaier van maatregelen voor te stellen, gaande van een hard repressief beleid voor criminelen tot hulp voor de terugkeer aan anderen.

U wil ook op korte termijn iets realiseren.

Rombouts: We steunen de acties in de kerken omdat we het probleem willen erkennen en het op de politieke agenda willen brengen.

Zegt u dat de regering op korte termijn weinig kan doen?

Rombouts: De regering staat afkerig tegenover objectieve criteria voor de regularisering, uit angst voor juridische precedenten. Vandaar dat alles achter de schermen gebeurt, zoals er vroeger faveurs werden uitgedeeld. Zo weet niemand of hij rechtvaardig is behandeld.

De procedure is heilig.

Rombouts: Als kan worden aangetoond dat die mensen in de loop van de procedure hebben gelogen, is dat voor hen fataal. Ook als die mensen hier intussen vijftien jaar leven. Weegt dat humanitaire aspect dan niet zwaarder dan een leugentje in de procedure, veelal ingefluisterd door een of andere adviseur? Hier kan de transparantie groter. Moeten die mensen die geen crimineel gedrag vertonen, hier kinderen school hebben lopen en hier proberen te werken, omwille van die procedurefout weg? Zou die openlijke integratie werkelijk een toevloed van nieuwkomers op gang brengen?

U bent tegen maatregelen die voor iedereen gelden?

Rombouts: De humanitaire aspecten wegen zwaarder dan een procedurefout. In veel gevallen kunnen we die mensen niets meer ten laste leggen, dan dat ze er nog zijn. Een andere aanpak stimuleert de mensen ook om zich te integreren. Dan is het weer zinvol om, bijvoorbeeld, de taal te leren.

Moeten er quota komen?

Rombouts: De quota zijn even slecht onderbouwd als de andere aspecten van een vernieuwd beleid. Ook met quota zullen er procedures zijn en moeten er mensen worden uitgewezen. Waar we rekening moeten mee houden, is dat mensen niet zomaar hierheen komen. Dat is geen toeval. Dat is structureel. Maar alleen al toegeven dat dit een structureel probleem is, schrikt politici af.

Hoe wordt op uw engagament gereageerd?

Rombouts: Van hoog tot laag, van bankiers tot gewone leden, vinden de mensen het goed dat hierover wordt gepraat.

De politici moeten dus niet bang zijn?

Rombouts: De mensen willen niet dat de politici dit probleem ontkennen. Wij zeggen ook nergens dat dit geen probleem is. Het blijft om een risicogroep gaan van mensen die niets meer te verliezen hebben. Maar dat is geen reden om hen te verzwijgen.

Betreurt u niet dat CVP-voorzitter Marc Van Peel, zelf een ACW’er, zoveel afstand houdt?

Rombouts: Ik kan dit alleen door de Antwerpse context verklaren. Marc Van Peel is te intelligent en heeft te veel historisch inzicht om niet te beseffen wat er aan de hand is. Hij heeft onze acties niet afgekeurd en we blijven on speaking terms. Ik vind zijn reactie verkeerd, omdat we de mensen niets moeten wijsmaken. Dit lossen we niet op met sterke grenzen en regularisaties achter de schermen. Het is ook geen kritiek op de regering: dit zijn zaken die ons overkomen. Het is toch niet de schuld van de regering dat het regent? Dat geldt ook voor migratiestromen. Maar wetend wat er aan de hand is, zou de regering wel schuldig zijn, als ze het probleem niet had aangepakt.

Peter Renard